2324 5H PTO 2 les 1: WO 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Welkom in de geschiedenisles!

Telefoon in je zakkie!

Kennismaking: H. Nielsen (NLN)

Docent Geschiedenis

Werkt hier sinds 2018

Voor vragen: TEAMS

Programma vandaag

Examentheorie: 

- Domeinen van het examenprogramma

- Kenmerkende aspecten

Herhaling: 1900 en situatie in de wereld

Herhaling en introductie: Topografie Europa 1871-1918

Nieuwe stof: 1914-1918

afsluiting

Verwachting: JdW-klimwijzer

HAVO 5 periode 1 PTA 2

Tijdvakken 1-8,

Tijdvak 9, tijdvak 10, 

Historische Context 2: Duitsland in Europa 1918-1991, Historische Context 3: Nederland 1948-2008

Instructie: historische vaardigheden

Domein A:  Historisch Besef (historisch denken en redeneren) 

De leerlingen kunnen historisch denken en redeneren binnen de volgende drie hoofdclusters:

- Tijd (chronologie, causaliteit, continuïteit & verandering)

- Interpretatie (standplaatsgebondenheid, bron en vraagstelling; bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit)

- Betekenis voor nu (betekenis geven aan en oordelen over het verleden)

Domein B: Oriëntatiekennis (welke kennis moet je hebben en kunnen toepassen in een onbekende situatie)

De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken:

- de kenmerkende aspecten voor ieder tijdvak noemen;

- bij elk kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;

- uitleggen hoe kennis van het betreffende tijdvak de oriëntatie op de hedendaagse werkelijkheid beïnvloedt;

Leerdoelen

Vaardigheden: Historisch besef

• Je kan kan de volgende begrippen uitleggen: hypothese, chronologie, betrouwbaarheid, bruikbaarheid, representatief (illustratief), eenzijdigheid, continuïteit & verandering, sociale verhoudingen, verbanden (R)
  
• Je kan verklaringen (uitleggen waarom iets heeft plaatsgevonden) opstellen voor historische gebeurtenissen, ontwikkelingen en verschijnselen. (R-T1-T2-I)
  
• Je kan oorzaken en gevolgen onderscheiden (=verbanden leggen) op de volgende dimensies: politiek, economie, sociaal-maatschappelijk, cultureel-mentaal en godsdienst (T1-T2-I)
  

Orientatiekennis:

• Je kent de topografie van Europa in 1914 (R) en van Europa in 1918 (R) en in 1945 (R)
• Je weet dat de Eerste Wereldoorlog in West-Europa werd uitgevochten in loopgraven.
  
• Je kan uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog zo wordt genoemd omdat bijna de hele wereld erbij was betrokken (Modern Imperialisme en koloniën van Europese landen).
  
• Je kan uitleggen waarom de Duitse keizer Wilhelm II in 1918 werd afgezet.
  
• Je weet waarom de nieuwe democratische regering gelijk een impopulaire wapenstilstand moest sluiten (Vrede van Versailles, 1919) en moest strijden tegen de Dolkstootlegende.
  
• 
  

Kenmerkende aspecten

Een kenmerkend aspect is de kortst mogelijke samenvatting van de hoofdgebeurtenissen die in een bepaald tijdvak hebben plaatsgevonden. Een kenmerkend aspect is dus een ‘aspect’ en een ‘kenmerkend’ van een tijdvak. 

Met ‘aspect’ wordt bedoeld: een onderdeel of kant van een tijdvak. 

‘Kenmerkend’ verwijst naar het feit dat deze hoofdgebeurtenissen uniek zijn voor een tijdvak waardoor de tijdvakken zich van elkaar onderscheiden. 

Elk kenmerkend aspect is ingedeeld bij één van de tien tijdvakken. Deze tien tijdvakken hebben, waar mogelijk, afgeronde jaartallen en vallen de begin- en eindpunten van tijdvakken precies op belangrijke keerpunten (grootschalige historische ontwikkelingen, veranderingen of belangrijke gebeurtenissen).

Oekraine (2022) 

loopgraven

WO 1 (1914-1918)

loopgraven

KA 40) Het voeren van twee wereldoorlogen

KA 43) Massavernietigingswapens; burgers zijn betrokken bij oorlogen

Nu maken

Topografie Europa 1871-1918

Duits keizerrijk

• Net opgericht (1871)
• Oprichting vond plaats tijdens oorlog met Frankrijk 
• nationalistisch
• niet-democratisch
• Sterkste industrie in Europa
• militaristisch
• sterkste leger in Europa
• In het midden: zocht bondgenoten
• Keizer Willem II wil  MEER koloniën, macht en invloed

Verzin 5 eigenschappen die een leider van een land NIET moet hebben 

Willem II

Keizer (dus niet-democratisch) Duits Keizerrijk 

Arrogant

Niet al te intelligent

Last van woedeaanvallen

Compenseerde een geboortedefect met overdreven militarisme (= alles wat met leger te maken heeft geweldig vinden) 

Wilhelm vindt dat hij te weinig koloniën bezit

De moord op Franz Ferdinand (opvolger troon O-H) leidt tot oorlog en elk Europees land (en koloniën) doen mee door bondgenootschappen

21ste eeuw

18de eeuw

Na de Industriële Revolutie

• Alle productie op grote schaal in fabrieken.
• Grote hoeveelheden staal en ijzer beschikbaar.
• Start massaproductie. 
• Je krijgt snelvurende geweren, machine-geweren, exploderende granaten

Voorbeeld:

1. de Maxim-gun (1870), 500 kogels/min
   
2. Geweren van soldaten: 15 kogels/min
3. Snelladende kanonnen met exploderende granaten (bereik: meer dan 10 km)

Vergelijk:

• Infanterie: Soldaten te voet
  

• Artillerie: Soldaten met kanon
  

• Cavalerie: Soldaten te paard
  

18e eeuw

20e eeuw

September 1914: Wij gaan winnen!

Overal in Europa is er veel enthousiasme om

te gaan vechten én vertrouwen om te winnen

met Kerst zijn we weer thuis zijn!

• Deze oorlog is goed: ein frischer fröhlicher Krieg
• Iedereen wil meedoen (uit nationalisme maar ook veel sociale druk) 
• Niemand heeft een realistisch beeld van een industriële oorlog met massavernietigingswapens

Gif -They shall not grow old

0

https://www.youtube.com/watch?v=aMf5MmicGlQ

https://www.youtube.com/watch?v=t7qS_rpv_cA

'Verloren generatie' 

In de literatuur na de oorlog werd er gesproken van een 'verloren generatie' omdat een groot deel van de mannen dood waren of fysiek of mentaal (zwaar) gewond terugkwamen.  

Na de oorlog werd er verwacht dat iedereen weer gewoon door zou gaan zoals voor de oorlog. Dit konden velen niet door alle trauma's

Veel Duitse veteranen waren boos

Selectie werken van Duitse kunstenaar Otto Dix. Otto heeft de hele oorlog gevochten in het Duitse leger. 

Wat zijn Otto' zijn onderwerpen? 

1918 - Duitsland is op

Er is hongersnood

Leger kan maar niet winnen

Waarom stopt de oorlog niet?

Wie stopt de armoede? 

Volk (en parlement) willen democratie

Tot november 1918: Duitsland = Keizerrijk

Absolute monarchie

Keizer besluit alles

Na 1918: Duitsland = Weimar-Republiek

Parlementaire democratie

In het stadje Weimar wordt de grondwet geschreven

Reichstag (=Parlement) besluit alles

 

1. De Republiek van Weimar 

1919-1933

Lloyd George (GB)

Wilson (VS)

Clemenceau (F)

Johannes Bell en Hermann Müller (Reichaußenminister)

• De oorlog was de schuld van Duitsland
• Hun grond moet naar nieuwe landen (ze moeten 1/3 weggeven)
  
•  Hun leger moet klein en zwak zijn
  Boete 132 miljard mark
• Rijnland (industriegebied) gedemilitariseerd
• Geen koloniën meer

Begin 1919: verdrag van Versailles 

Herstelbetalingen

Duitlsand moet een enorm bedrag betalen aan de geallieerden. Eerst wordt het bedrag tot 1921 vastgesteld op 20 miljard Goudmark. Na 1921 wordt het bedrag verhoogd naar 132 miljard. Ook moest Duitsland in natura betalen aan de zwaarst getroffen landen, waaronder België. Dit deden ze met steenkool en ijzer. 

132 MILJARD!!!

132 miljard Goudmark staat gelijk aan 7 miljoen kilo Goud. 

De goudprijs is op dit moment 36,58 Euro per gram. 7 miljoen kilo goud kost nu dus ongeveer 256 miljard Euro. 

Begrippen uit deze les

Schrijf 3 dingen op die
je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je
deze les nog niet zo goed hebt begrepen