3.6 Evolutie & 3.7 Verwantschap

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Erfelijkheid en evolutie

3.6 Evolutie

3.7 Verwantschap

Lesprogramma

• Huiswerk
• Leerdoelen
• Uitleg
• Vragen
• Nabespreken
• Huiswerk

Welke vragen van het huiswerk willen jullie dat ik bespreek?

Leerdoelen

• Je kunt omschrijven wanneer organismen tot één soort behoren.
  
• Je kunt beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt en hoe geslachtelijke voortplanting, mutatie en natuurlijke selectie bijdragen aan het ontstaan van nieuwe rassen en soorten.
• Je kunt toelichten wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.
• Je kunt toelichten dat overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.

Soorten en rassen

• Soort: organismen behoren tot dezelfde soort als ze samen vruchtbare nakomelingen kunnen krijgen
• Ras: een groep organismen binnen één soort die door bepaalde erfelijke eigenschappen verschilt van de rest van de soort

Verschillende rassen

Populatie

Een groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied die zich onderling voortplanten

Hoeveel populaties zie je? En hoeveel soorten?

Evolutie

Ontwikkeling op aarde waarbij

• soorten veranderen door verandering in genotypen
• soorten veranderen door natuurlijke selectie
• nieuwe soorten ontstaan
• soorten verdwijnen

Verandering in genotype

populatie: groep organismen van dezelfde soort die zich onderling kunnen voortplanten.

• geslachtelijke voortplanting
• mutaties

Hierdoor ontstaan nieuwe fenotypen!

Op welke manier kunnen in een populatie andere genotypen ontstaan?

1. Door aanpassing van de fenotypen
2. Door geslachtelijke voortplanting
3. Door verandering van het milieu
4. Door ongeslachtelijke voortplanting

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

• individuen met een betere aanpassing aan het milieu hebben een grotere overlevingskans.
• van individuen met een gunstig genotype zullen veel nakomelingen in leven blijven en zich voortplanten.

Het ontstaan van nieuwe soorten

Ontstaan van nieuwe soorten

Een nieuwe soort kan ontstaan als:

• een deel van de populatie langdurig gescheiden is van de rest van de populatie
• beide populaties ontwikkelen zich (langdurig in verschillende milieus
• er ontstaan verschillen die er uiteindelijk toe leiden dat de twee populaties zich niet meer met elkaar kunnen voortplanten.
• Dus dan is er een nieuwe soort!

Wat is geen rudimentair orgaan?

1. Het heupbeen bij een walvis
2. De blinde darm bij de mens
3. Het staartbotje bij een kat
4. Het staartbeen bij de mens

Wat zijn rudimentaire organen

1. Organen die dezelfde bouw hebben maar een andere functie
2. Organen die dezelfde functie hebben, maar apart van elkaar zijn ontstaan
3. Organen die dezelfde functie hebben, maar niet dezelfde bouw
4. Organen die we door aanpassingen aan het milieu niet meer nodig hebben

Verwantschapsschema of 

evolutionaire stamboom

Door al het DNA van organismen te vergelijken, kan een stamboom van de verwantschap worden opgesteld. Dat noem je een evolutionaire stamboom.

Een verwantschapsschema

In de afbeelding is in een verwantschapsschema de afstamming van een aantal soorten weergegeven.

Welke soort is eerder ontstaan, soort 3 of soort 7?

1. soort 3
2. soort 7

Een verwantschapsschema (stamboom) bestaat uit een lijn die de ouderdom aangeeft met aftakkingen.
Byron zegt: hoe dichter de aftakkingen bij elkaar staan, hoe meer dezelfde eigenschappen organismen bezitten.
Jack zegt: hoe langer geleden de soorten een gemeenschappelijke voorouder hebben, hoe meer ze verwant aan elkaar zijn.
Wie heeft of wie hebben gelijk?

1. Alleen Byron heeft gelijk.
2. Alleen Jack heeft gelijk.
3. Geen van beide heeft gelijk.
4. Zowel Byron als Jack hebben gelijk.

Huiswerk

Leren 3.6 en 3.7

Maken van 3.6 opdracht 1, 2, 4 en 6

Maken van 3.7 opdracht 1 t/m 3, 5, 6 en 8