Thema 5: Regeling

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 3

Regeling

Thema 5: Regeling

Het zenuwstelsel en het hormoonstelsel

Het zenuwstelsel

• Het speelt een belangrijke rol bij het waarnemen & reageren en gedrag.
  
• Prikkel: invloed uit het milieu van een organisme.
  
• Prikkels worden door zintuigen waargenomen.
  
• Impuls: elektrische signalen die door de zenuwen kunnen worden voortgeleid.
  
• Zintuigen zetten prikkels om in impulsen.
  
• Het zenuwstelsl verwerkt impulsen en regelt de werking van spieren en klieren.
  

Het zenuwstelsel

Bestaat uit:

• Centraal zenuwstelsel
  
• Zenuwen
  

Centraal zenuwstelsel

a. Bewust wording vindt plaats in de grote hersenen.

In de grote hersenen liggen allerlei centra; bv. gezichtscentrum, gevoelscentrum, etc.

b. De kleine hersenen zorgen ervoor dat alle bewegingen op elkaar zijn afgestemd. Ze zorgen voor de coordinatie van alle bewegingen van je lichaam.

c. De hersenstam ligt in het verlengde van je ruggenmerg. Het geleidt impulsen van het ruggenmerg naar de grote en kleine hersenen en omgekeerd.

Ruggenmerg

• In het merg ligt de grijze stof (vlindervormig gedeelte); hierin liggen de cellichamen van schakel- en bewegingszenuwcellen.
• In de schors ligt de witte stof; hierin liggen veel uitlopers van schakelcellen.
• De verdikkingen in de zenuwen heten zenuwknopen.
  

Zenuwcellen

1. Gevoelszenuwcel; leiden impulsen naar het centraal zenuwstelsel.
   
   
2. Bewegingszenuwcel; leiden de impulsen van het centraal zenuwstelsel naar spieren en/of klieren.
   
   
3. Schakelcel; leiden impulsen van gevoelszenuwcellen naar bewegingszenuwcellen.
   

Zenuwen

1. Gevoelszenuw; bevat uitlopers van gevoelszenuwcellen.
   
2. Beweginszenuw; bevat uitlopers van de bewegingszenuwcellen.
   
3. Gemengde zenuw; bevat uitlopers van gevoels- en bewegingszenuwcellen.
   

 de bouw van een zenuwcel 

De zenuwcel bestaat uit een cellichaam met een celkern en uitlopers die impulsen van het cellichaam af geleiden en naar het cellichaam toe geleiden.

 de bouw van een zenuwcel 

De zenuwcel bestaat uit

1. dendriet

2. cellichaam

3. celkern

4. axon

5. myelineschede

6. synaps

Gevoelszenuw cel

Verbindt zintuig met centrale zenuwstelsel

Cellichaam vlakbij het centrale zenuwstelsel

Bewegingszenuw cel

Van centraal zenuwstelsel naar de spieren of klieren

Cellichamen liggen in het centraal zenuwstelsel

Schakelcel

Liggen geheel in het centrale zenuwstelsel

Verbindt gevoelszenuwcellen met de bewegingszenuwcellen

Weg van impulsen

• Bewuste reactie: prikkel - zintuig- impuls- gevoelszenuwcel - schakelcel- grote hersenen- bewegingszenuwcel - spier/klier
  
• Reflex: prikkel - zintuig - impuls - gevoelszenuwcel - schakelcel - beweginszenuwcel - spier/klier (reflexboog).
  

3 typen zenuwcellen

sensorische of gevoelszenuwcellen ( geleiden impulsen van zintuigen naar het centrale zenuwstelsel)

motorische of bewegingszenuwcellen ( geleiden impulsen van het centrale zenuwstelsel naar spieren of klieren)

schakelcellen ( geleiden impulsen binnen het centrale zenuwstelsel en verbinden gevoelszenuwcellen met bewegingszenuwcellen)

Prikkel - Reactie

Wat zie je op de afbeelding?

A  Er is een zak patat (prikkel).

     De zintuigcellen in je ogen en neus geven signaaltjes af.  

B  Het signaal (impuls) is een elektrisch signaal dat door de 

     zenuwen naar de hersenen gaat (korte blauwe pijltjes in de 

     afbeelding). De hersenen verwerken de impulsen. 

     Nu weet je wat je ruikt en wat je ziet. 

    Je bent je er nu van bewust:  PATAT 

 

CD  De hersenen geven een signaal (impuls), via het 

        ruggenmerg en de zenuwen naar de armspieren. Er gaat 

        ook een impuls naar de speekselklieren in je mond.

        Reactie (respons): de arm beweegt : het meisje pakt ...

        Reactie (respons): het meisje  krijgt speeksel in je mond.

De zak patat

De zak patat is een prikkel

Een prikkel is informatie uit de omgeving

1

Zintuigstelsel

Alle zintuigen samen vormen het zintuigstelsel.

Zintuigen werken samen.

3

oog en neus

Dit zijn organen. 

In de organen bevinden zich zintuigcellen

2

Je moet kunnen uitleggen wat er is gebeurd in je lichaam als je reageert.

Bekijk de afbeelding. 

Je hebt gevoelszenuwen:

Die zenuwen lopen van 

je zintuig naar de hersenen

Je hebt bewegingszenuwen:

Die zenuwen lopen van

je hersenen naar je spieren

afbeelding 3

Je bent je er nu bewust van dat er geluid is!

Ander woord voor 'bericht'

Impuls (elektrisch signaaltje)

Het hormoonstelsel

• Het hormoonstelsel bestaat uit hormoonklieren.
  
• Hormoonklieren maken hormonen.
  
• Hormonen worden vervoerd door het bloedvatenstelsel.
• Het hormoonstelsel regelt vooral langzame, langdurige processen.
  

Hypofyse

• Produceert groeihormoon.
• Produceert andere hormonen die hormoonklieren beinvloeden.
  

Schildklier

• Produceert het schildklierhormoon.
• Dit hormoon beinvloedt de stofwisseling, de groei en de ontwikkeling.
  
• Jood is noodzakelijk voor de vorming van het hormoon. Dit zit in o.a. in brood.
  

Eilandjes van Langerhans

• Zijn groepjes cellen in de alvleesklier.
• Produceren insuline en glucagon.
• Deze hormonen regelen je glucosegehalte.
• Insuline zet glucose om in glycogeen. Dit wordt opgeslagen in spieren en in de lever.
• Glucagon maakt van glycogeen glucose.
  

Bijnieren

• Maken het hormoon adrenaline.
• Adrenaline zet glycogeen om in glucose.
  
• Adrenaline is het enige hormoon met een snelle, kortdurende werking.
  

Diabetes

• Ander woord voor suikerziekte.
• De eilandjes van Langerhans produceren te weinig insuline. Het glucosegehalte stijgt.
• Er zijn verschillende vormen van diabetes.
  

Eierstokken

• De hypofysehormonen zorger ervoor dat  de eierstokken oestrogeen (vrouwelijke geslachtshormonen) gaan produceren.
  
  
• Oestrogeen beinvloed het uiterlijk van het meisje (secundaire geslachtskenmerken).
  
  
• Door oestrogeen worden de eicellen gerijpt.
  
  

Teelballen

• De hypofysehormonen zorgen ervoor dat de teelballen testosteron (mannelijke geslachtshormonen) gaan produceren.
  
  
• Testosteron beinvloed het uiterlijk van de jongen (secundaire geslachtskenmerken).
  
  
• Testosteron zorgt ervoor dat er zaadcellen geproduceerd worden in de teelballen.
  

Hoe noemen we hersenen en ruggenmerg samen?

1. Zenuwstelsel
2. Hersenstelsel
3. Centraal zenuwstelsel
4. autonoom zenuwstelsel

De hersenstam behoort tot het centrale zenuwstelsel.

1. juist
2. onjuist

De hypofyse hoort bij het

1. Zenuwstelsel
2. Spierstelsel
3. Hormoonstelsel

Welk orgaanstelsel bestuurt ons gedrag?

1. Beenderstelsel
2. Spierstelsel
3. Zenuwstelsel
4. Scheidingsstelsel

Wat is de functie van gevoelszenuwcellen?

1. geleiden van zintuigcellen in je huid naar het centrale zenuwstelsel.
2. geleiden van het centrale zenuwstelsel naar je handspieren.
3. Impulsen geleiden binnen het centrale zenuwstelsel.

Wat is de functie van schakelcellen?

1. geleiden van zintuigcellen in je huid naar het centrale zenuwstelsel.
2. geleiden van het centrale zenuwstelsel naar je handspieren.
3. Impulsen geleiden binnen het centrale zenuwstelsel.

Wat is de functie van bewegingszenuwcellen?

1. geleiden van zintuigcellen in je huid naar het centrale zenuwstelsel.
2. geleiden van het centrale zenuwstelsel naar je handspieren.
3. Impulsen geleiden binnen het centrale zenuwstelsel.

Waar liggen de cellichamen van zenuwcellen?

1. in of vlakbij de zintuig
2. in of vlakbij de centrale zenuwstelsel
3. halverwege de zintuig en centrale zenuwstelsel

Het zenuwstelsel verwerkt impulsen die afkomstig zijn van zintuigen

1. Juist
2. Onjuist

Van welke zenuwcellen liggen de cellichamen buiten het centrale zenuwstelsel

1. Bewegingszenuwcellen
2. Gevoelszenuwcellen
3. Schakelcellen

Welke zenuwcellen liggen in hun geheel in het centrale zenuwstelsel?

1. Bewegingszenuwcellen
2. Gevoelszenuwcellen
3. Schakelcellen

Het zenuwstelsel kan de werking van klieren regelen

1. Juist
2. Onjuist

Wat doet het hormoonstelsel?

1. regelt langzame processen in het lichaam
2. regelt sneel processen in het lichaam

Wat is de functie van hormonen?

1. Hormonen verwerken de impulsen die afkomstig zijn van spiercellen
2. Hormonen zorgen voor het voedsel van het hormoonstelsel
3. Hormonen zorgen voor snelle reacties op prikkels
4. Hormonen regelen de werking van weefsels en organen die er gevoelig voor zijn.

Het hormoonstelsel regelt vooral snelle, kortdurende processen.

1. Waar
2. Niet waar

1. Het hormoonstelsel regelt processen in het lichaam door hormonen af te geven: dat heeft lang uitwerking

2. Het zenuwstelsel regelt processen in het lichaam door impulsen: dat is kort aanwezig

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1 waar 2 nietwaar
4. 1 nietwaar 2 waar

https:

https:

https:

https:

https:

https: