*Deel 3 herhaling grammatica zinsdelen, 2hb

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Vandaag 

Lezen (10 minuten)

Bespreken huiswerk (5 minuten)

Lijdend voorwerp en meewerkend voorwerp (15 minuten) 

Aan de slag (resterende tijd) 

Grammatica zinsdelen

PV + OW

Lesdoelen

1 . Je kunt het onderwerp vinden in een zin.

2. Je kent het werkwoordelijk gezegde

3. Je herkent het lijdend voorwerp en het meewerkend voorwerp 

Grammatica zinsdelen

Persoonsvorm en onderwerp

Zinsdelen

2 manieren om te zien welke woorden samen een zinsdeel vormen:

1. Kijk welke woorden altijd in dezelfde volgorde naast elkaar blijven staan als je de zin verandert. Die woorden zijn samen een zinsdeel.

2. Probeer welke woorden je samen voor de pv kunt zetten. Die woorden vormen samen een zinsdeel.

- De kok / heeft / vandaag / een lekker toetje / gemaakt.

- Vandaag / heeft / de kok / een lekker toetje / gemaakt.

- Een lekker toetje / heeft / de kok / vandaag / gemaakt.

Let op: de werkwoorden heeft en gemaakt vormen samen één zinsdeel, ook al staan ze uit elkaar. 

Hoe vind je het onderwerp (ow) ?

1. Verander de persoonsvorm van getal. (van enkelvoud maak je dus meervoud of andersom)

Het woord dat mee moet veranderen, is het onderwerp

2. Stel de vraag wie of wat + persoonsvorm?

Het antwoord op deze vraag is het onderwerp

Het werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden in een zin die samen iets over het onderwerp zeggen, noem je het werkwoordelijk gezegde (wg).

ZINSDELEN

werkwoordelijk gezegde

Soms is het werkwoordelijk gezegde maar één werkwoord 

(de persoonsvorm), soms zijn het er meer. Bijvoorbeeld:

- Leonie kijkt naar buiten.

- Leonie heeft naar buiten gekeken. 

- Leonie wil graag naar buiten kijken.

ZINSDELEN

werkwoordelijk gezegde

De persoonsvorm is altijd onderdeel van het 

werkwoordelijk gezegde.

werkwoordelijk gezegde =

persoonsvorm + alle andere werkwoorden

Bespreken huiswerk

Opdracht 3

1 Morgen / wordt / mijn nieuwe jas / door TNT Post / bij mij thuis / afgeleverd.

ow = mijn nieuwe jas

wg = wordt afgeleverd

2 Isa / vindt / het nieuwe nummer van Shawn Mendes / erg goed.

ow = Isa

wg = vindt

3 Vanavond / maak / ik / eindelijk / mijn werkstuk over vulkanisme / af.

ow = ik

wg = maak af

4 Zijn / de taxichauffeurs / bij Schiphol / aan het protesteren / voor hogere tarieven?

ow = de taxichauffeurs

wg = Zijn aan het protesteren

5 Dit weekend / wil / Frits / met een paar vrienden / Madurodam / gaan bezoeken.

ow = Frits

wg = wil gaan bezoeken

6 De ingang van onze school / schijnt / binnenkort / opgeknapt (/) te worden.

ow = De ingang van onze school

wg = schijnt opgeknapt te worden

Aan de slag

In de volgende zinnen bestaat het werkwoordelijk gezegde 

uit meerdere woorden 

(de persoonsvorm + alle andere werkwoorden).

Noteer steeds het werkwoordelijk gezegde.

Zet de persoonsvorm steeds voorop!

In het Guinness Book of Records zijn vreemde records opgeschreven.

De familie Yang heeft een enorme zeepbel geproduceerd.

Een jongen kan ballonnen opblazen met zijn neus.

Lijdend voorwerp 

Lijdend voorwerp

De meeste zinnen bevatten een persoonsvorm, een werkwoordelijk gezegde en een onderwerp.

Veel zinnen hebben ook een lijdend voorwerp.

Met het lijdend voorwerp gebeurt iets,

het 'ondergaat' wat in het gezegde staat.

LIJDEND VOORWERP

Tim | graaft | een kuil.

Wat graaft Tim? Tim graaft een kuil.

lijdend voorwerp = een kuil

voorbeeld 1

ow

wwgez

LIJDEND VOORWERP

Een speler | roept | de grensrechter.

Wie roept een speler? De speler roept de grensrechter.

lijdend voorwerp = de grensrechter

voorbeeld 2

ow

wwgez

LIJDEND VOORWERP

Elin | vertelt | een verhaal.

Wat vertelt Elin? Elin vertelt een verhaal.

lijdend voorwerp = een verhaal

voorbeeld 3

ow

wwgez

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

Bruno drinkt een glas water.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

De leraar schrijft een som op.

Met wie of wat gebeurt iets in de zin?
Schrijf het lijdend voorwerp op.

De voetballer trapt de bal weg.

Meewerkend voorwerp

In zinnen met een lijdend voorwerp kan ook een meewerkend voorwerp staan.

Het geeft aan voor / aan wie iets bestemd is.

Zo vind je het meewerkend voorwerp

1. Zoek eerst de persoonsvorm, werkwoordelijk gezegde en het lijdend voorwerp.
2. Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

Tip

Het meewerkend voorwerp komt vaak voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met 'vertellen' (meedelen, uitleggen, zeggen) of met 'geven' (overhandigen, lenen, toesturen).

Meewerkend voorwerp

Stel de vraag: 

Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp?

voorbeeld:

Daniëlle / mag / deze bos bloemen / overhandigen / aan de koningin

Aan de slag

Maak opdracht 4 van De Brug Grammatica Zinsdelen 

Opdracht 4-a

Johannes de Jong heeft ons alweer zo'n superlange e-mail gestuurd. 

a 1 Johannes de Jong / heeft / ons / alweer / zo’n superlange e-mail / gestuurd.

pv = heeft

ow = Johannes de Jong

wg = heeft gestuurd

2 Vraag: Wat heeft Johannes de Jong gestuurd?

lv = zo’n superlange e-mail

3 Vraag: Aan wie heeft Johannes de Jong zo’n superlange e-mail gestuurd?

mv = ons

Opdracht 4-b

Vanmorgen legde de wiskundeleraar de opgaven aan zijn klas uit.

 1 Vanmorgen / legde / de wiskundeleraar / de opgaven / aan zijn klas / uit.

pv = legde

ow = de wiskundeleraar

wg = legde uit

2 Vraag: Wat legde de wiskundeleraar uit?

lv = de opgaven

3 Vraag: Aan wie legde de wiskundeleraar de opgaven uit?

mv = aan zijn klas

Opdracht 4-c

Zulke IJslandse husky's kunnen moeiteloos dergelijke zwaarbeladen sleeën trekken.

1 Zulke IJslandse husky’s / kunnen / moeiteloos / dergelijke zwaarbeladen sleeën / trekken.

pv = kunnen

ow = Zulke IJslandse husky’s

wg = kunnen trekken

2 Vraag: Wat kunnen zulke IJslandse husky’s trekken?

lv = dergelijke zwaarbeladen sleeën

3 Vraag: Aan/Voor wie kunnen zulke IJslandse husky’s dergelijke zwaarbeladen sleeën trekken?

Geen antwoord, dus geen mv.

Opdracht 4-d

Heeft Adriaan jou dat vieze drankje ingeschonken?

1 Heeft / Adriaan / jou / dat vieze drankje / ingeschonken?

pv = Heeft

ow = Adriaan

wg = Heeft ingeschonken

2 Vraag: Wat heeft Adriaan ingeschonken?

lv = dat vieze drankje

3 Vraag: Voor wie heeft Adriaan dat vieze drankje ingeschonken?

mv = jou

Opdracht 4-e

Waarom zou dit Roemeense orkest zulke ouderwetse liedjes spelen? 

1 Waarom / zou / dit Roemeense orkest / zulke ouderwetse liedjes / spelen?

pv = zou

ow = dit Roemeense orkest

wg = zou spelen

2 Vraag: Wat zou dit Roemeense orkest spelen?

lv = zulke ouderwetse liedjes

3 Vraag: Voor wie zou dit Roemeense orkest zulke ouderwetse liedjes spelen?

Geen antwoord, dus geen mv.

Opdracht 4-f

Staat de burgemeester op het bordes snoep uit te delen aan de kinderen? 

1 Staat / de burgemeester / op het bordes / snoep / uit te delen / aan de kinderen?

pv = Staat

ow = de burgemeester

wg = staat uit te delen

2 Vraag: Wat staat de burgemeester uit te delen?

lv = snoep

3 Vraag: Aan wie staat de burgemeester snoep uit te delen?

mv = aan de kinderen

Bijwoordelijke bepaling

Een bijwoordelijke bepaling geeft antwoord op vragen als: 

Hoe? Hoelang? Waar? Waardoor? Waarheen? Waarom? Waarmee? 

- Mijn vader gaat elke dag met de auto naar zijn werk. (Wanneer? Hoe? Waarheen?)

Aan de slag

Maak opdracht 5 van De Brug Grammatica Zinsdelen