3 De verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

3. de Verlichting

Periode waarin geloof en traditie plaatsmaakten voor logische en verstandelijke redeneringen. Verlichte burgers waren kritisch over kerk, bestuur en samenleving en wilden deze verbeteren zodat er een ideale samenleving zou ontstaan. 

Tijdvak 7: 

Tijd van Pruiken en Revoluties

Leerdoel

Aan het einde van de les moet  je kunnen herkennen en uitleggen wat de Verlichting is, en waarover mensen in de 18e eeuw anders over gingen denken.

Gebruik je verstand!

• Zoals men bij de wetenschappelijke revolutie zelf ging onderzoeken, zo ging men in de 18e eeuw over maatschappelijke dingen rationeel denken. Door de wetenschappelijke ontdekkingen kregen mensen steeds meer vertrouwen in hun eigen verstand. 
  
  
• Door zelf na denken i.p.v. aan te nemen wat de overheid of kerk zegt konden mensen bijgeloof overwinnen. Het is alsof de mensen voortaan alles veel helderder kunnen zien, daarom wordt deze periode ook wel de verlichting genoemd. Kennis is licht, vooruitgang. 

Anders denken over godsdienst

• Tijdens de verlichting gingen mensen ook anders denken over het geloof
• Er ontstond bewijs dat niet alles wat de kerk beweerde, klopte.
  
• Sommige mensen gingen twijfelen aan hun geloof en werden deïst of  atheïst
  

Voltaire

• Godsdienstvrijheid
• God op afstand (horlogemaker, deïsme)
• Verlicht absolutisme

Anders denken over politiek

• Met de verlichting ging men ook anders over politiek denken. Was het wel goed dat een koning absolute macht had?
  
  
• Montesquieu zei dat politieke macht uit drie onderdelen moest bestaan:
  1. macht om wetten te maken
  2. macht om wetten uit te voeren
  3. macht om overtreders van de wet te bestraffen

• Volgens Montesquieu moesten deze drie machten van elkaar gescheiden worden
  
  
• Een parlement moest de wetten maken   (wetgevende macht)
  
  
• De koning moest deze uitvoeren     (uitvoerende macht)
  
  
• Onafhankelijke rechters moesten overtreders straffen   (rechterlijke macht)

John Locke

-Koning krijgt zijn macht niet van God maar van het volk.

-Koning heeft de  taak het volk te beschermen. Doet hij dat niet dan mag het volk in opstand komen.

Jean-Jacques Rousseau

Sociaal contract: volkssoevereiniteit,  het volk  heeft de  hoogste macht, niet de vorst.

Vrijheid en gelijkheid

• Alle mensen zijn gelijk, zo dachten de verlichte denkers
  
  
• De standenmaatschappij vonden zij dus niet goed
  
  
• Volgens hen waren er mensenrechten zoals vrijheid die alle mensen moesten hebben
  
  
• In onze tegenwoordige rechtstaat heeft iedereen gelijke rechten

Opvoeding: Locke en Rousseau 

• Een kind is bij de geboorte een tabula rasa, een goede opvoeding vormt de mens
• geen lijfstraffen
• onderwijs door ervaren, kinderen als kind behandelen
• iedereen naar school
• ontwikkeling op aanleg
• ouders moeten zelf hun kinderen opvoeden
  

Misdaad en straf

• niet martelen om de "waarheid"te achterhalen
• geen doodstraf
• werk- of gevangenisstraffen
  

Verspreiding Verlichte ideeën

- brieven

- publicaties (tijdschriften, boeken)

- discussies in koffiehuizen en salons

Gaston van Orleans (1608-1660); broer van koning Lodewijk XIII; wilde meer macht en streed tegen koning en adviseurs

Lodewijk XIII (1601-1643); 

kardinaal Richelieu (1585-1642): adviseur van Lodewijk XIII en Lodewijk XIV

kardinaal Mazarin (1602-1661): adviseur van Lodewijk XIV

Reactie absolute vorsten op verlichte ideeën: censuur

• bepaalde boeken/ teksten/ toneel- of muziekstukken  werden verboden 
• sommige verlichte denkers werden verbannen of gevangen gezet
  

Wat is een absoluut vorst?

1. Een vorst met alle macht
2. Een vorst die verantwoording aflegt aan god
3. Een vorst met veel bezittingen
4. Een vorst met veel burgers

Wat is de bourgeoisie?

1. De arme burgerij van de derde stand
2. De rijke burgerij van de derde stand
3. De arme burgerij van de tweede stand
4. De rijke burgerij van de tweede stand

Welk woord heeft het meest te maken met censuur?

1. filsofen
2. jacobijnen
3. kranten, films
4. openbaar

Wat zijn voorbeelden van privileges?

1. Belasting betalen en belangrijke bestuursbaantjes
2. Geen belasting betalen en belangrijke bestuursbaantjes
3. Belasting betalen en geen belangrijke bestuursbaantjes
4. Geen belasting betalen en geen belangrijke bestuursbaantjes

Wie had trias politica bedacht?

1. Lodewijk XVI
2. Voltaire
3. John Locke
4. Montesquieu

Leg in eigen woorden uit wat de verlichting is (wees niet te kort in je antwoord)

Belangrijke begrippen

• Verlichting
• scheiding der machten
• volkssouvereiniteit
• deïsme
• atheïsme
• censuur
• publieke opinie
  

Personen uit deze les

• Eise Eisinga
• John Locke
• Jean-Jacques Rousseau
• Charles de Montesquieu
  

Leerdoel

Aan het einde van de les kunnen je herkennen en uitleggen wat de Verlichting is en waarover mensen in de 18e eeuw anders over gingen denken.