H5.6 DNA-technieken

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Paragraaf 5.6 DNA technieken

Programma 

1. formatieve check
2. Uitleg nieuwe lesstof: B.6 DNA-technieken uitleg
3. Afsluiting 

DNA modificatie

Genetische modificatie > Transgene producten

Veranderen van het DNA van een organisme.

Recombinant-DNA-technieken:
Verzamelnaam voor technieken
waar het DNA veranderd wordt.

Gen

Celkern

DNA

Chromosomen

Allelen

Door evolutie

1. Past een populatie zich op lange termijn aan op het milieu
2. Kan een individu zich direct aanpassen aan het milieu
3. Ontstaan er fossielen
4. zorgt het milieu voor mutaties

Wat heb je niet nodig voor evolutie?

1. verandering van het milieu
2. natuurlijke selectie
3. al deze antwoorden heb zijn nodig voor evolutie
4. genetische variatie

In welk tijdperk leefde de laatste gemeenschappelijke
voorouder van slangen en hagedissen?

Deze stamboom is deels gemaakt met behulp van
DNA-sequenties van de verschillende gewervelde
groepen.
Hoe kunnen DNA-sequenties worden gebruikt
om een stamboom te maken? Leg je antwoord uit.

5.6 DNA-technieken

LEERDOEL:

5.6.12 Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven.

  

Mensen gebruiken organismen om producten te vervaardigen. Dankzij allerlei nieuwe DNA-technieken is de biotechnologie sterk in ontwikkeling.

Biotechnologie

Biotechnologie: Technieken waarbij organismen gebruikt worden om producten voor mensen te maken.

(bijv. yoghurt/brood/alcohol e.d.)

Genetische modificatie: Het aanpassen van erfelijke eigenschappen bij organisme.
- Recombinant-DNA-technieken

- Crispr-cas-technieken
- Gene editing

Technieken waarbij het DNA van een organisme wordt aangepast heten recombinante DNA-technieken.

Het aanbrengen van gewenste genetische eigenschappen bij organismen heet genetische modificatie.

Een genetisch gemodificeerd organisme wordt transgeen genoemd.

Gebruik van DNA

Misdaadbestrijding

Familie onderzoek (verwantschap)

Medisch onderzoek (erfelijke ziekten)

Fraudeonderzoek

Data-opslag

eDNA

eDNA (environmental DNA)

Restanten DNA van overblijfselen, zoals poep, dode huidcellen etc dat in de omgeving komt.

Organismen onderzoeken

zonder ze te vangen.

Crispr-cas

Crispr-cas is een methode van gene editing (gen-aanpassing). Hierbij worden gericht wijzigingen aangebracht in de genen van een organisme. Een stukje van de code wordt aangepast, waardoor eigenschappen veranderen.

Hoever mag genetische modificatie gaan?

• Mag je veevoer genetisch aanpassen?
• Mag je voedselgewassen genetisch aanpassen?
• Mag je dieren voor consumptie genetisch aanpassen?
•  Mag je huisdieren genetisch aanpassen?
• Mag je wilde dieren genetisch aanpassen?
• Mag je mensen genetisch aanpassen?
• Met welk doel mag je organismen genetisch aanpassen?

Discussie: argumenten voor en tegen genetische modificatie. Enkele voorbeelden:

Voor                                                            Tegen

De voedselopbrengst wordt hoger.	De mens heeft niet het recht de erfelijke eigenschappen van organismen naar eigen inzicht te veranderen.
Sommige gewassen worden bestand gemaakt tegen ziekten, waardoor minder chemische bestrijdingsmiddelen nodig zijn.	Meer van bestrijdingsmiddelen kunnen worden gebruikt.
Medicijnen beter, sneller en goedkoper worden geproduceerd.	Genetisch gemodificeerde organismen kunnen in de natuur terechtkomen en zich verspreiden. We weten niet wat de gevolgen daarvan kunnen zijn.

Toepassingen crispr-cas

Aan de slag:

Lees basisstof 6 goed door en/of kijk de uitlegvideo

Maak opdr. 1 t/m 6 (+7 & 8)

Kijk goed na en verbeter je fouten

Klaar?

Oefenen: Samenhang/Flitskaarten

Wat is klassieke biotechnologie

1. Betere eigenschappen door fokken of veredeling
2. Betere eigenschappen door genetische modificatie
3. Nakomelingen krijgen
4. Genetische modificatie

Biotechnologie wordt toegepast op:

1. voedingsmiddelen
2. geneesmiddelen
3. hormonen/enzymen
4. alle antwoorden

Wat kan er fout gaan bij biotechnologie?

1. Dat er schadelijke bacteriën vrijkomen
2. Misvormde dieren
3. Sterker worden bij gebruik genetisch gemodificeerd voedsel
4. Dat het te duur wordt

Wat is biotechnologie?

1. Het inbrengen van nieuwe informatie in Bacteriën
2. een verzamelnaam voor technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten te maken voor de mens.

Welke groep vormt de nauwst nog levende
verwanten van de vogels?