16.1 Aangeboren afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

H16 Afweer

Deze les:

- Aangepaste planning/PLA

- 16.1 leerdoel 1; 1e verdedigingslinie

- Oefening huid

- 16.1 leerdoel 2; afweer bij planten

- Opdrachten

- 16.2 leerdoel 3; soorten ziekteverwekkers

Leerdoelen 16.1 

1. Je beschrijft de bescherming van het inwendige milieu van je lichaam tegen ziekteverwekkers en de bescherming tegen uv-straling door de huid. 

2. Je herkent afweermechanismen bij planten. 

Eerste verdedigingslinie

• Mechanische afweer (fysieke barrière); dekweefsels
• Chemische afweer (gifstof, lokstof)

Bescherming tegen schadelijke invloeden zoals zonlicht, ziekteverwekkers, vraat.

Mechanische afweer 

Dekweefsel beschermt het interne milieu tegen schadelijke invloeden van het externe milieu.

Bij de mens zijn veel organen deels bekleed met dekweefsel.

Bij dieren heeft de vacht ook een beschermende functie, planten hebben soms stekels/ doornen.

Op welke plekken/ organen is sprake van dekweefsel bij de mens?

Opperhuid

Hoornlaag: laag dode huidcellen, dicht op elkaar.

Vernieuwt zich steeds vanuit de basale cellenlaag.

Beschermt tegen uitdroging, ziekteverwekkers (te droog/ te dicht opeen) en UV licht.

biologiepagina.nl

biologiepagina.nl

Melanocyten maken

pigment (melanine). 

Melanine (pigment) 

hoopt zich via uitlopers

op rond celkernen

Absorbeert UV licht en 

voorkomt DNA schade

Bescherming UV licht

Slijmvliezen

De bekleding van organen (spijsverteringskanaal, urinewegen, longen enz) bestaat uit slijmvliezen: dekweefsel met slijmbekercellen.

Slijmbekercellen produceren slijm, 

vaak met anti-bacteriële stoffen.

= Chemische afweer.

Leerdoelen 16.1 

1. Je beschrijft de bescherming van het inwendige milieu van je lichaam tegen ziekteverwekkers en de bescherming tegen uv-straling door de huid. 

2. Je herkent afweermechanismen bij planten. 

Mechanische afweer bij planten. 

Braam, distel, roos, vuurdoorn

Chemische afweer planten

Brandnetel: Mierenzuur – maakt gaatjes in de huid, histamine – verwijdt de bloedvaten, acetylcholine – prikkelt de zenuwen

Chemische afweer planten

Reuzen berenklauw: Furocoumarine – fototoxische stof

wordt actief onder invloed van zonlicht (brandwonden)

 

Chemische afweer planten

Venijnboom: gifstof taxine zit in de zaadjes, 

de besjes zijn wel eetbaar.

 

Waarschuwingsstoffen

Planten waarschuwen elkaar met behulp van waarschuwingsstoffen. 

Andere planten maken hierdoor beschermende stoffen aan zoals bittere stoffen.

Deze stoffen kunnen op hun beurt ook weer dieren aantrekken: roofvliegen en sluipwespen weten door het vrijkomen van deze stoffen dat er prooidieren op de plant aanwezig zijn (lokstoffen).

Aan de slag!

Maken 16.1 opdrachten bij leerdoelen 1 + 2

Leerdoelen 16.2

3. Je legt uit hoe bacteriën, parasieten, virussen en schimmels je ziek maken. 

4. Je legt uit hoe je afweersysteem onderscheid maakt tussen lichaamsvreemde en lichaamseigen stoffen. 

5. Je beschrijft de rol van witte bloedcellen en complementeiwitten bij de aangeboren afweer. 

Soorten ziekteverwekkers

Bacteriën

(Eencellige) eukaryoten 

Virussen

Parasieten: kunnen alleen overleven in een gastheer, dit kunnen virussen, bacteriën en eukaryoten zijn.

Bacteriën

Nuttig/ niet schadelijk/ schadelijk

Aeroob/ anaeroob

Heterotroof/ autotroof

Bolletjes/ staafjes/ kommavormig/ spiraal/ anders

Celwand dun/ dik

= Gram positief/ negatief (reactie op kleurstof)

Virussen

Een virusdeeltje bestaat uit erfelijk materiaal met daaromheen een eiwitkapsel en som een virusenvelop (= membraan van gastheer). 

- DNA/ RNA virus

- ss/ ds

- membraanenvelop of niet

Virussen

Virus bindt aan receptor gastheercel (specifiek!). Erfelijk materiaal wordt in de gastheercel gebracht.

Erfelijk materiaal leidt tot virus-eiwitten en nieuw virus DNA/ RNA -> nieuwe virusdeeltjes

Daarna apoptose of exocytose uit gastheercel -> virussen komen vrij

Bestudeer BINAS 77C en 77D
Wat zijn de verschillen?