Bi-3H-13.1 en 13.2 Eten en Ademhalen (Paulien 2021)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

13.1 Eten

13.1 Eten

Leerdoelen:

* Hoe dieren en planten eten 

* Hoe insecten, vissen en planten ademenen

* Hoe insecten, vissen en planten stoffen vervoeren in hun lichaam

*Hoe dieren en planten zich beschermen tegen kou en hitte 

begrippenlijst 13.1:

planteneters-plooikiezen-herkauwen- lang spijsverteringskanaal

vleeseters-knipkiezen-grote hoektanden- kort spijsverteringskanaal

alleseters-knobbelkiezen-"normaal" spijsverteringskanaal

E= B+T+P+U / Bewegen+Temperatuur-lichaam+Produceren cellen+Uitscheiding

Fotosynthese

Predatoren (roofdier)

Camouflage

Mimicry

Endocytose en exocytose

dierlijke cel

(geen celwand)

plantaardige cel

(celwand)

Hoe kauwen dieren?

Planteneters - bijv. koeien

Plooikiezen malen het plantaardigvoedsel fijn

Vleeseters - bijv. honden

Grotere scherpere hoektanden en knipkiezen zo verscheuren ze hun prooi.

Alleseters - bijv. mensen en varkens. Zij eten plantaardig en dierlijk voedsel.

Snijtanden en hoektanden om het eten los te knippen en knobbelkiezen om het eten goed te malen

Waardoor zijn honden slanker dan koeien?

Plantencellen hebben een celwand en zijn doordoor moeilijk fijn te kauwen en te verteren.

Het verteren van voedsel bij planteneters lukt daarom alleen als het lang genoeg in het verteringsstelsel zit. Planteneters hebben een lange darm die opgepropt zit in de buik. 

Dierlijke cellen hebben geen celwand en zijn daardoor makkelijk fijn te kauwen en te verteren.

Doordat er geen celwand aanwezig is is het vlees makkelijker te verteren en is het verteringsstelsel korter. Hond: 

planteneters

vleeseters

alleseters

lange darmen

korte darmen

middellange darmen

knip kiezen

plooi kiezen

knobbel kiezen

De darmen van een potvis zijn 600 meter lang.
Wat weet je van zijn voeding?

1. Vleeseter / carnivoor
2. Planteneter / herbivoor
3. Alleseter / omnivoor
4. kan je niet weten

Planteneter of herbivoor, want de vertering van plantencellen kost veel tijd door de celwanden om de cellen, dus daarom een lang darmstelsel

energie balans

E = energie in eten 

B =energie om te bewegen

T = energie om warm te blijven

U = energie in uitwerpselen

P = energie nodig voor nieuwe cellen

(eenheid in  kJ)

Energiebalans

13.1: Wat verandert er in de energiebalans wanneer ik snel ren

1. U
2. B
3. T
4. P

13.1: In de energiebalans is de U bij vleeseters kleiner dan bij planteneters

1. fout
2. goed

13.1: Wat verandert er in de energiebalans wanneer ik koorts heb

1. U
2. B
3. T
4. P

Hoe eet een plant?

fotosynthese

Hoe 'eten' planten

Groene planten maken zelf voedingsstoffen tijdens fotosynthese

De energie die nodig is om glucose te maken haalt de plant uit zonlicht. 

Van glucose maakt de plant voedingstoffen zoals: zetmeel, vetten en eiwitten.

Daarvoor zijn mineralen nodig, die zuigt de plant op met de wortels. 

Van de eiwitten groeit de plant,  vetten en zetmeel zijn reservestoffen.

Waardoor worden organismen niet gegeten

Hoe voorkomen organismen dat ze worden opgegeten?

Camouflage --> door niet op te vallen in hun omgeving

Mimicry --> lijken op een ander gevaarlijk dier

Maken van bittere stoffen (soms giftig!)

Stekels zoals de roos of brandnetels

Verdediging door goede zintuigen en vluchten

*hoe eet een eencellige

endocytose (instulping)       exocytose (uitstulping)

13.1: In welke andere energie rijke stof(fen) kan glucose worden omgezet?

1. koolhydraten
2. eiwit
3. vet
4. zowel A,B,C

Hoe krijgen eencellige voedsel binnen?

1. via de huidmondjes
2. via een klein bekje
3. via endocytose
4. via exocystose

 13.2 Ademhalen

Leerdoelen 13.2

-Je leert hoe insecten adem halen

-Je leert hoe vissen zuurstof uit het water halen

J-e leert hoe planten aan zuurstof komen

-Je leert hoe sommige organismen overleven zonder zuurstof

Begrippenlijst 13.2:

*insecten-stigma-tracheen-diffusie

*vissen-kieuwen-kieuwboog-kieuwplaatjes-lamellen-gaswisseling-tegenstroomprincipe

*Planten-fotosynthese-gaswisseling-huidmondjes

*darmflora-rottingsbacterien-alcoholische gist-melkzuurbacterie-melkzuurgisting

13.2 Ademhaling

Bekijk filmpje Ademhaling (4.34 min)

diffusie

Tegenstroom principe: Meer zuurstof

geen

tegen-

stroom

tegen-

stroom

gaswisseling plant

fotosynthese?

verbranding?

Huidmondjes

https:

13.1 Eten en 13.2 Ademhalen

Maken en nakijken 13.1 : Opdr. 3, ,4 5, 8, 10,11, 12, 14, 15, 16, 17,
20 t/m 23, 26 t/m 28

 Maken en nakijken .13.2 Opdr. 3, 4, 6, 7, 9, 10 ,12, 14a, 16 ,18, 19