1.5. Het landschap in Hoog-Nederland

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

1. Wat zien we hier? 

Hoe komen die stenen hier?

1.5 Het landschap in Hoog Nederland

H1 Landschap

Leerdoelen 

1. Je begrijpt hoe het reliëf in Hoog-Nederland is ontstaan en dat daarbij zwerfstenen zijn achtergebleven.
2. Je kan op een kaart Hoog-Nederland met stuwwallen en smeltwaterdalen aanwijzen.
3. Je weet waarom de grond in Hoog-Nederland onvruchtbaar is en hoe het geschikt is gemaakt voor akkerbouw

http://www.ahn.nl/common-nlm/viewer.html

> Wat voor kaart is dit?

> Zoek in de atlas het hoogste punt?

> Welke grondsoort is daar?

> Zoek in de atlas het laagste punt? 

> Welke grondsoort is daar?

Hoog Nederland 

Kleur geel: hoger dan 1 m boven N.A.P

N.A.P = Normaal Amsterdams Peil

Laag -Nederland 

onder 1 m N.A.P 

Als we kijken naar de hoogteligging. Onder welk soort hoogte/ landschap valt bijna heel Nederland?

Nederland bevind zich in de.......... van het stroomgebied van de rivier de Rijn en Maas.

1. Bovenloop
2. Middenloop
3. Benedenloop

Juist of onjuist: In de bovenloop van de rivier vind veel sedimentatie plaats, in de benedenloop veel erosie

1. Juist
2. Onjuist

Waar ligt dit zand en grind? 

En waar ligt klei?

Het doucehputje dat wegzakt

Nederland is het doucheputje dat wegzakt

• de grote rivieren (Rijn, Maas, Schelde) monden uit in de Noordzee in Nederland
• de plaat waar Nederland op ligt die zakt langzaam weg, een kanteling in het land

-> Welk proces zorgt ervoor dat Nederland niet onderwater komt te staan?

Zoals Nederland zonder dijken

zou zijn!

omdat, ...?(Hoogte kaart Nederland)

Waarom hebben we hoogteverschillen in Nederland? 

https://www.youtube.com/watch?v=6D7DNQSF3v0 

Saale-ijstijd

- Ongeveer 370-130. 000 jaar geleden  Atlaskaart blz 30

- Landijs schoof richting Nederland

- Kwam tot Midden-Nederland-> Haarlem-Utrecht-Nijmegen lijn

- IJstongen duwden de grond voor zich uit als een bulldozer 

Voorlaatste ijstijd, het Saalien, ca. 150.000BP

Leg in je eigen woorden uit hoe een stuwwal ontstaat.

Leg in je eigen woorden uit tot waar in Nederland het ijs is gekomen en hoe we dit weten.

Zet de tekst in  de juiste volgorde

1.

2.

3.

4.

5.

Rivier legt materiaal neer; dik pakket zand en klei

Gletsjer vanuit Scandinavie komt richting Nederland

Gletsjer werkt als een bulldozer en schuift materiaal voor zich uit, stuwwallen vormen

Onder het ijs is al het materiaal verpulverd, dit vormt een dikke laag materiaal

Er ontstaat een dikke laag die keileem wordt genoemd en bestaat uit ongesorteerd materiaal

Drie vragen

1. Waar zie je de stuwwallen nog terug?
   
2. Uit welk materiaal bestaan die stuwwallen? 
   
3. Waarom is het bij de pijl geen aaneengesloten stuwwal meer?
   

smeltwaterdalen 

Gaten in stuwwallen die ontstonden door het smeltwater toen het warmer werd 

Ontstaan van stuwwallen tijdens het Saalien

Stuwwallandschap

De verschillende ijstongen  (A) duwden de grond aan de  

voorkant en aan de zijkanten op tot  (B) stuwwallen. 

(C) smeltwaterdal:

Dal wat ontstaat doordat smeltwater voor erosie zorgt.

 

A

B

C

De laatste ijstijd, ca 20.000 jaar geleden (Weichselien)

Het landijs bereikte Nederland deze keer niet, maar had wel invloed op ons landschap

De Noordzee gedurende de laatste ijstijd (Weichselien)

Poolwoestijn tijdens laatste ijstijd: afzetting dekzand

Dekzand

in de beschutting van het reliëf bleven dikke lagen zand liggen.

nl-nl.topographic-map.com

Opdrachten maken

Je hebt alle opdrachten gemaakt van  §1.5.

Kijk daarna het werk na.

Iets niet begrepen? Stel vragen. 

Welk bewijs hebben wij in Nederland teruggevonden die de theorie over ijs uit Scandinavië in Nederland bevestigd?

1. Zwerfstenen/keien
2. ijsrestanten in de bodem
3. Bevroren dieren die oorspronkelijk alleen in Scandinavië voorkomen
4. dekzand

Waarom kun je in Brabant en Limburg geen Hunebedden vinden?

Hoe kan het dat de wind zo gemakkelijk het dekzand kon meenemen en neerleggen?

1. Er stond een extreem harde wind tijdens de ijstijd.
2. Doordat het hele landschap plat gebulldozerd was door de ijsstong.
3. Er heerste een poolklimaat en dus was er weinig begroeiing.
4. Door de vele obstakels bleef het dekzand liggen.

Hoe dik zou het ijs in Scandinavië zijn geweest tijdens de ijstijd in het Saalien?

1. 500 meter
2. 3 km
3. 1 km
4. 10 meter

Arme zandgronden in Hoog-Nederland

Water infiltreerde het grove zand en nam de voedings-

stoffen mee. Schapenmest moest de grond vruchtbaar 

maken (potstal). Zandverstuivingen kwamen, waar de 

heide werd kaalgevreten.

Leg uit waarom zandgronden onvruchtbaar zijn. Gebruik in je antwoord het begrip infiltreren.

Wanneer is het Nederlandse landschap ontstaan?

• HET PLEISTOCEEN
• Ca. 150.000 jaar geleden (Saale-ijstijd): stuwwallen en tongbekkens.
  
• Ca. 20.000 jaar geleden: dekzandgebieden in Hoog-NL (Weichselien)
• HET HOLOCEEN
• Na 10.000 jaar geleden: klei- en (laag)veengebieden in laag-NL, hoogveen in Hoog-NL
  
• De zandgronden werden bemest. Naast bos en heide kwam eg gemengd bedrijf.