Examentraining erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Examentraining erfelijkheid 

We gaan weer kort aanstippen:

Dominant en recessief

Intermediair overerven

X-chromosomaal overerven

Lethale factoren

Multipele allelen

Gekoppelde vererving

Stambomen

Maar eerst een paar kennisvraagjes....

Hoe ontstaan geslachtschromosomen?

1. Meiose
2. Mitose

Een bevruchte eicel is

1. haploid
2. diploid
3. triploid

Welke beschrijving hoort bij welk begrip?

Bevat informatie over één erfelijke eigenschap

Bestaat uit DNA en eiwitten

Is een variant van een gen

De stof die de code bevat over erfelijke eigenschappen

Chromosoom

Allel

DNA

Gen

Hieronder is een deel van een nucleotideketen aangegeven. Schrijf het deel op dat bij deze keten hoort voor een volledig DNA-molecuul.
TAGCAT

Welke term wordt beïnvloed door zowel je DNA als je milieu?

1. genotype
2. fenotype
3. chromosomen
4. genexpressie

Een allel is een variant van een

1. basepaar
2. nucleotide
3. gen
4. chromosoom

Monohybride kruisingen

Monohybride kruising

• Bij deze overerving is maar één genenpaar betrokken
• Let op de notatie: is een allel dominant of recessief (A of a), of is er een intermediair fenotype (K^AK^A, K^BK^B, K^AK^B)

Bij cavia's is korte haren dominant over lange haren.
Twee heterozygote cavia's paren met elkaar en krijgen jongen.

Welke verhouding in fenotypes verwacht je bij de nakomelingen?

1. 100% lange haren
2. 100% korte haren
3. 25% lange haren / 75% korte haren
4. 25% korte haren / 75% lange haren

Bij konijnen is de vachtkleur zwart dominant over wit. Een homozygoot zwart konijn wordt enkele malen gekruist met een wit konijn.
Hoe groot is de kans op witte konijntjes?

1. 100%
2. 75%
3. 50%
4. 0%

Intermediair overerven

zwart : grijs : wit = 1:2:1

Er zijn drie fenotypen, dus er is een intermediair fenotype. 

Zwart: K^zK^z, Wit: K^wK^w, Grijs: K^zK^w

Kruisingsschema maken van: K^zK^w x K^zK^w

Een zwarte muis en een witte muis krijgen grijze nakomelingen (de F1). Deze worden onderling met elkaar gekruist. Hoeveel procent van de nakomelingen in de F2 is grijs?

Bij een runderras is de vachtkleur rood of wit of rood-wit gevlekt. De vachtkleur is een erfelijke eigenschap. Als een homozygoot rood rund wordt gekruist met een homozygoot wit rund zijn alle nakomelingen rood-wit gevlekt. Het fenotype van deze nakomelingen wordt intermediair genoemd.

Twee rood-wit gevlekte runderen worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op een witte nakomeling bij deze kruising?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Stambomen

Welke eigenschap is dominant, ziek of gezond?
Leg uit hoe je dat kunt zien.

Uit de resultaten van één bepaalde kruising is met zekerheid af te leiden, dat het gen voor korte haren dominant is.

Welke kruising is dit?

1. kruising 1 x 2
2. kruising 3 x 4
3. kruising 5 x 6

X-chromosomale overerving

X-chromosomale overerving

Sommige allelen liggen op het X-chromosoom. 

Het Y-chromosoom is kort en bevat weinig informatie. 

Vrouwen: X^AX^A of X^AX^a of X^aX^a

Mannen: X^AY of X^aY

Kleurenblindheid is een aandoening die X-chromosomaal recessief overdraagt. De vader van een zwangere, kleurenziende vrouw is kleurenblind. Haar man niet. Ze weten dat het kind een jongen wordt.
Hoe groot is de kans dat hij kleurenblind is?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Lethale allelen

Letale allelen

Bij twee dominante allelen sterfte in een vroeg embryonaal stadium. 

Bijv. bij manx katten wordt het ontbreken van de staart veroorzaakt door een dominant allel, wat letaal is als er twee van aanwezig zijn.

Twee Manx katten krijgen nakomelingen. Hoe groot is de kans dat het eerstgeboren jong een staart heeft?

1. 25%
2. 33%
3. 67%
4. 75%

Uitleg

De ouderkatten hebben geen staart, dus moeten wel Aa zijn (anders waren ze nooit geboren.)

Multipele allelen

Multipele allelen

Bij deze variant van overerving is er sprake van meerdere allelen (dus meer dan 2) per gen.

Een voorbeeld hiervan zijn de bloedgroepen. 

Daar zijn 3 allelen bij betrokken, namelijk IA, IB en i.

Een vrouw is voor de tweede keer getrouwd. Haar eerste echtgenoot had bloedgroep A en haar zoontje had type O. Haar tweede echtgenoot heeft type B en hun kind heeft type AB. Wat is het genotype van de vrouw?

Janna heeft bloedgroep A. Haar moeder heeft bloedgroep O. Samen met Joost heeft ze 3 kinderen. Joost heeft bloedgroep A en is heterozygoot. Welke bloedgroepen kunnen er voorkomen bij de kinderen?

1. Bloedgroep A en bloedgroep B
2. Alleen bloedgroep A
3. Bloedgroep A en bloedgroep AB
4. Bloedgroep A en bloedgroep O

Dihybride kruisingen

Dihybride kruising

Kruising waarbij je naar de overerving van twee eigenschappen kijkt. 

Niet gekoppeld: de genen liggen op verschillende chromosomen. 

Bijv: 

zwart is A, bruin is a 

effen is B, gevlekt is b 

Dihybride kruising

Gekoppelde overerving: twee eigenschappen die op hetzelfde chromosoom liggen. 

De A en B worden dus altijd samen doorgegeven, net als a en b.  

Bij de mens komen twee gekoppelde genen voor: A en B. Hoe groot is de kans dat een vader en een moeder met een chromosoompatroon zoals hiernaast een kind krijgen met genotype aaBb?  

Nog vragen?