ph5 KuBv 17de eeuw muziek inleiding

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Wat gaan we deze week doen?

Lesdoelen:

•  Je weet wat muziek inhoud in de 17e eeuw.
  
• Je hebt de basisbegrippen MUZIEK herhaald en verdiept
• 
  

Lesplan:

• Bespreken Muziek in de 17e eeuw
• gezamenlijk oefen met opgaven
• Werken aan opdrachten H5
• 30 seconds begrippen MUZIEK

 

H5. Muziek

Burgerlijke cultuur van Nederland in de 17e eeuw

Welke opdrachten van H5 wil je bespreken?

Muzikale middelen/aspecten

Toonhoogte

Toonduur (maat/ritme)

Tempo

Dynamiek

Klankkleur

met deze vormgevingsmiddelen creëren componisten muziekstukken en composities.

TOONHOOGTE

TOONDUUR

TEMPO

DYNAMIEK

KLANKKLEUR

melodie

hoog/laag

maat

ritme

kort/lang

vertragen/versnellen

hard/zacht

instrumenten/stem

Muzikale middelen/aspecten

Toonhoogte:  melodie - hoog/laag

Toonduur: maat - ritme - kort/lang

Tempo: hoog/laag - vertragen/versnellen

Dynamiek: hard/zacht

Klankkleur: stem/ instrumenten

Wat weet jij al over muziek
in de Burgerlijke cultuur?

Accenten binnen dit hoofdstuk

Religieuze en wereldlijke muziek; muzikale genres voor de kleine kring.

- Sweelinck en de nieuwe rol van het orgel weten (binnen en buiten de eredienst)

- De ontwikkeling van de muziek weten in de gouden eeuw; instrumenten voor huiselijke kring; collegium musicum; liederboeken enz.

- Weten wat de affectenleer in de zeventiende eeuw inhoud en hoe deze zich verder ontwikkeld. (prima pratica en secunda pratica)

Muziek in de 17e eeuw

Anders dan schilderkunst en literatuur was er geen bloeiend muziekleven, dat kwam door:

1. Het ontbreken van een rijke hofcultuur (die er in andere delen van Europa wel was) waarin muzikanten hun brood konden verdienen 
2. Doordat de calvinistische kerk het muziekgebruik uit de kerkdienst had verbannen. (de gelovige zongen zelf, wat een koor en orgel overbodig maakte)

MUZIEK

in de kerk

muziek in de Katholieke kerk

zo mooi mogelijk om God te eren, dus:

• zang (door een koor!) én orgel
  
• meerstemmig (polyfonie) --> meer ruimte voor expressie
  
• tekst in Latijn (Gregoriaans)
  
• Meerstemmig 
• Bestemd voor kerk

maar...

De Nederlanders waren vooral Calvinistisch. Daardoor speelde  de muziek een andere rol in combinatie met het geloof!!

Muziek in de Calvinistische kerk

het volk wordt actief betrokken bij de dienst, dus:

• geen koor, de aanwezigen zingen psalmen
  
• geen orgel, want leidt af van gezang
  
• Eenstemmig -> monodie
  
• Tekst in volkstaal
  

Eenstemmig -> monodie

De menselijke stem (Vox humana) is een instrument wat gezien werd als door god gegeven.

• een groep die tegelijkertijd hetzelfde zingt
  
• één melodie lijn
  
• inhoud (tekst) staat boven de vorm (melodie)
  
• de tekst is goed verstaanbaar en goed te volgen de melodie ondersteunt maar is niet ingewikkeld.
  
• Melodie roept emotie op en versterkt te tekst
  
• wordt ook wel seconda pratica genoemd

Meerstemmig -> polyfonie

Door de ontwikkeling van muzieknotatie (op schrijven van composities) wordt muziek ingewikkelder

• Meer stemmen, meerdere groepen die verschillende teksten zingen
  
• Meer melodie lijnen
  
• De inhoud (tekst) staat onder de vorm (melodie)
  
• De melodie en harmonie is belangrijk de tekst is niet meer te volgen als luisteraar
  
• De luisteraar wordt volledig meegenomen in de emotie van die de melodie oproept.
  
• Wordt ook wel prima pratica genoemd
  

Prima Prattica

Secunda Prattica

monodie/ eenstemmig

zang met akkoordbegeleiding door een instrument

werd een groot succes in 17e eeuw

geschikt om gevoel uit te drukken in muziek

individuele emotie uitdrukken is niet mogelijk

tekst moeilijk te verstaan

a capella

polyfonie/ meerstemmig

Prima Prattica:

• Individuele emotie uitdrukken is niet mogelijke
• teksten moeilijk te verstaan
• a capella
• polyfonie/meerstemmig

Secunda Prattica:

• Monodie/eenstemmig
  
• Zang met akkoordbegeleiding 
• groot succes in de 17e eeuw
• geschikt om gevoel uit te drukken in muziek

Prima Prattica

Secunda Prattica

Muziek 1

Muziek 2

Muziek 3

Muziek 4

Oefenvraag

Beluister -> Constantijn Huygens: Memor fui Dierum, 1647.

Constantijn Huygens schrijft naast alle bezigheden ook muziek en laat daarbij merken dat hij goed op de hoogte is van de moderne aanpak in de muziek.

a. Leg uit bij welke ‘pratica’ stijl zijn muziek thuis hoort en 

b. Geef drie argumenten/ kenmerken van deze stijl

a. Leg uit bij welke ‘pratica’ stijl zijn muziek thuis hoort en
b. Geef drie argumenten/ kenmerken van deze stijl

Antwoord

a. Het is muziek in de stijl van de seconda pratica.

b. Kenmerken zijn:

• Het is eenstemmig (monodie)
  
• Het wordt begeleid door een basso continuo (orgel)
  
• De nadruk ligt op de tekst (inhoud) i.p.v. op de vorm (melodie)
  
• In de zang is emotie voelbaar/hoorbaar.
  

De affectenleer in de 17e eeuw

• Ook in de muziek werd gezocht naar manieren om emoties/ gemoedstoestanden (affecten) uit te drukken.
  
• Emoties onderscheiden; liefde, haat, verlangen, vreugde, droefheid en verwondering
  
• De gevoelens werden o.a. verbonden met instrumenten (liefelijk hoorns, trotse fagotten), toonsoorten (laag = droevig, hoog = liefelijk/vrolijk) en tempo.
  
• Er is meer expressie mogelijk met dissonant
  ( = wrang veel zware emotie bv. angst)

MUZIEK

buiten de kerk

Vormen van muziek buiten de kerk

• Psalmzang, buiten diensten om.
  
• Binnen huiselijke kring:
   --> Liedboeken (vaak met bekende wijsjes)
   --> Collegium Musicum of Rederijkerskamer
  --> Muziekinstrument met opvoeding/leraar (behoort tot de standaardopleiding van de jeugd (klavecimbel en luit zijn populair)
•  Tussen bedrijven door of ter ondersteuning van het ballet of zang
  
• Muziek maken buiten de kerk mogelijk door verspreiding bladmuziek en zangteksten.

Wat weet je over:
Muiderkring blz. 63

Wat weet je over
Collegium Musicum blz. 64

Collegium Musicum

• Een collegium musicum is een gezelschap van gegoede burgers die in verenigingsverband samen muziek maken. --> Soms uitvoering in rederijkerskamers  
  
• Het collegium bestaat alleen uit mannen.
  
• Onderwijs in blokfluit, luit, klavecimbel, traverso of orgel.
  
• Psalmen van Sweelinck
  
• Ze speelden ter lering en vermaak.
  
• 
  

Leg
Affectenleer uit blz. 58