*Deel 2 herhaling grammatica zinsdelen, havo2

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Vandaag 

Lezen (10 minuten)

Korte herhaling zinsdelen, pv + ow (5 minuten)

Bespreken huiswerk (5 minuten)

Werkwoordelijk gezegde, lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp (15 minuten) 

Aan de slag (resterende tijd) 

Grammatica zinsdelen

PV + OW

Lesdoelen

1 . Je kunt het onderwerp vinden in een zin.

2. Je kent het werkwoordelijk gezegde

3. Je herkent het lijdend voorwerp en het meewerkend voorwerp 

Grammatica zinsdelen

Persoonsvorm en onderwerp

Zinsdelen

Zinnen bestaan uit zinsdelen.

Een zinsdeel is één woord of een groepje woorden samen.

Voor de pv staat meestal maar één zinsdeel. 

Hoe vind je de persoonsvorm in een zin?

Zinsdelen

2 manieren om te zien welke woorden samen een zinsdeel vormen:

1. Kijk welke woorden altijd in dezelfde volgorde naast elkaar blijven staan als je de zin verandert. Die woorden zijn samen een zinsdeel.

2. Probeer welke woorden je samen voor de pv kunt zetten. Die woorden vormen samen een zinsdeel.

- De kok / heeft / vandaag / een lekker toetje / gemaakt.

- Vandaag / heeft / de kok / een lekker toetje / gemaakt.

- Een lekker toetje / heeft / de kok / vandaag / gemaakt.

Let op: de werkwoorden heeft en gemaakt vormen samen één zinsdeel, ook al staan ze uit elkaar. 

Het onderwerp (ow) :

- geeft aan wie of wat iets doet in de zin.

- is een mens, dier, ding, plant of eigennaam of het verwijst naar een mens, dier, ding, plant of eigennaam.

- heeft ALTIJD hetzelfde getal als de persoonsvorm. Ze staan dus allebei in het enkelvoud OF allebei in het meervoud. 

Hoe vind je het onderwerp (ow) ?

1. Verander de persoonsvorm van getal. (van enkelvoud maak je dus meervoud of andersom)

Het woord dat mee moet veranderen, is het onderwerp

2. Stel de vraag wie of wat + persoonsvorm?

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp

Bespreken huiswerk

Opdracht 2 

Vind de PV, maak zinsdelen en vind het OW

1 In Duitsland lette een boer laatst onvoldoende  op.

2 Hij maakte met zijn tractor een verkeerde beweging.

3 De lading mest viel uit de kantelende aanhanger.

4 Precies naast de aanhanger reden een vader en zijn dochter in hun cabriolet.

5. Die twee kregen de hele lading over zich heen.

6. Een dag later verscheen een artikel over dit vervelende voorval in de plaatselijke krant.

Vind de PV, maak zinsdelen en vind het OW

1 In Duitsland / lette / een boer / laatst / onvoldoende / op.

2 Hij / maakte / met zijn tractor / een verkeerde beweging.

3 De lading mest / viel / uit de kantelende aanhanger.

4 Precies naast de aanhanger / reden / een vader en zijn dochter / in hun cabriolet.

5 Die twee / kregen / de hele lading / over zich heen.

6 Een dag later / verscheen / een artikel over dit vervelende voorval / in de plaatselijke krant.

Het werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in een zin die samen iets over het onderwerp zeggen, noem je het werkwoordelijk gezegde (wg).

ZINSDELEN

werkwoordelijk gezegde

Soms is het werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord 

(de persoonsvorm), soms zijn het er meer. Bijvoorbeeld:

- Leonie kijkt naar buiten.

- Leonie heeft naar buiten gekeken. 

- Leonie wil graag naar buiten kijken.

ZINSDELEN

werkwoordelijk gezegde

De persoonsvorm is altijd onderdeel van het 

werkwoordelijk gezegde.

werkwoordelijk gezegde =

persoonsvorm + alle andere werkwoorden

Aan de slag

In de volgende zinnen bestaat het werkwoordelijk gezegde 

uit meerdere woorden 

(de persoonsvorm + alle andere werkwoorden).

Noteer steeds het werkwoordelijk gezegde.

Zet de persoonsvorm steeds voorop!

In het Guinness Book of Records zijn vreemde records opgeschreven.

De familie Yang heeft een enorme zeepbel geproduceerd.

Een jongen kan ballonnen opblazen met zijn neus.

Lijdend voorwerp 

ZINSDELEN

De meeste zinnen bevatten een persoonsvorm, een werkwoordelijk gezegde en een onderwerp.

Veel zinnen hebben ook een lijdend voorwerp.

Met het lijdend voorwerp gebeurt iets,

het 'ondergaat' wat in het gezegde staat.

LIJDEND VOORWERP

Tim | graaft | een kuil.

Wat graaft Tim? Tim graaft een kuil.

lijdend voorwerp = een kuil

voorbeeld 1

ow

wwgez

LIJDEND VOORWERP

Een speler | roept | de grensrechter.

Wie roept een speler? De speler roept de grensrechter.

lijdend voorwerp = de grensrechter

voorbeeld 2

ow

wwgez

LIJDEND VOORWERP

Elin | vertelt | een verhaal.

Wat vertelt Elin? Elin vertelt een verhaal.

lijdend voorwerp = een verhaal

voorbeeld 3

ow

wwgez

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

Bruno drinkt een glas water.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

De leraar schrijft een som op.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

De voetballer trapt de bal weg.

Meewerkend voorwerp

In zinnen met een lijdend voorwerp kan ook een meewerkend voorwerp staan.

Het geeft aan voor / aan wie iets bestemd is.

Zo vind je het meewerkend voorwerp

1. Zoek eerst de persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Tip

Het meewerkend voorwerp komt vaak voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met 'vertellen' (meedelen, uitleggen, zeggen) of met 'geven' (overhandigen, lenen, toesturen).

Meewerkend voorwerp

Stel de vraag: 

Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

voorbeeld:

Daniëlle / mag / deze bos bloemen / overhandigen / aan de koningin

Aan de slag

Maak opdracht 3 en 4 van De Brug Grammatica Zinsdelen