14.3-2 Je zenuwstelsel 5H

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

14.3 Zenuwstelsel deel 1

Inhoud hoofdstuk

14.1 De ene spier is de andere niet

14.2 Je gezichtszintuig

14.3 Zenuwstelsel

14.4 Zenuwcellen

14.5 Hormonen

Daarna nog: herhalen H6 (Voeding, vertering en gezondheid)

Doel 14.3-2

• Je kunt beschrijven welke typen zenuwcellen er zijn
  
• Je kunt beschrijven welke typen zenuwen er zijn
• Je kunt uitleggen hoe een regelkring werkt en wat de rol van een receptor, norm en effector in een regelkring is
• Je kunt uitleggen hoe we diepte zien
  
• Je kunt uitleggen hoe nachtblindheid en kleurenblindheid ontstaan

Zenuwcellen

Zenuwweefsel bestaat uit zenuwcellen en ondersteunende cellen.

Zenuwcellen hebben een cellichaam (waar de kern zit) en uitlopers (lange 'armen' van de cel)

Zenuwcellen

De uitlopers van zenuwcellen kunnen wel 1 meter lang zijn.

De cellichamen van zenuwcellen zitten allemaal dichtbij of in het centrale zenuwstelsel

Zenuwcellen

Gevoelszenuwcellen/ sensorische neuronen hebben uitlopers bij zintuigcellen. Ze geven een impuls door richting het centrale zenuwstelsel.

Zenuwcellen

Schakelcellen ontvangen impulsen van gevoels-zenuwcellen of van andere schakelcellen. Ze geven impulsen door aan schakelcellen of bewegingszenuwcellen.

Alleen in centraal zenuwstelsel

Zenuwcellen

Bewegingszenuwcellen/ motorische neuronen

ontvangen impulsen van schakelcellen. Ze geven impulsen door aan spieren 

of klieren. 

Zenuwen

Gemengde zenuwen:

zowel uitlopers van sensorische als van motorische zenuwcellen.

Dus zowel ingaand als uitgaand verkeer.

Zenuwen

Zenuwen zijn bundels met uitlopers van zenuwcellen. Deze uitlopers zijn geisoleerd met een beschermlaagje. Om de zenuw heen zit ook nog een stevige beschermlaag.

https:

Nachtblindheid

Onvoldoende staafjesrood (pigment in de staafjes) zorgt voor minder lichtgevoeligheid in de staafjes. Hierdoor is het zicht in de schemer minder: nachtblindheid.

Kleurenblindheid

De pigmenten in de kegeltjes zijn normaal gevoelig voor rood, groen of blauw.

• een van de pigmenten ontbreekt: je kunt die kleur dan niet zien
• een van de pigmenten is verandert waardoor hij gevoelig wordt voor een andere kleur: je kunt dat het verschil tussen kleuren niet goed zien (groen/ rood bijvoorbeeld)

Diepte zien

In het chiasma opticum kruisen de

oogzenuwen elkaar gedeeltelijk.

Hierdoor vallen de beelden van het 

rechterdeel van het gezichtsveld van

beide ogen samen aan de linkerkant

van je brein (en andersom).

Regelkringen

Gegevens uit allerlei zintuigen op verschillende plekken in je lichaam geven input aan je brein. 

Je brein checkt of het nog goed gaat, zo niet -> bijsturen.

Dit is vaak een negatieve terugkoppeling.

Te veel van iets? Je brein regelt dat het minder wordt.

Te weinig van iets? Je brin regelt dat het meer wordt.

Negatieve terugkoppeling

Regelcentrum: brein (meestal)

Norm: de ideale waarde

Receptor: meet de waarde en geeft het door aan het regelcentrum

Effector: het ding dat in opdracht van het regelcentrum de waarde verandert (omhoog en/ of omlaag).

Receptoren

Mechanoreceptoren:

Registreren druk/ vormverandering (evenwichtszintuig, drukzintuig)

Chemoreceptoren:

Registreren een bepaalde stof (CO2, O2)

Doel 14.3-2

• Je kunt beschrijven welke typen zenuwcellen er zijn
• Je kunt beschrijven welke typen zenuwen er zijn
• Je kunt uitleggen hoe een regelkring werkt en wat de rol van een receptor, norm en effector in een regelkring is
• Je kunt uitleggen hoe we diepte zien

Begrippen 14.3-2

perifeer zenuwstelsel, motorische en sensorische zenuwcellen, schakelcellen, zenuwen, regelkring, negatieve terugkoppeling, chemoreceptor, mechanoreceptor, norm, chiasma opticum

Huiswerk

14.3: 11, 12, 13