4.2 Prokaryoten

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

BS 4.2 Prokaryoten

Leerdoelen

Leerdoelen:

Je kunt de kenmerken van prokaryoten noemen

• Virussen
  
• Bacteriën
  

BINAS

Tabellen 77 - 79

BINAS

92A

Basisstof 4.2

• Hoe heet deze groep?
• De prokaryoten
• Waarom deze naam? 
  
  
• we weten dat deze twee domeinen verschillen door o.a. RNA van ribosomen te vergelijken en celwand en -membraan materiaal te bekijken.

onderdelen

Waarom hebben bacterien ook ribosomen nodig?

Bacteriecel

soorten bacteriën 

(BINAS 79A)

Gemiddeld 10x kleiner dan dierlijke, plantaardige of schimmelcel 

Nuttige prokaryoten

1.  Beschermlaag tegen ziekteverwekkers
2. 'Darmflora' helpt bij vertering van voedsel
3.  Biotechnologie voor produceren van 
   o.a. yoghurt, zuurkool,  insuline (hormoon)
4. Rioolwaterzuivering

Bijzondere bacteriën 

• Kunnen in de ruimte overleven! 

•  Kunnen vrij DNA dat ze tegenkomen opnemen
• Kunnen via een buis DNA met elkaar delen (plasmiden), dit heet conjugatie
• Kunnen genen krijgen via virussen 

https://www.deingenieur.nl/artikel/bacterien-overleven-jarenlang-in-de-ruimte

Voortplanting

• Circulair DNA
• DNA replicatie
• Aan celmembraan vast
• Celdeling
• 20 minuten onder ideale omstandigheden

Kopie van plasmide via pilus (buis) naar andere bacterie

Recombinant DNA techniek

BINAS

71M1

(Schadelijke) prokaryoten 

• Eten ook (resten van) dieren en planten
• Veroorzaken veel ziektes (zie 79A). Denk bijv. aan
  - MRSA
  - Salmonella           
  - Cholera                 
  - Tuberculose       
• Delen ontzettend snel, sommige wel elke
  20 min onder goede omstandigheden.
  (Voor de snelle rekenaar:
  hoeveel bacteriën kan je dan hebben na 24 uur?)

Chemo-autotroof

• Sommige Archaea (en enkele bacterien) zijn chemo-autotroof: in staat om organische stoffen te maken uit anorganische stoffen met behulp van energie uit een chemische reactie.
• Archaea leven vaak onder extreme toestanden. 

(extremofiel; bijvoorbeeld in onze darmen, zonder O2)  

Noem zoveel mogelijk virusziekten

• Gem. 0,1 µm lang.

• Discussie of virus leeft - zie 77D - argumenten voor/tegen?
• • Virus dat op bacteriën richt heet 'bacteriofaag'

Influenza

• H1N1 = SPAANSE GRIEP (20-100 milj. doden in 1918 
• H2N2 = Asiatische griep (3 milj. doden; 1958)
• H3N2 = Honk Kong griep (4 milj. doden; 1968)
• H1N1/09/v = Mexicaanse / Varkensgriep (~0,35 milj. doden 2009
• H7N9 = vogelgriep (2013)
• H3N2, A/H1N1, B, ... = normale 'griep'. (~0,4 milj. doden/jaar)

HIV - Binas77C

Pop-up college over vaccins

https:

4.2 Opdrachten vwo

'Prokaryoten + virussen'

- Lees pagina 20 t/ 23 door

- Maak opdrachten 23-29, 32-38