2.2 Het Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Het Romeinse Rijk

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de Romeinen hun imperium uitbreidden en onder controle hielden.
• Je kunt uitleggen waardoor zich in het Romeinse Rijk een Grieks- Romeinse mengcultuur verspreidde.
• Je kunt voorbeelden herkennen van de Grieks- Romeinse vormentaal
• Je kunt uitleggen waardoor zich in het West- Romeinse Rijk groepen Germanen vestigden en wat daarvan de gevolgen waren.
• Je kunt verschillen noemen tussen het West- en het Oost- Romeinse Rijk

Van stad tot imperium

• In 509vC wordt de laatste koning verjaagd en wordt Rome een republiek.
• Hierin hadden adelijke families de meeste macht (aristocratie)
• In de eeuwen hierna veroverde Rome een groot rijk (imperium)
• De voordelen van de veroveringen zorgden voor nog meer veroveringen.

Voordelen als slaven, meer belastingen en meer landbouwgrond.

• Romeinen waren mild voor veroverde volken, mits ze de Romeinse overheersing accepteerden.

Grieks- Romeinse cultuur

• Door de verovering van Griekse koloniën en Griekenland kwam de Romeinse cultuur in aanraking met de Griekse cultuur.
• In Italië werd er veel naar Grieks voorbeeld gebouwd, in de Griekse architectuur waren symetrie en zuilen erg belangrijk.
• De Romeinen verbeterden de Griekse architectuur op 2 punten; bogen en beton.
• Omdat de Romeinen grote gebieden veroverden verspreidde de (Grieks- Romeinse vormentaal) klassieke cultuur zich over Europa.

Pantheon in Rome

Pont du Gard bij Nîmes

Grieks- Romeinse cultuur

• De Romeinen namen vaak slaven mee van de overwonnen volken.
• Niet alle slaven deden zwaar werk, sommigen werden huisslaaf.
• Griekse ontwikkelde slaven werden arts, leraar of schrijver. Naast de Griekse architectuur verspreidde zich zo ook de Griekse wetenschap en filosofie.
• Naast bewondering voor de Grieken hadden de Romeinen ook minachting voor de Griekse leefstijl.
• Grieken waren geen eensgezind volk in de ogen van de Romeinen, ze hadden teveel ruzies onderling.

Van republiek tot keizerrijk

• In de Romeinse republiek was de macht verdeeld.
• Er was een volksvergadering maar de meeste macht lag bij de senaat, waarin alleen rijke families zaten.
• Door de groei van Romeins imperium werden generaals steeds machtiger. Soldaten vochten voor hun generaal en niet meer voor de Republiek.
• Generaals beloonden hun soldaten met buit of stukjes land.
• Steeds vaker vochten verschillende generaals tegen elkaar. In 49vC leidde dit tot een burgeroorlog.

Van republiek tot keizerrijk

• Deze burgeroorlog werd gewonnen door Julius Caesar. Caesar werd daarop vermoord door een aantal senatoren. Ze waren bang dat Caesar alle macht naar zich toe zou trekken.
• Hierop volgde een reeks van burgeroorlogen. De winnaar van deze burgeroorlogen werd Octavianus, een geadopteerde zoon van Caesar.
• Hij kreeg de erenaam Augustus (verhevene), en werd de eerste keizer.
• Augustus zorgde voor orde en rust tijdens zijn regeerperiode.
• Met Augustus begon de keizertijd, die tot 476nC zou duren.

Romanisering

• Gebieden die onder Romeinse heerschappij stonden werden sterk beïnvloed door de Romeinen.
• Bestuurlijk door de Romeinse wetten, economisch door het feit dat er veilig kon worden gehandeld, sociaal doordat iedereen onderdeel uit konden maken van het Romeinse Rijk.
• Er waren culturele verschillen tussen het oosten en het westen van het Rijk. In het oosten was al een landbouw- stedelijke samenleving.
• Hier namen de Romeinen veel van de bestaande cultuur over.

Romanisering

• In het westelijk deel van het Rijk stichtten de Romeinen zelf veel steden, en die werden dan gebouwd naar Romeins voorbeeld.
• Germanen namen veel over van de Romeinse cultuur zoals het schrift, kledingstijl en de Romeinse taal (het Latijn).
• Dit verschijnsel heet Romanisering.
• Dit proces werd versneld doordat Germanen soldaten werdenin het Romeinse leger. De beloning, bij goed functioneren, was het Romeins Burgerrecht. Hiermee konden allerlei priviliges worden verdiend.

Grenzen onder druk

• Romeinen lieten sommige veroverde volken zichzelf besturen. Meestal een motivatie om aanvallen van buitenaf tegen te houden, immers anders raakten ze hun macht kwijt.
• Maar Romeinen konden snel ter plaatse zijn dankzij hun wegennet.
• Langs de grenzen (limes) legden de Romeinen een verdedigingssysteem in met legerkampen en wachttorens.
• In vredestijd kon de grens worden overgestoken en kon er worden gehandeld aan beide zijden van de grens.

Grenzen onder druk

• Vanaf de 2e eeuw vielen steeds meer Germanen het Rijk binnen.
• Sommige volken wilden zich vestigen in het Rijk andere volken waren op plundertocht.
• Bestuurlijk werd het Romeinse Rijk ook minder stabiel, steeds vaker grepen generaals de macht (de soldatenkeizers).
• De nieuwe keizers probeerde zich geliefd te maken door de beloningen te verhogen, dit was op de duur natuurlijk niet meer op te brengen. Er kwam geen oorlogsbuit meer binnen (immers geen veroveringen meer). Het westen verzwakte, terwijl het oosten hier geen last van had.