5.5 Gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

5.5 Gedrag

Programma

- Terugblik op vorige les

- Leerdoelen voor bs 5 gedrag

- Uitleg + vragen over gedrag

- Huiswerk

Wat valt niet onder het centrale zenuwstelsel?

1. Grote hersenen
2. Zenuwen
3. Kleine hersenen
4. Ruggenmerg

Wat is het centrale zenuwstelsel?

1. grote hersenen + kleine hersenen + hersenstam + ruggenmerg
2. grote hersenen + kleine hersenen + hersenstam
3. Grote hersenen + kleine hersenen + alle zenuwen
4. Grote hersenen + alle zenuwen

Geef de onderdelen in de juiste volgorde:
1. Impulsen gaan via zenuwen naar de hersenen.
2. In de zintuigcellen worden prikkels omgezet tot impulsen.
3. De impulsen worden via de zenuwen naar spieren/ klieren geleid.
4. In de hersenen worden de impulsen verwerkt en ontstaan er nieuwe impulsen.

1. 2-4-3-1
2. 2-3-4-1
3. 2-1-4-3
4. 2-1-3-4

Zenuwstelsel

Hersenen

Ruggenmerg

Centrale zenuwstelsel

Zenuwstelsel

Perifere zenuwstelsel

Wat is een impuls?

1. Een signaaltje dat van buitenaf het lichaam komt.
2. Wanneer je een lamp aandoet is dit het klikgeluid dat je hoort.
3. Een elektrisch signaal vervoert door het lichaam.
4. Een snelle reactie op iets wat er in de omgeving gebeurt.

Een prikkel is.......

1. informatie uit je omgeving
2. een zenuw

Met welke zintuigcel zie je kleuren?
En waar liggen deze zintuigcellen?

1. Kegeltjes - In het hoornvlies
2. Kegeltjes - In het netvlies
3. Staafjes - In het hoornvlies
4. Staafjes - In het netvlies

Wat is een zintuig?

1. Een orgaan dat reageert op impulsen
2. Een orgaan dat reageert op prikkels

Reflex

Bewuste reactie

Beschrijf de route van een impuls bij een 

reflex (onder de hals)

zintuigcel

gevoelszenuwcel

centrale zenuwstelsel

(ruggenmerg)

schakelzenuwcellen

bewegingszenuwcel

spier/klier

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen wat gedrag is.

- Je kunt uitleggen waardoor gedrag wordt bepaald.

- Je kunt het verschil benoemen tussen observatie en interpretatie

Gedrag

- Bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen

- Bijv. jagen of koken

- Handeling          effect        handelingen = gedragsketen

Gedragsketen

Handeling

Waardoor wordt gedrag bepaald?

Gedrag wordt bepaald door prikkels en motivatie

- Prikkel = invloed uit de omgeving

- Inwendige en uitwendige prikkels

Inwendig	Uitwendig
Honger/ dorst	Bericht op je telefoon
Hormonen voor voortplanting	Je ziet een vriend(in) op straat
Een volle blaas	Een hete pan

Motivatie = bereidheid om te reageren op een prikkel

Wat is een voorbeeld van een gedragsketen?

1. Jezelf aankleden voor het voetbal
2. Remmen met je fiets
3. Groente snijden voor de groentensoep
4. De lamp aanzetten in een donkere kamer

Geef een voorbeeld van een inwendige prikkel en een uitwendige prikkel.

Het pakken van een frietje = respons (reactie op een prikkel)

Gedrag: aangeboren vs. aangeleerd

Aangeboren gedrag

• Gedrag dat een kind of dier uit zichzelf vertoont (instinct)
• Bijv. trappelend kievitskuiken en pasgeboren kalf

Gedrag: aangeboren vs. aangeleerd

Aangeleerd gedrag

• Gedrag dat door soortgenoten of mensen is aangeleerd
• Bijv. trucjes bij een hond

01:00

Is dit een voorbeeld van aangeboren of aangeleerd gedrag?

Aangeboren

Aangeleerd

01:19

Wat is hier de uitwendige prikkel voor het kuiken?

1. De aanwezigheid van moedermeeuw
2. Het bedelen van de andere kuikens
3. Honger
4. De snavel van de moeder

02:46

Bij welke snavel is de motivatie om te pikken het grootste?

1. Gele snavel
2. Gele snavel met rode stip

Sociaal gedrag

Een prikkel of handeling bij sociaal gedrag noem je een signaal

Handeling van een dier/ mens is een prikkel (dus signaal) voor de handeling van een soortgenoot (respons/ reactie)

Aan de slag met...

- Maken 5.5