Herhaling muziek burgerlijke cultuur en maak daarna af voor H8 en H9

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Burgerlijke Cultuur van Nederland - Muziek

Deze les

- Herhaling muziek burgerlijke cultuur 

De tijdsgeest

Kunnen jullie samenvatten hoe deze tijd eruit zag?

De tijd van de Republiek

De status van de Republiek

• Welvarende periode 
• Amsterdam centrum van de wereldhandel
• Bloei van kunst en wetenschap

• De burgerij en regenten bepalend, geen hof of koning
  
• Nederland protestants --> Gevolg Reformatie

Bestuur van de Republiek

Hoe keek men naar de kunsten?

Sterke invloed van de Reformatie en de vrije markt economie.

Wat is de Reformatie?

1. Herinrichting van de kunsten
2. De splitsing van de kerk
3. De beeldenstorm
4. Strenge ingreep in het Amsterdamse stadsbestuur

Welk geloof was leidend in de Republiek?

1. Lutheranistisch protestants
2. Rooms-Katholiek
3. Calvinistisch protestants
4. Orthodox-Christelijk

Kunst in de Republiek

• Ter lering en ter vermaak. 
  Moralisme 
• Rederijkerskamers 
  
• Bepalende factor: (welvarende) burgerij

De kunstenaar

• Afhangend van de vrije markteconomie
• Corporatieve opdrachtgevers
• Vaak deel van een gilde
• Gericht op de smaak/vraag van de welgestelde burgerij

Hoe zag de muziek van deze periode eruit?

Breuk met de Renaissance

hoe zat het ook weer in Renaissance?

• Meerstemmig (polyfonie) --> meer ruimte voor expressie 
  --> Melodie in tegenbeweging 
  --> Acapella 
• Vaak in Latijn (Gregoriaans) 
• Bestemd voor kerk

Giovanni Palestrina - Renaissance

Muziek Renaissance (herhaling)

• Vlaamse polyfonisten toonaangevend.
• Meerstemmig polyfoon, a capella, vaak op basis van Cantus firmus (uit Gregoriaans). Ook homofoon.

• Late Renaissance: ritmischer, gebruik van dissonanten. (In  Middeleeuwse kerkmuziek verboden; zou duivels zijn.)

• Kerkelijk: mis, motet. 
• Wereldlijk: chanson, madrigaal. 
• Ontwikkeling van de instrumentale muziek als zelfstandig genre.

muziek renaissance 

POLYFONE MUZIEK 

WERELDLIJKE muziek die ontstaat in de Renaissance

Wereldlijke muziek

Minder invloed door de kerk         snellere vernieuwing.

Afzonderlijke partijen worden gelijkwaardig.

Bekende melodie door één stem = cantus

Meer nadruk op tekst, opgeroepen emotie is belangrijk.

Meerstemmige liederen worden opnieuw gecomponeerd, maar dan eenstemmig.          beter verstaanbaar.

Belangrijkste wereldse muziekvorm: Madrigaal 

Giaches de wert, Gerusalemme Liberata (ca. 1565)

Claudio Monteverdi (1567-1643)

MADRIGAAL

• Speelt belangrijke rol bij ontstaan van opera; een niet-kerkelijk lied in moedertaal (Italiaans)
• Inhoud van de tekst bepaalt steeds meer de muziek; emotie en gevoel zijn bepalend
• Affectenleer; theorie over hoe en wanneer muzikale middelen emotie van publiek bespeelt
• Afwisseling van eenstemmige melodie naar vloeiende meerstemmige melodie

Er vind een switch plaats in de muziek.

In welke setting denk jij dat er veel (nieuwe) belangstelling is voor muziek?

1. In de kerk
2. De huiselijke kring
3. Op de markt
4. Op het toneel

Sweelinck

• Componist, organist, leraar
• Vaste organist Oude Kerk
   
• Concerten, dansmuziek, bewerkingen Italiaanse madrigalen, eigen werk 
  
  
• Overgang late renaissancemuziek naar vroege barok

Muziek Burgerlijke cultuur

Vormen van muziek:

• Psalmzang, buiten diensten om.
• Binnen huiselijke kring:
   --> Liedboeken 
  --> Collegium Musicum of Rederijkerskamer
  --> Muziekinstrument met opvoeding/leraar
•  Tussen bedrijven door of ter ondersteuning van het ballet of zang
• Muziek maken buiten de kerk mogelijk door verspreiding bladmuziek en zangteksten.

• Componist, organist, klavecinist, muziekpedagoog, muziekorganisator
• Maakt muziek los van de kerk, in dienst Amsterdam
• 1561 - 1621
• Componeert tussen 1604 en 1621 het Franstalige Geneefse Psalmboek, 150 psalmen uit de Bijbel op rijm en muziek

Jan Pieterszoon Sweelinck

Madrigalen

Liederen geschreven in de landstaal. Dit wordt in Italië belangrijk aangezien er meer aandacht wordt besteed aan de tekst. En worden in de Republiek veel beoefend. Burgers zijn immers belangrijk en die willen in eigen taal zingen..

Psalmzang

• In de kerk buiten de diensten om.
  --> Beiaard en orgelconcerten door stadsbestuurders 
• Veelal eenstemmig en nuchter.
  --> Woord voor woord verstaanbaar 
• In volkstaal (Nederlands) ipv Latijns
• Weinig groei door gebrek kerk en hof/koning als opdrachtgevers
• Herschrijving door Jan Pieterszoon Sweelinck

Eenstemmig                  vs                  Meerstemmig  

er is één melodie te volgen is, ook als er meerdere stemmen tegelijkertijd dezelfde melodie meezingen.

er zijn meerdere melodieën tegelijkertijd hoorbaar.

www.cultuur247.nl

Binnen de huiselijke kring

Collegium Musicum

• Muziekvereniging met een expert ter begeleiding voor plezier.
  --> Soms uitvoering in rederijkerskamers  
• Onderwijs in blokfluit, luit, klavecimbel, traverso of orgel.
• Psalmen van Sweelinck
• Protestanten en katholieken samen

Jan Jansz Starter

• Auteur van onder meer minnedichten (liefdesgedicht), kluchten, Liedboeken e.d.
• 1593 -  1626
• Van engelse afkomst, vaak gebruik van contrafacten.
• Bekendste werk Friesche Lusthof (1621)

Liedboeken (Mopsjes)

• Liedboek = een boek dat een verzameling liederen bevat. Naast liedteksten kan het boek ook muzieknotatie bevatten.
• Wereldlijke onderwerpen en teksten.
• Men nam deze overal mee naartoe, en kon overal gebruikt worden.
• Sweelinck's herschrijvingen van de Psalmen
• Veel liederen waren Contrafacten.

Ter ondersteuning van Toneel

• Meestal rond de 3 muzikanten
• Dienen veelal voor begeleiding, ondersteuning van zang en opvulling van leegtes

Nakijken samenvatting!