Par. 3.5 Een rijk, twee keizers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Een rijk twee Keizers

Echte invasie en volksverhuizing!

• 1ste en 2e eeuw: losse Germaanse stammen plunderden de Romeinen.
• Vanaf de 4e eeuw: Enorme invasie's

Noem twee verschillen tussen de invallen van de Germanen in de eerste en tweede eeuw n. Chr. en in de vierde eeuw na Chr. (blz 65)

De crisis van de 3e eeuw (1)

• Economie: 
• -  Pokkenepidemie, 30% van de bevolking gestorven.
• - Minder mensen = minder belastinginkomsten
• Juist meer geld nodig voor oorlogen

Waarom had de oorlog een negatieve invloed op de economie?

1. Oorlog leidt tot belastingverlaging
2. Oorlog stimuleert de economie
3. Oorlog brengt veel rijkdom
4. Oorlog kost veel geld

Wat was het effect van de pokkenepidemie op de belastinginkomsten?

1. Minder mensen = minder belastinginkomsten
2. Minder mensen = meer belastinginkomsten
3. Meer mensen = minder belastinginkomsten
4. Belastinginkomsten bleven hetzelfde

Hoeveel procent van de bevolking stierf tijdens de pokkenepidemie?

1. 20%
2. 50%
3. 10%
4. 30%

De crisis van de 3e eeuw (2)

• Bestuur: 
• - Leiders (generaals) waren vooral bezig met de opvolging van de keizer (ruzies, moord en verraard).
• - Germanen  werden afgekocht (om niet aan te vallen of voor de Romeinen andere Germanen tegen te houden.)

De crisis van de 3e eeuw (3)

• Leger:
• - Keizers geven meer geld aan de soldaten : Te vriend houden
• -Burgeroorlogen verzwakken grenzen
• - Soldaten niet loyaal meer aan Rome maar aan geld

Wat was een strategie van keizers om de loyaliteit van soldaten te behouden tijdens de crisis van de 3e eeuw?

1. Het versterken van de limes
2. Het verhogen van de belastingen
3. Het verminderen van de soldij van de soldaten
4. Het afkopen van de loyaliteit van de soldaten

Wat was de reden voor de verzwakking van de limes tijdens de crisis van de 3e eeuw?

1. Elke nieuwe keizer gaf meer geld aan de soldaten
2. De limes werd niet verzwakt
3. De loyaliteit van de soldaten werd afgekocht
4. Het feit dat legeraanvoerders vaak met hun legers naar Rome moesten

Een nieuwe koers (1)

Keizer Diocletianus (284-305) en Constantijn (306-337):

•  Strenge maatregelen om orde de herstellen:
• Boeren behoorden voortaan bij de grond die ze bewerkten (belasting en oogst)
• Je had hetzelfde beroep als je vader.

Een nieuwe koers (2)

WEST- EN OOST- ROMEINSE RIJK: elk met zijn eigen keizer en onderkeizer.

De vier nieuwe hoofdsteden lagen dichter bij de grenzen, om zo snel mogelijk in te grijpen bij gevaar. 

De verdediging van de grenzen werden ook anders aangepakt. 

Het einde van het limes-systeem (1)

• Kleine wachttorens
• Forten met hulptroepen
• Legioenskampen, zoals bijv. in Nijmegen.

Toen kwamen de invasies van de 3de eeuw...

Romeinse steden in ons gebied werden verlaten. 

Het einde van het limes-systeem (2)

Nieuwe verdedigingssysteem:

• Bij rivierovergangen en wegen kwamen stevige forten.
• De Romeinen voerden met een nieuwe ruitereenheden  bliksemaanvallen in Germaans gebied.

Desondanks moesten de Romeinen moesten rond 400 de Rijngrens opgeven, want de Franken hadden het gebied overgenomen. 

Ze bouwden dorpjes in de grote Romeinse villa's (landbouwbedrijven).

Einde van de stedelijke cultuur. 

Het einde van het Romeinse Rijk (1)

476: Romulus Augustulus werd in 476 door Germaanse huursoltaten afgezet!

---> Het einde van het West-Romeinse Rijk en het begin van de Middeleeuwen! 

Maar...

Het einde van het Romeinse Rijk (2)

• Het Oost-Romeinse Rijk bleef bestaan: was veel rijker dan het westen. 
• Keizer Justinianus korte hereniging en wetboeken (basis van het recht in Europa en Amerika).
• Constantinopel werd het belangrijkste stad van het Rijk. 
• Oost-Romeinse Rijk = Byzantijnse Rijk.
• In 1453 werd Constantinopel ingenomen door de Turken: het einde van het Oost-Romeinse Rijk!

Leerdoel antwoorden

1. Hoe veranderde het Romeinse Rijk in de Late Oudheid?

Opdrachten maken, vandaag bespreken!

Werkboek blz. 96 opdrachten 80, 81, 82, 87 en 88

Zelfstandig en in stilte

Eerder klaar? Leer de begrippen uit je hoofd!