Les 15 Paul van Ostaijen

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Les 15 Paul van Ostaijen

onderwijs.hetarchief.be

Paul Van Ostaijen

• 1896 - 1928
• mythische figuur
• stierf aan tuberculose

Paul Van Ostaijen

• Moderne visie op poëzie
• Taalkunstenaar
• Introduceerde expressionisme in Vlaamse letteren
• Schreef in woorden (niet in zinnen) en drukte ze af in beelden
• Poëzie moet gesproken worden - gedichten zijn ritmisch (bijna muziek)
• Dandy: nachtleven en cocaïne

Paul Van Ostaijen

• Music-Hall: jeugdwerk over Antwerps nachtleven
• Het Sienjaal
• Bezette stad: over Antwerpen in oorlogstijd

Bereid de vragen voor op pg. 170.

2. Music hall

Een amusementspaleis, een plaats waar mensen geëntertaind werden (dans, muziek, theater, ruimer dan onze theaters nu). 

Tijdens de bezetting waren die theaters de enige plaatsen om aan de realiteit te ontsnappen (escapisme).

Van Ostaijen was vaste klant.

3. Volle oorlog (1921)

Stad is moedeloos en doods.

Elektriciteit spaarzaamheid

Voedseltekort

Sommige delen in donker gezet (militaire strategie)

4. PLOTS

Het is donker ('elektriekspaarzaamheid') en plots gaan de lichten/spots aan.

Plots was de oorlog daar.

Plots was het geweld daar.

5. banale

Het banale van het amusementspaleis dat vele toeschouwers genot bezorgt in donkere tijden.

6. 'Een ballon die barsten gaat'

Naar de fantasiewereld, de illusie waar het publiek naar kijkt (contrast met realiteit)

Music hall kan tijdens oorlog op elk moment gebombardeerd worden. De levens van het publiek zijn fragiel.

7. Gelijkenissen met affiches

Ritmische typografie

Vorm: eerste verzen in de vorm van music hall

Verschillende lettergroottes.

Bezette stad

Welk gedicht kwam er eerst?

Leg de gedichten in volgende 

(gebruik de tijnlijn als hint)

Kies een gedicht en beantwoord de vragen

1. Welke gebeurtenis beïnvloedde de dichter?

2. Welke maatschappelijke relevatie had het gedicht?

Theorie poëzie

pg. 68 - 71

Onderdelen van een gedicht

1. Vers of versregels - niet noodzakelijk een zin
2. Enjambement - wanneer een versregel wordt afgebroken op een cruciale plaats.
3. Strofe - alinea in een gedicht (witregels)
4. Refrein - als een gedeelte van een gedicht wordt herhaald

Theorie - Beeldspraak

1. Vergelijking Bv. Haar voeten zijn zo koud als ijs.
2. Metafoor Bv. De heks stond al in het lokaal.
   
3. Personificatie Bv. De toekomst lacht je toe.
4. Synthesie Bv. Het maanlicht ritselt in een plas.
5. Metonymie Bv. Ons museum heeft drie Van Goghs en een Rubens.

personificatie

metafoor

synesthesie

vergelijking

Je brengt woorden in verband omdat er een overeenkomst is. Bv. Het is zo koud als ijs.

Er is sprake van vergelijking, maar enkel het beeld wordt genoemd. Bv. De heks staat in het lokaal.

De dichter kent menselijke eigenschappen toe aan dingen of abstracte ideeën vb. De toekomst lacht je toe

De dichter vermengt indrukken van twee verschillende zintuigen. vb. warme kleuren

Metafoor

Personificatie

Synthesie

Metonymie

Vergelijking

De tomaat liep de kamer uit.

De wenskaart keek hem dreigend aan.

Hij houdt van de frisse geur van gemaaid gras.

Maximus trok zijn ijzer en versloeg de andere gladiator.

Die acrobaat beweegt als een slang.

Theorie - technieken I

1. Rijm Bv. plicht - gezicht
2. Rijmschema Bv. AABB - ABAB - ABBA

Theorie - technieken II

1. Assonantie - klinkerrijm Bv. Ik wil haar graag vragen.
2. Alliteratie - medeklinkerrijm Bv. Velden vol engelhaar
3. Lay-out - vorm
4. Ritme - rap
5. Herhaling

Opdracht

Werk samen met een partner. Zoek voor elkaars naam assonantie of alliteratie. 

Bv. 

Mevrouw Heip, de handige heldin

Mevrouw Alen wandelde langs de kalme zandstranden.

Vul je assimilatie of alliteratie in.

Theorie - stijlfiguren

1. Cliché Bv. Mijn liefde voor jou is zo diep als de zee.
2. Contrast  Bv. Iemand is verdrietig terwijl alle anderen feestvieren.
3. Hyperbool Bv. Ik sta hier al uren te wachten.
4. Woordspeling Bv. Was ik maar een dichter, dan kon ik dichter bij jou zijn.

4. Bezette stad 

pg. 173

Onomatopee

• Betekenis = klanknabootsing
• Vooral jonge kinderen (of hun ouders)
• Niet universeel – fonetische weergave
• Vaak in stripverhalen – illustraties
  

Vul aan in je cursus.

3. Gesproken poëzie

• Ritmische typografie
• De betekenis van de woorden wordt weerspiegeld in de vorm.
• Lettersoorten en -grootten staan op zo'n manier gedrukt dat de typografie het ritme ondersteunt.

4. Inhoud gedicht

• Muziekinstrumenten - orkest
• 'Boem' knal van een pauk (of bomaanval?)
• Deel 2: nadruk op eer die wankelt door hoeren/slangen die zich op alle mannen van de stand werpen.
• Heersende normen veranderen door oorlog.

Opdracht

pg. 174

Knutseltijd!

Breng gerief mee.