Stappenplan Ethiek

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Ethisch redeneren

Volgens dilemmamethode

Doel dilemmamethode:

Bij de dilemmamethode wordt vanuit een concreet 

ervaren dilemma verbreding gezocht naar de laag van 

de waarden en normen.

Door ethische reflectie inzien dat verschillende waarden en normen een rol spelen en dat dit inzicht helpt om tot een (beter) beargumenteerde afweging te komen.

Even herhalen... wat is Ethiek?

1. handelen zonder rekening te houden met de zorgvrager of de organisatie
2. handelen zonder na te denken, jij weet wel wat goed is
3. ethische reflectie waarbij je als zorgverlener probeert om juist te handelen
4. handelen waarbij waarden en normen geen rol spelen

www.educaplay.com

Wat zegt de beroepscode over ethiek? Noem enkele waarden.

Wat beloof jij straks bij het afleggen van de eed als het gaat over ethische dilemma's?

Mag jij vanuit de beroepscode iemand geen zorg verlenen?

Het stappenplan Ethiek

Stappenplan voor ethische afweging

1. Verkennen: Wat is er aan de hand? Welke opties zijn er en wie zijn in deze situatie de betrokkenen?

2. Onderzoeken: Wat is de ethische vraag of het dilemma? Welke argumenten (waarden, belangen en principes) spelen er?

3. Afwegen: Weeg zorgvuldig af waarom je een bepaalde keuze maakt en wat mogelijke gevolgen zijn voor wie. Wat is het gevolg voor de cliënt van jouw handeling of het nalaten daarvan?

4. Besluiten: Zoek naar de balans tussen alle betrokkenen met het oog op goede en kwalitatieve zorg.

 Stap 1: Verkennen (gegevens verzamelen)

1.1 Beschrijf de situatie in een casus

1.2 Beschrijf wat de ethische vraag is.

1.3 Beschrijf wat je eerste reactie was, welke gevoelens deze situatie bij jou opriepen.

 Stap 2: Onderzoeken (verdieping zoeken)

2.1 Wie zijn er allemaal betrokken bij deze situatie?

2.2 Welke betekenis heeft deze situatie voor de verschillende betrokkenen?

2.3 Welke waarden, normen/regels en belangen spelen hierbij een rol? 

Stap 3: afwegen (analyse)

3.1 Zijn er tegenstrijdige waarden, normen en/of belangen?

3.2 Welke waarden, normen, belangen en/of argumenten zijn bepalend? 

Stap 4: Besluiten (conclusie/aanpak)

4.1 Vaak zijn er verschillende mogelijkheden hoe je de situatie aan kunt pakken, noem welke jij zou kiezen en leg uit waarom je deze kiest.

4.2 Beschrijf welk gevoel deze conclusie/aanpak je geeft.

Situatie (casus)

Gerard is een matig verstandelijk gehandicapte man, die ondanks advies van de huisarts om een medisch onderzoek te laten doen, weigert dit onderzoek te ondergaan.

(Casus wordt ingebracht door de mentor van Gerard)

Ethisch dilemma in 3 stappen (stap 1)

1) Beschrijving van een dilemmasituatie door de hulpgever: hulpvrager, hulpvraag, aard van het probleem, tot aan het moment van het dilemma:

“Moet ik zus of zo handelen, ingrijpen of niet ingrijpen?”

2) Beschrijf de situatie in een zin en formuleer vervolgens de twee kanten van het dilemma met de zinnen "Als ik": 

Als ik (als mentor) de mening van Gerard respecteer, dan spreekt de huisarts mij aan op mijn verantwoordelijkheid;

Als ik (als mentor) het advies van de huisarts volg, dan respecteer ik de autonomie van Gerard niet.

Formuleer een ethische vraag

Moet ik de mening van Gerard respecteren of niet? (Als 1e omdat dit de kern van het dilemma vergeeft). 

of

Moet ik het advies van de huisarts volgen?

of

Hoe ga ik om met het bezwaar van de huisarts?

Waarden en normen

Alternatieve mogelijkheden (stap 3)

Welke mogelijkheden zijn er om uit het geformuleerde dilemma te komen (zie stap 1). Noem de mogelijkheden zo mogelijk vanuit verschillende perspectieven (zie stap 2). Schrijf de mogelijkheden op:

Gerard overtuigen om het onderzoek toch te gaan doen en daarmee instemmen met het advies van de huisarts;

Een derde partij raadplegen, zoals een collega-mentor, of nagaan wat het instellingsbeleid in deze is.

Overleg aangaan met de huisarts over verschillende opvattingen van autonomi

Maken van een goede afweging (stap 4)

Bij het maken van een afweging en keuze gaat het erom een gewicht toe te kennen aan de waarden. 

1) Welke waarde staat (voor de mentor) voorop, zoals autonomie? 

 2) Autonomie is een belangrijke waarde totdat blijkt dat hierdoor de patiënt schade wordt toegebracht.

3) Verder speelt bij het respecteren van de autonomie de grens van de wilsbekwaamheid van de patiënt een rol. 

Tot slot vraagt het aangeven van grenzen aan waarden, zoals die van autonomie, om een bredere discussie in instellingsverband.

 

Opdracht

Breng een eigen casus in die je op je stage/werk hebt meegemaakt, waarbij meerdere partijen waren betrokken.

Werk de casus volgens de stappen van het dilemmamethode verder uit:

1. Stap 1: Formuleer het ethische dilemma en de ethische vraag.

2. Stap 2: Benoem de waarden en normen uit die situatie.

3. Stap 3: Bedenk alternatieve mogelijkheden.

4. Stap 4: Maak een goede afweging.

Presenteer je uitkomst voor de groep en vertel hoe je tot die beslissing bent gekomen.

Presentatie casus per groepje

Wat kan jij met deze les met betrekking tot de eindopdracht?

Vragen???