De rechtsstaat; trias politica, grondwet, legaliteitsbeginsel

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De rechtsstaat

De basisprincipes van een rechtsstaat zijn: een grondwet,

 trias politica en legaliteitsbeginsel.

Deze principes/beginselen zorgen ervoor dat burgers beschermd 

worden tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid 

1. activeren voorkennis

2. uitleg en aantekeningen

3. Casus bekijken en in groepen bespreken

4. afsluiten

Leg uit wat geweldsmonopolie is en trias politica

Rechtsstaat

Een rechtsstaat is een rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur.

Voorwaarden waaraan een rechtsstaat moet voldoen om machtsmisbruik en willekeur te voorkomen:

1. Grondwet  2. Trias Politica  3. Legaliteitsbeginsel.

 Klassieke grondrechten (vanaf 1798)

1. gelijkheid

4. kiesrecht

6. vrijheid van godsdienst

7. demonstratie

10. privacy

14. eigendom

15. vrijheden sociaal

Kun je de overheid afdwingen bij de rechter

Sociale grondrechten (vanaf 1983)

19. werkgelegenheid

20. bestaanszekerheid & sociale zekerheid

22. gezondheid

23. onderwijs

De overheid is heeft een inspanningsverplichting (moet zijn best doen, maar kan het niet garanderen)

legaliteitsbeginsel

2 kenmerken:

1. Alles wat de overheid doet heeft dus een wettelijke basis, de overheid kan alleen handhaven als iets in de wet is vastgelegd = rechtszekerheid

2. de wet geldt niet met terugwerkende kracht

De wet -> rechten en plichten

2 soorten rechtsgebieden:

- publiekrecht (strafrecht): burger en overheid staan tegenover elkaar

 - privaatrecht: burgers staan tegenover elkaar

recht op onderwijs

recht op medische zorg

recht op uitkering

recht op bescherming van persoonlijke levenssfeer

Leerplicht

zorgverzekeringsplicht

belastingplicht

Identificatieplicht

Twee verschillende petten van de overheid in de rechtsstaat

In een rechtsstaat is de overheid verantwoordelijk is voor rechtshandhaving (o.a. mogelijk door geweldsmonopolie) en rechtsbescherming.

www.google.com

Wat is het belang van een rechtsstaat, dus van rechtsbescherming en rechtshandhaving? En waarom staat dit soms op gespannen voet?

Rechtszaak tegen Kees B - Schiedammerparkmoord

Bespreek in je groep de vragen: Rechtsbescherming en rechtshandhaving stonden hier onder druk:

1. Kan je beide begrippen uitleggen? 

2. Welke belangen botsen in deze zaak? 

3. Welke van de twee (handhaving of bescherming) had de prioriteit van de overheid? Wat vind je daar van?

4. Geef ieder je mening over Kees B en de schiedammerparkmoord? 

5. Kom samen tot een advies  hoe dit de volgende keer beter te doen als overheid

KLAAR? Bedenk een voorbeeld  van wetten (uit de afgelopen jaren) waarbij je het legaliteitsbeginsel herkent en rechtszekerheid

Begrippen Aantekeningen

geweldsmonopolie

trias politica

autoritaire staat/ dictatuur

publiekrecht

strafrecht

rechtsstaat

grondwet en -rechten

rechtshandhaving

rechtsbescherming

rechtszekerheid

legaliteitsbeginsel

Interesse -> Podcast Napleiten 117: de schiedammerparkmoord

Scheiding van de macht?

Hoe zie je dit hier terug?

Welke twee zaken dragen bij aan de onafhankelijkheid van rechters in Nederland?

Aan de slag

Wat: Maak de vragen die in it's learning in de planner staan

Hoe: in groepjes of zelfstandig, hulp kijk in je lesboek (it's -> methode)

Klaar: werk aan je samenvatting. Heb je alles zover?

Tevreden over je les?

Goed gewerkt?

Zit de grondwet, legaliteitsbeginsel, trias politica er al in?

Wist je nog veel van de vorige les?