2HV tussenletters in samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Lekker gaan lezen! 

Lesdoel 

Je weet wat een samenstelling is;

je kan een samenstelling maken met een tussenletter;

je weet wanneer je welke tussenletter moet gebruiken;

Je hebt het voltooid en tegenwoordig deelwoord herhaald.

Tussenletters in samenstellingen 

• Een samenstelling bestaat uit twee losse woorden die aan elkaar zijn geplakt:
• Soms moet je tussen de twee delen een -s of -(e)n plaatsen

Tussen -s

Regel voor de tussen-s in een samenstelling:

• Gebruik altijd een tussen-s als je die hoort: 

dorpsplein

stationsrestauratie

koksmes 

Tussen -n 

• Als van het eerste deel van de samenstelling het meervoud eindigt op -n, schrijf je in de samenstelling -(e)n:

eik – eiken – eikenboom

blinde – blinden – blindenschool.

Tussen -n 

Je schrijft geen tussen-(e)n als het eerste woord van de samenstelling:

• geen zelfstandig naamwoord is: hogeschool, platteland, huilebalk;
• geen meervoud heeft: tarwebrood, benzinegeur;
• alleen een meervoud op -s heeft: aspergesoep, douchekraan;
• een meervoud op -s én op -(e)n heeft: groenteboer, geboortecijfer;
• aangeeft hoe groot, goed, leuk enzovoort iets is. De samenstelling moet dan in zijn geheel een bijvoeglijk naamwoord zijn: reuzeleuk, apetrots, beregoed;
• uniek is (er bestaat er maar één van): maneschijn, zonnebank, Onze-Lieve-Vrouwekerk.
  

Opdracht 1

Maak van de woorden een correcte samenstelling 

omgang + regeling

1. omgangregeling
2. omgangsregeling

stad + centrum

1. stadcentrum
2. stadscentrum

eenman + zaak

1. eenmanzaak
2. eenmanszaak

bioscoop + stoel

1. bioscoopstoel
2. bioscoopsstoel

onweer + bui

1. onweerbui
2. onweersbui

beroep + speler

1. beroepspeler
2. beroepsspeler

staat + steun

1. staatsteun
2. staatssteun

gevoel + temperatuur

1. gevoeltemperatuur
2. gevoelstemperatuur

protest + stem

1. proteststem
2. protestsstem

Opdracht 2 

Maak samenstellingen en gebruik zo nodig -(e)n of -e

zwijn + stal

1. zwijnestal
2. zwijnenstal
3. zwijnstal
4. zwijnsstal

groente + soep

1. groentensoep
2. groentesoep
3. groentessoep

beer + leuk

1. berenleuk
2. beerleuk
3. bereleuk
4. beersleuk

spin + web

1. spinneweb
2. spinweb
3. spinsweb
4. spinnenweb

tarwe + brood

1. tarwesbrood
2. tarwenbrood
3. tarwebrood

koek + pan

1. koekepan
2. koekpan
3. koekspan
4. koekenpan

zon + steek

1. zonnensteek
2. zonsteek
3. zonnesteek
4. zonssteek

beer + hol

1. berehol
2. berenhol
3. beerhol
4. beershol

geboorte + kaartje

1. geboortekaartje
2. geboortenkaartje
3. geboorteskaarte

invalide + plaats

1. invalideplaats
2. invalidenplaats
3. invalidesplaats

Opdracht 3

Geef van de beweringen aan of ze juist zijn. 

Omdat je stationswinkel schrijft, schrijf je ook stationschef.

1. juist
2. onjuist

Spinnewiel is correct geschreven, omdat het eerste deel geen zelfstandig naamwoord is.

1. juist
2. onjuist

Je schrijft groentensoep, want het meervoud van groente is groenten.

1. juist
2. onjuist

Zonnenscherm schrijf je met een -n, want het meervoud van zon is zonnen.

1. juist
2. onjuist

Je schrijft veearts, want vee heeft geen meervoud.

1. juist
2. onjuist

Je schrijft berenklauw, dus ook berensterk.

1. juist
2. onjuist

Tegenwoordig deelwoord 

• Het tegenwoordig deelwoord geeft aan dat de handeling nog niet voorbij is. 
• Je vormt het door -d achter de infinitief te plaatsen:

• Gierend van het lachen kwamen de leerlingen het gymlokaal binnen.

• Het tegenwoordig deelwoord kun je vervangen door een bijzin met ‘terwijl’:

• De vriendinnen sloten elkaar huilend in de armen.

• Terwijl ze huilden, sloten de vriendinnen elkaar in de armen

... (afwachten) kijken de leerlingen naar de docent.

Voltooid deelwoord

- Het voltooid deelwoord geeft aan dat iets is afgelopen 

   (voltooid).

- Het voltooid deelwoord verandert niet als je de tijdproef of getalproef doet.

- Het voltooid deelwoord is  niet de persoonsvorm. 

- In een zin met een voltooid deelwoord staat altijd een vorm 

   van hebben, worden of zijn.

Welke voltooide deelwoorden worden het vaakst verkeerd ... (spellen)?

Kees heeft zijn vriendin met bloemen ... (verrassen).

Aan de slag! (ook HW -> noteer in je Plenda 17 jan)

• Spelling 3.9: opdracht 4, 5, 7, 8 en 9
• Extra oefenen? Maak dan de Test jezelf (opdrachten over dicteewoorden mag je overslaan)

Algemene tips 

Actief lezen (markeren)

Vraag analyseren ('doe'-woorden omcirkelen)

Vraag herhalen in je antwoord

 => Effect: je beantwoordt preciezer en formuleert beter