VWO Zuid-Amerika §6.4 ertsen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

6.4 Geologisch paradijs

Zuid-Amerika

kaart 1: Relief

kaart: Tektoniek

Wat is een lahar?

1. Modderstroom
2. Vulkaanuitbarsting
3. Pyroclastische stroom
4. Aardbeving

Wat betekent het begrip 'schild' in de tektoniek?

1. kloof bij subductiezone
2. oud afgesleten continent
3. slapende/dode vulkaan
4. een zeer explosief uitgebarsten stratovulkaan

In welke periode brak het supercontinent Pangea uiteen?

1. Perm
2. Jura
3. Krijt

Wat voor soort vulkanen
vind je in de Andes voornamelijk en waarom?

Welke plaat duikt altijd onder in een subductiezone?

1. Oceanische plaat
2. Continentale plaat

Waarom vindt actief vulkanisme pas plaats op enkele kilometers achter de subductiezone?

Waar of niet waar?
In Zuid-Amerika is meestal sprake van effusief vulkanisme als gevolg van subductie

1. Waar
2. Niet waar

Waar of niet waar?
In Brazilië komen weinig aardbevingen voor

1. waar
2. niet waar

Waar of niet waar?
Ten westen van Zuid-Amerika ligt een diepzeetrog

1. waar
2. niet waar

Waarom vind je in
Zuid-Amerika volcanic gaps?

1. Op deze plekken is de duikende plaat ouder en dus zwaarder
2. Op deze plekken is de duikende plaat jonger en dus zwaarder
3. Op deze plekken is de duikende plaat ouder en dus lichter
4. Op deze plekken is de duikende plaat jonger en dus lichter

Zuid-Amerika

Deze les

• Geologie Zuid - Amerika en het voorkomen van ertsen

Anders Actief opdracht. 

Delfstoffen

• In Zuid-Amerika grote hoeveelheden delfstoffen.
• Vindplaats fossiele energiebronnen en mineralen staat in directe relatie met geologie

Mijnbouw

Veel grondstoffen:

Tin, bauxiet, Mangaan, ijzererts, goud, koper, aardolie, magnesiet, fosfaat.

Dagbouw vs. gesloten mijnbouw. 

Wat is een erts?

• Een erts is een gesteente waarin metalen voorkomen in grotere of kleinere concentraties. 
• Een gesteente of mineraal waaruit nuttige en economisch interessante stoffen kunnen worden gewonnen.

Ontstaan Ertsen

• ertsvorming door stolling van magma
  (magmatische differentiatie)
• ertsvorming door erosie, verwering & sedimentatie
  

2  voorbeelden

bauxiet: - chemische verwering van basalt of gneis onder tropische omstandigheden: door uitspoeling van tropische bodems, blijven zware metalen (zoals aluminium) achter.

ijzererts: oude zee-afzettingen ondergaan een metamorfose door druk lagen erboven

bauxiet: chemische verwering van basalt of gneis onder tropische omstandigheden → kleideeltjes spoelen uit, ijzer- en aluminiumverbindingen blijven achter → lateriet (= soort bauxiet)

ijzererts: oude zeeafzettingen ondergaan een metamorfose door druk lagen erboven → ontstaan ijzerhoudende gesteenten

goud: door verwering en erosie meevoeren en sedimenteren van waardevolle mineralen, als concentraties hoog genoeg → winning

Doorsnede maken

• Opdr : doorsnede tekenen A-->B 
  
• Begrippen  op goede plek in doorsnede zetten + toelichting

TINERTS

BAUXIET

MANGAAN

Anders Actief 

doorsnede

bespreken

5 punten langs lijn A --> B 

 

Door subductie duikt de Nazcaplaat onder de Amerikaanse plaat. 

Nazcaplaat smelt. Magmakamers ontstaan en vulkanen. Bij de stolling van magma in de magmakamers vindt magmatische differentieatie plaats. De restsmelt kan in ertsaders kunnen stollen --> tin, goud en zilver. 

Bij de convergente plaatbeweging vindt gebergtevorming & opheffing plaats. De Andes ontstaat. Door de subductie zijn er veel actieve vulkanen in de Andes. 

De Andes bestaat uit 2 een cordillera's (aaneengesloten bergketens) met daartussen een hoogvlakte. Door het gewicht van de dikke korst van de Andes boog de korst van het aangrenzende gebied in het oosten wat door en kwam lager te liggen (voorlandbekken). Voorlandbekkens worden gevuld met sediment (afbraakmateriaal van erosie van het gebergte)

Olie en gas bevinden zich onder de oceaanbodem. Tijdens openbreken Pangea ontstonden in de riftzone tussen het huidige Afrika en Zuid-Amerika grote meren. Hier verzamelde zich veel organisch, koolstofhoudend materiaal. Door druk van bovenliggende lagen heeft zich uiteindelijk olie gevormd. 

Helemaal in het oosten vind je zeer oude stukken aardkorst die kratons of schilden worden genoemd. Ze bestaan uit dieptegesteenten (graniet) en metamorfe gesteenten 

 Landschappen

 Zuid-Amerika

Domein Gebieden

Lesdoel

• Je begrijpt hoe platentektoniek bijdraagt aan de ligging van grondstoffen in Zuid-Amerika
• Je begrijpt waarom bepaalde metalen juist in de Andes voorkomen en anderen juist in de tropische gebieden
• Je begrijpt de oorzaken en het voorkomen van volcanic gaps
• Je kunt voorbeelden geven hoe klimaat kan bijdragen aan de aanwezigheid van delfstoffen in Zuid-Amerika

0

Landschap in Zuid-Amerika?

Landschapstypen

• Hoogland van Guyana
• Hoogland van Brazilië
• Het Andesgebergte, plateau van Patagonië, Altiplano
• De laaglanden van: 

       Orinoco, Amazone, Paraná 

Westkant

• actieve continentrand
  
• subductie
  

           - aardbevingen 
           - vulkanisme (explosief) 
           - andesiet (stollingsgesteente) 

• voorlandbekken (sediment)
  
• hooggebergte / hoogvlakte / hoogland
  

           - Altiplano (Bolivia) 

• veel bodemschatten
  

           - ertsen: lithium (zoutmeer) bauxiet (vocht en klei)

media.hhmi.org

Voorlandbekken

Oostkant

• passieve continentrand
  
• tektonische rust
  
• schilden
  
• veel bodemschatten (fossiele brandstoffen)
  

Schild

Zeer oude continentale korst

Bijvoorbeeld:

Het Guyanaschild: een gebied met zeer oud gesteente aan het aardoppervlak.

• Tussen 2,5 en 1,9 miljard jaar oud.
  
• Vormt de ondergrond van het Hoogland van Guyana.
  
• Op deze hoger gelegen gedeeltes bevinden zich tafelbergen (tepui's genoemd) en watervallen.
  

0

Lesdoel

• Je begrijpt hoe platentektoniek bijdraagt aan de ligging van grondstoffen in Zuid-Amerika
• Je begrijpt waarom bepaalde metalen juist in de Andes voorkomen en anderen juist in de tropische gebieden
• Je begrijpt de oorzaken en het voorkomen van volcanic gaps
• Je kunt voorbeelden geven hoe klimaat kan bijdragen aan de aanwezigheid van delfstoffen in Zuid-Amerika