Hoorcollege 1: De theorie van de ontwikkelingspsychologie

• Pedagogiek
• HBO
• Studiejaar 1

Hoorcollege 1

De theorie van de ontwikkelingspsychologie

Welkom 

We starten vandaag een nieuwe serie lessen Pedagogiek. 

Wil eerst even noteren wie er is. 

Allemaal hoofdstuk 3 hebben gelezen zoals aangegeven stond op Its?

Dan ben je goed voorbereid. 

Realiseer dat ik in dit uurtje slechts alleen dingen kort kan aanstippen, zonder zelfstudie red je het niet. 

Lesopbouw

Overzicht thema's & opbouw semester 2 

Planning periode 3 en 4 & toetsing

Doelen college

 Ontwikkelingspsychologie

Toelichting schoolbezoek 

Evaluatie doelen 

 

Thema's:

Ontwikkeling​spsychologie

Pedagogiek in de 17e, 18e,19e en 20e eeuw ​

Pedagogiek & psychologie​

Sociologie in het onderwijs 

Eerstvolgende bijeenkomst is al volgende week maandag. 

2e bijeenkomst is de week erna. 

Zorg dat je voorbereid naar de les komt. Kijk op Its wat er verwacht wordt. 

Ik behandel de eerste 2 onderwerpen in hoofdlijnen in de les, de rest is echt zelfstudie. 

Daarna heb je een lange tijd geen les. 

Zorg voor goede aantekeningen & bestudeer echt de hoofstukken van het boek!  

Zonder het bestuderen van het boek haal je deze toets echt niet. Het komt bij deze toets aan op het echt stampen van feiten naast toepassing van je opgedane kennis. 

Boek: Inleiding in de pedagogiek primair onderwijs

Kijk ook naar de verwerkingsopdrachten in het boek. 

Opbouw van semester 2

2 Hoorcolleges​

4 werkbijeenkomsten ​

Werkbijeenkomst observeren periode 4 (stageopdracht) ​

​

De planning

Periode 3: HC en 2 WB's + schoolbezoek (VHT)

Periode 4: HC en 2 WB's + WB observeren 

​

De toetsing vindt pas plaats in de toetsweek van periode 4! ​

​​Let op! Vandaag krijg je de informatie voor het schoolbezoek. Het bezoek vindt zo snel mogelijk in groepsverband plaats. Presentatie schoolbezoek tijdens VHT (einde periode 3). 

Toetsing (periode 4)

Toetsvorm: open vragen toets ​

​Zie toetskaart.

De doelen 

Aan het einde van dit college kunnen jullie:

•    benoemen wat ontwikkeling inhoudt en welke   ontwikkelingsfasen en - gebieden er zijn.
• voorbeelden geven van ontwikkelingstaken en –opgaven.
• uitleggen wat de begrippen equilibrium, adaptatie, assimilatie en accommodatie betekenen.
• het schoolbezoek plannen en vervolgens uitvoeren

Hoorcollege 1

De theorie van de ontwikkelingspsychologie

Vraag aan studenten: wat is ontwikkelingspsychologie?

Wie heeft hier al over geleerd in eerdere opleidingen? 

Het bestuderen van de normale ontwikkeling van baby tot adolescent. 

De verschillende fasen komen aan bod & de ontwikkelingstaken (de vaardigheden die een kind moeten leren beheersen)

Waarom zou je hier kennis over moeten hebben?

Wat denken jullie? 

Overleg even in 2-tallen, ik geef zo  willekeurige beurten. 

Je moet weten wat je kunt verwachten bij een bepaalde leeftijd, wat 'normaal' is. 

Je weet anders niet wat jou rol is als leerkracht en wat jou opvoedingsopgave is bij een bepaalde ontwikkelingsfase. 

Opbouw hoofdstuk 3

De ontwikkeling kent

 

• bepaalde fasen (wanneer/ in welke leeftijdsfase vindt iets plaats).
• bepaalde gebieden (op welk gebied vindt de ontwikkeling plaats).
• bepaalde ontwikkelingstaken bij de verschillende ontwikkelingsfasen (wat kan iemand tijdens een bepaalde ontwikkelingsfase).
• bepaalde opvoedingsopgaven(wat wordt er van de opvoeder verwacht tijdens een bepaalde fase)

De kleuren komen overeen met de dia's die straks volgen 

Wat is ontwikkeling?

Er zijn verschillende definities, je moet er minimaal 1 kennen. 

 

Wat is ontwikkeling?

Ontwikkeling is een reeks progressieve veranderingen die leidt tot een hoger niveau van functioneren (Van Beemen, 2001)

Ontwikkelen is het veranderen van wat een persoon doorheen de jaren meebracht op het vlak van waarnemen, bewegen, denken, praten, moraal, emoties, seksualiteit, …  Deze verandering wordt gezien als vooruitgang (Kohnstamm, 2002)

Wat valt je op als je deze 2 definities

vergelijkt? 

Er moet groei zijn (hoger niveau/vooruitgang) volgens van Beemen en Kohnstamm

Wat is ontwikkeling?

Ontwikkelen is het veranderen van een aanwezige structuur, d.i. een persoon in zijn geheel: lichaam en geest. De aanwezige structuur ont-wikkelt, ont-vouwt, ont-plooit zich gedurende de hele levenscyclus; dus vanaf de conceptie tot aan de dood. Er treden gedragsveranderingen op van het begin tot het einde van het leven. Hierbij kan zowel sprake zijn van het verwerven van nieuwe mogelijkheden als het verliezen van een bepaalde functie of vaardigheid. Winst en verlies gaan dan ook hand in hand in de ontwikkeling. (Struyven, 2009)

Wat is er nu anders in deze definitie? 

Struyven ziet dat anders. Ontwikkeling kan ook betekenen dat het achteruitgaat met een bepaalde vaardigheid of functie.

Hoe zie jij dat eigenlijk? 

  

Ontwikkelingsfasen

1. Vroegkinderlijke ontwikkeling:

   a. Baby- en peutertijd

   b. Peuter / kleutertijd

2. Basisschoolperiode

3. Adolescentie

                                    (Rispens, 1994)

*Piaget heeft een andere indeling!

* Piaget: 

0-2 senso-motorische fase

2-7 pre-operationele fase

7-12 concreet operationele fase

12 &> formeel operationele fase

Ontwikkelingsgebieden

In het boek wordt de volgende indeling in ontwikkelingsgebieden aangehouden:

1. Psychologische ontwikkeling (mentale groei) -> morele ontwikkeling
2. Cognitieve ontwikkeling (proces van leren, geheugen en cognitie)
3. Sociaal – emotionele ontwikkeling (ontwikkeling eigen persoonlijkheid in interactie met anderen/leren omgaan met emoties)

Hulpmiddel

Dit schema kan je helpen bij het leren. 

Vul dit in als je gaat leren, je ordent dan de kennis en kunt het makkelijker leren. 

Ontwikkelingstaken

Taken waarvan het leren beheersen ervan van essentieel belang is voor de verdere ontwikkeling (ontwikkelingsverloop).

In te delen in taken per ontwikkelingsgebied.

Het zijn ook verwachtingen die de omgeving heeft van een kind in een bepaalde levensfase.

Dus zijn de ontwikkelingstaken cultuurbepaald.

Kleine afwijkingen zijn normaal maar grote afwijkingen kunnen leiden tot of wijzen op een ontwikkelingsachterstand.

Blauw staat niet in het boek maar is wel belangrijk. 

Wie kan er een voorbeeld noemen van een ontwikkelingstaak? 

Bijv. veilige hechting met ouders

zelfredzaamheid, zelfstandigheid

motorische ontwikkeling (kruipen, lopen)

ontwikkeling van het denkvermogen

leren omgaan met leeftijdsgenoten

leren lezen, omgaan met andere sekse

Voorbeeld van opvoedingstaken

fysiologische zelfregulatie, constructief omgaan met leeftijdgenoten, ontwikkelen van een persoonlijke identiteit

fysiologische zelfregulatie?

(lichamelijke ontwikkeling door voeding, rust & lich. verzorging)

constructief omgaan met leeftijdgenoten? samen delen, samen spelen/samenwerken

persoonlijke identiteit?

Zindelijk worden

Eten met bestek /zelfredzaamheid

Naam, gender en leeftijd kunnen benoemen als 5 jarige kleuter

Maar denk ook aan:

knopen open en dicht kunnen doen

veters strikken

schrijven van je naam

Opvoedingsopgaven

Bij iedere levensfase en bij elk ontwikkelingsgebied horen bepaalde opvoedingsopgaven. 

• Bijvoorbeeld in de baby- en peutertijd sensitief / responsief reageren op het kind.
  

De opvoedingsopgaven zijn dus een geheel van gedragingen die van een ouder of opvoeder verwacht mag worden om het kind te steunen bij en aan te stimuleren tot ontwikkeling.

Als baby huilt? > wat kan dan de opvoedingsopgave zijn? 

Als kleuter valt? 

Als groep 4 leerling iets niet snapt?

Als groep 7 leerling geen aansluiting heeft in de groep? 

Voorbeeld van opvoedingsopgaven

 fysiologische zelfregulatie--> stimuleren om op het potje te plassen

veilige gehechtheid -->  door sensitiviteit en responsiviteit 

exploratie; autonomie en individuatie--> beschikbaar zijn, maar ook ruimte geven

Ontwikkeling per leeftijdsfase

baby-/peutertijd

peuter-/kleutertijd

basisschoolperiode

adolescentie

We spreken over 4 fasen. 

B/P: 0-2 jaar  (van volledig afhankelijk naar > imiteren/ontdekken > ik zelf doen/peuterpubertijd) 

P/KL: 2-4 jaar (van ik zelf doen, spraak, wie ben ik? j/m, samen spelen, s delen)

Basis: 4-12 jaar (overlap kl/waarden en normen/zelfst. leren lezen/rek/schr)

A:       12-18 jaar  (overlap basis) pubertijd

Baby-/peutertijd

Psychologische ontwikkeling:

• Fysiologische zelfregulatie
• Sensitieve responsiviteit
• Hechting

Sociaal-emotionele ontwikkeling:

• Koppigheidsfase (nee – zeggen)
• Leidt mogelijk tot onzekerheid en angst

Cognitieve ontwikkeling:

• Verhoogde motorische- en spraakontwikkeling
• Piaget: Sensomotorische ontwikkelingsfase

Piaget: equilibrium, adaptie, assimilatie en accommodatie

Gedachten zijn geïnternaliseerde denkoperaties.

De manier van denken ontwikkelt mee in de groei naar volwassenheid

Ontwikkeling wordt mogelijk gemaakt door 4 factoren: 

1. biologische processen
2. ervaringen
3. interactie
4. het streven naar equilibrium (=evenwicht).

Piaget : psycholoog 1896-1980

Accommodatie (leren van voorbeelden uit de omgeving) (vb.: ik pakte de schep) 

assimilatie (nieuwe kennis wordt toegepast op ander gebied) (vb. ik geefde de schep)  De transfer van nieuwe kennis

Piaget: equilibrium, adaptie, assimilatie en accommodatie

Het streven naar equilibrium is de motor achter de ontwikkeling van van het denken.

Adaptatie (*) = aanpassen van eigenlijke denkschema's die we moeten aanpassen en dat kan op twee manieren:

• Assimilatie (*)
• Accommodatie (*)

evenwicht = equilibrium 

Accommodatie (leren van vb uit de omgeving) (vb.: ik pakte de schep) &

assimilatie (nieuwe kennis wordt toegepast op ander gebied) (vb. ik geefde de schep) De transfer van nieuwe kennis

Peuter-/kleutertijd

Psychologische ontwikkeling:

• Het kind ontwikkelt eigenheid.
• Staat spelend in de wereld. 
• Spelen is het zijnskenmerk van 

het kind

• Interiorisatie

Sociaal- emotionele ontwikkeling:

• Constructief met anderen omgaan
  
• leren delen
  
• leren samen spelen van parallel spel naar samenspel

interiorisatie (zich voorstellen dat er niet (meer) is)

objectpermanentie: tussen 7 en 9 maanden ontwikkelt dit.

Stel er ligt een blokje wat onder de kast 

Als de dreumes gaat zoeken 

dan begrijpt het dat het nog bestaat als hij het niet ziet. 

Voor 7 maanden: je gaat de kamer uit en je baby denkt echt dat je van de aardbodem bent verdwenen. 

Wat je niet ziet, is er niet. 

Testje ; speeltje onder een deken leggen, wat doet de baby? Gaat ze zoeken, dan bezit het kindje object permanentie.

Animistisch denken: knuffeldier die volgens hen ook leeft en kan denken als een mens /

Magisch denken: maken nog geen onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid > Sinterklaas 

 

Peuter-/kleutertijd

Cognitieve ontwikkeling:

• Spraak neemt een belangrijke plaats in
• Piaget: van 2 tot 6-7 jaar pré-operationele fase
• het kind heeft nu objectpermanentie 
• Animisme: het aan levenloze dingen menselijke kenmerken toedichten
• Magisch denken: het idee dat de eigen gedachten van invloed zijn op de materiele wereld

interiorisatie (zich voorstellen dat er niet (meer) is)

objectpermanentie: tussen 7 en 9 maanden ontwikkelt dit.

Stel er ligt een blokje wat onder de kast 

Als de dreumes gaat zoeken 

dan begrijpt het dat het nog bestaat als hij het niet ziet. 

Voor 7 maanden: je gaat de kamer uit en je baby denkt echt dat je van de aardbodem bent verdwenen. 

Wat je niet ziet, is er niet. 

Testje ; speeltje onder een deken leggen, wat doet de baby? Gaat ze zoeken, dan bezit het kindje object permanentie.

Animistisch denken: knuffeldier die volgens hen ook leeft en kan denken als een mens /

Magisch denekn: maken nog geen onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid > Sinterklaas 

 

Basisschoolperiode (4-12j)

Psychologische ontwikkeling:

• Het opdoen van succeservaringen is 

van belang zodat het kind zich 
competent voelt en zelfvertrouwen krijgt.

Sociaal- emotionele ontwikkeling:

• Ontwikkelen van vriendschappen
  
• Ontwikkelen van een geïnternaliseerd geweten
  
• Het kind leert zich inleven in een ander (decentratie)

geinternaliseerd geweten> kent de sociale regels , leert verantwoordelijk te zijn ,  bouwt zijn eigen innerlijk waarden- en normen systeem, wat is goed en fout. 

6-8 jarigen zijn vaak kleine moralisten 

Regels worden strak nageleefd

en ze houden goed in de gaten of anderen dat ook doen (gr.3/4/5)

Basisschoolperiode (4-12j)

Cognitieve ontwikkeling

• Het leren staat centraal.
• Piaget; vanaf 7 jaar: concreet-operationele fase. Het kind leert ordenen, tellen, redeneren, vergelijken van hoeveelheden etc.
• sociaal –perspectief
• conservatiebegrip
• denkoperaties (houden van feiten en leren)
• gericht op concreet waarneembaar
• leert omgaan met inclusie-relaties

Rol van de leerkracht in de basisschoolperiode

• School moet een veilige plek zijn omdat het kind hier veel uren per dag doorbrengt. 
• De leerkracht neemt deels de beïnvloedende rol van de ouders over.
• Kennis overbrengen
• Een kritisch – creatieve houding stimuleren
• Gedrag leren aanpassen aan de normen en waarden 

        van de omgeving.

• Het geven van opbouwende feedback is van belang.

Adolescentie periode

Psychologische ontwikkeling:

• De adolescent maakt zich los van de ouders. Dit leidt tot conflicten. Kenmerkend is de emotionele zelfstandigheid.

Cognitieve ontwikkeling:

• Piaget: Post – operationele fase (vanaf 12 jaar) : kan hypothetisch denken
• Ontwikkeling van het ruimtelijk en abstract denken
• nadenken over het abstracte en niet-direct waarneembare
• leren reflecteren op eigen denken
• een gedachte kan de basis zijn van handelen.

hypothetisch denken> wat zou er gebeuren als... 

Hypothetisch denken is voor jonge kinderen erg lastig, maar ook voor leerlingen met ASS 

hypothetisch denken

Link naar de prezi 

Door op onderstaande link te klikken kom je terecht bij de prezi over ontwikkeling. Bij elke dia is tekst ingesproken. De presentatie bevat interessante en verhelderende filmpjes. Deze prezi is een aantal jaar geleden al gemaakt, maar de inhoud klopt nog steeds.

https://prezi.com/hmbz5bweacaz/?utm_campaign=share&utm_medium=copy

Het schoolbezoek

Jullie gaan in groepjes op bezoek bij een school met één van deze achtergronden: 

Montessori

Dalton

Jenaplan

Vrije School

Freinet

Het schoolbezoek

Montessori

Dalton

Jenaplan

Vrije School

--> genoeg scholen om te benaderen 

Freinet

--> 11 scholen in Nederland (twee in Delft en één in Rijswijk)

Doel is kennismaken met de verschillende andere onderwijsconcepten die er zijn 

TIP: Ga op bezoek bij een school waarvan je het onderwijsconcept nog niet kent! 

Dus...

Het zou super gaaf zijn als het jullie lukt een afspraak te maken op een Freinet school. 

Mocht dit niet lukken...

Dan geef je in je presentatie wél achtergrond informatie over Freinet onderwijs, maar je mag dan op bezoek op een andere vernieuwingsschool. Denk bv. aan unitonderwijs.

De opdracht: uitleg

• Je schrijft je zo in op een onderwijsconcept.
• Jullie plannen met het groepje z.s.m. een bezoek op een school.
• Jullie bereiden het bezoek voor door je in te lezen, vragen voor te bereiden en na te denken over (foto)materiaal dat jullie kunnen verzamelen voor jullie presentatie, 
• Probeer verschillende klassen te bezoeken en eventueel een leerkracht te interviewen. 
• Wanneer je foto's maakt zorg je voor anonimiteit (vraag toestemming!) maar je kunt ook foto's maken van materialen/kasten/hoeken/leerplekken etc. 

Stel het niet uit! 

Ga zo snel mogelijk op zoek naar een school waar je op bezoek kunt. 

Je kunt straks niet aankomen met: het lukte niet of we konden geen school vinden. 

De opdracht: uitleg

Eisen voor de uiteindelijke presentatie (tijdens VHT) 

• Grondlegger en achtergrond 
• Visie: Filosofie van de onderwijsvernieuwer 
• Kenmerken van het type onderwijs
  
• Ervaringen uit de praktijk: het schoolbezoek
• Benoem de elementen die jullie aanspreken 

Niet voorlezen, losjes uit je hoofd vertellen wat je ervan weet. Iedereen heeft ongeveer een gelijk aandeel! Zorg dat je met alle studenten op de foto staat in de school.

Momenten in het rooster voor het bezoek...

A: vr 24-2 in de middag, ma 20-3 in de ochtend 

B: ma 13-2 in de ochtend, wo 15-2, 24-2 in de middag, 8-3 in de middag 

C: ma 20-2 in de ochtend, wo 22-2 in de middag, 

D: di 21-2 in de ochtend, wo 22-2 in de middag, ma 6-3 in de ochtend, wo 8-3 in de middag, 13-3 in de ochtend

E: wo 15-2 in de middag, vr 17-2 in de middag, ma 20-2 in de ochtend, ma 6-3 in de middag, ma 20-3 in de middag 

F: ma 20-2 in de middag, vr 17-2 in de ochtend, 20-3 in de middag 

Momenten in het rooster voor het bezoek...

Eventueel (in goed overleg met de mentoren) kunnen jullie een middag van een stagedag gebruiken voor het schoolbezoek, als het anders niet lukt! 

Klassenvertegenwoordigers

Alle klassenvertegenwoordigers komen zo even bij mij hun naam delen. 

Zij laten vandaag via de mail de groepjes aan mij weten. 

De klas is verantwoordelijk voor het indelen van iedereen (ook de studenten die vandaag afwezig zijn).

[e-mail]

De doelen 

Als het goed is kunnen jullie nu:

• benoemen wat ontwikkeling inhoudt en welke ontwikkelingsfasen en - gebieden er zijn.
• voorbeelden geven van ontwikkelingstaken en –opgaven.
• uitleggen wat de begrippen equilibrium, adaptatie, assimilatie en accommodatie betekenen.
• het schoolbezoek plannen en vervolgens uitvoeren

Wat zijn ontwikkelingstaken?

Vaardigheden die het kind in die periode moeten leren beheersen

veters strikken

vangen en gooien

Wat zijn ontwikkelingsopgaven?

hulp die de ouder biedt

denk aan: positieve feedback geven aan je kind, interesse tonen, aanmoedigen, gedrag reguleren

In de kleuter en basisschoolperiode neemt de groepsleerkracht gedurende de uren dat het kind op school is, de ontwikkelingsopgaven van de ouder over. 

Noem de 3 ontwikkelingsgebieden

psychologische ontwikkeling

cognitieve

sociaal-emotionele 

Noem de 4 ontwikkelingsfasen

baby/peutertijd

peuter/kleutertijd

basisschoolperiode

adolescentie