Les 11: Platentektoniek in het Middellandse Zeegebied

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon in het zakkie
• Schrift en pen op tafel

Programma vandaag

1. Bespreking SO
2. Terugblik H1 Platentektoniek
3. Bronnen bekijken: het Middellandse Zeegebied
4. Afsluiting les

Nabespreking SO

H1 Interne systeem aarde
H2 Externe systeem aarde
H3 Landschap en landdegradatie
H4 Middellandse Zeegebied

Overzicht

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• Kan je de ligging van gebergten en vulkanen, en het voorkomen van aardbevingen in het Middellandse Zeegebied verklaren
  
  
• Ken je maatregelen die genomen kunnen worden om de schade en het aantal slachtoffers van natuurrampen te beperken

Paragraaf 4.1

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Terugblik platentektoniek

Pak kladpapier

Welke woorden horen op de lege plekken in het leerschema?

Toepassen op het Middellandse Zeegebied

Staatkundige kaart van het Middellandse Zeegebied

Natuurkundige kaart van het Middellandse Zeegebied

Platentektoniek in het Middellandse Zeegebied

In grote lijnen het grensgebied tussen Afrikaanse plaat en Euraziatische plaat, maar met veel micro-platen.

Voorkomende plaatbewegingen: 

• Convergentie
• Divergentie
• Transform 

Oefenen

Benodigdheden: pen / potlood en highlighter

Deel 1

• Iedereen krijgt een situatie uit het Middellandse Zeegebied
• Lees het artikel en bekijk de kaarten, volg het stappenplan van AK-toetsvragen
• Schrijf op je kladpapier hoe dit fenomeen is ontstaan, gebruik de  begrippen uit H1

1. lees, onderstreep en bekijk 
2. Wat is de vraag precies? Wat moet ik doen? Hoeveel onderdelen?
3. Begin met herhaling van de vraag

Deel 2

• Zoek de mensen met dezelfde situatie
• Bespreek de vraag: hoe is dit ontstaan?
  
• Schrijf samen op het bord met zwarte stift hoe dit fenomeen is ontstaan,
   gebruik de juiste begrippen uit H1. Let op de formulering. 

1. lees, onderstreep en bekijk 
2. Wat is de vraag precies? Wat moet ik doen? Hoeveel onderdelen?
3. Begin met herhaling van de vraag

Deel 3

• Bekijk de situatie en het antwoord van een 1 ander groepje
• Verbeter de uitleg met groene stift
  - Gebruiken ze de juiste begrippen uit de lessen? 
  - Kan je de formulering scherper maken (stappenplan voor toetsvragen) 

1. lees, onderstreep en bekijk 
2. Wat is de vraag precies? Wat moet ik doen? Hoeveel onderdelen?
3. Begin met herhaling van de vraag

Nabespreking

Situatie 1: De Alpen

Situatie 1: De Alpen

1

2

3

Situatie 1: De Alpen

De Alpen zijn ontstaan door 

• In het gebied waar nu de Alpen liggen, bevond zich de Tethysoceaan. Gedurende miljoenen jaren werden dikke lagen sediment (zoals kalk en klei) afgezet op de bodem van deze zee.
• De Afrikaanse tektonische plaat begon naar het noorden te bewegen en botste tegen de Euraziatische plaat. Door deze botsing werd de oceaanbodem samengedrukt, en de lagen sediment werden geplooid en omhooggeduwd, waardoor bergen ontstonden.
• Na de botsing werden de Alpen verder omhooggeduwd door voortdurende druk tussen de platen. Tegelijkertijd zorgden erosieprocessen zoals wind, regen en gletsjers ervoor dat de toppen werden afgesleten en de huidige vorm kregen. De Alpen groeien nog steeds. 
  

Situatie 2: De Pyreneeën

Situatie 2: De Pyreneeën

1

2

3

Situatie 2: De Pyreneeën

De Pyreneeën zijn ontstaan door: 

• Waar de Pyreneeën nu liggen, bevond zich de kleinere oceaan van de noordelijke Tethyszee. Op de oceaanbodem werden dikke lagen sediment, zoals kalksteen en zandsteen, afgezet.
• De Iberische plaat (waar Spanje op ligt) begon naar het noordoosten te bewegen en botste tegen de Euraziatische plaat. Door deze botsing werd de oceaanbodem tussen de platen geplooid en opgestuwd, wat leidde tot de vorming van het Pyreneeën-gebergte.
• Na de botsing bleven de Pyreneeën langzaam omhooggeduwd worden, terwijl erosie door wind, water en ijs hun huidige vorm heeft gegeven. Dit proces is nog steeds gaande, hoewel de opheffing van de Pyreneeën langzamer gaat dan die van de Alpen.
  

Situatie 3: Aardbeving Turkije

Situatie 3: Aardbeving Turkije

Situatie 3: Aardbeving Turkije

De aardbeving in Turkije is ontstaan door:

• de ligging op een complexe breuklijn waar de Anatolische plaat beweegt tussen de Euraziatische, Afrikaanse en Arabische platen. In de loop van jaren bouwde zich spanning op langs de breuklijn.
  
  
• De opgebouwde spanning kwam plotseling vrij toen de Anatolische en Arabische platen langs elkaar schoven. Deze grote verschuiving veroorzaakte een verwoestende aardbeving met een kracht van 7,8 op de schaal van Richter, met een tweede zware naschok kort daarna.

lesmateriaal.geobronnen.com

Situatie 4: Vulkaan Etna

Situatie 4: De Etna

Situatie 4: Vulkaan de Etna

De vulkaan de Etna is ontstaan door:

• de interactie tussen de Afrikaanse en Euraziatische tektonische platen. De Afrikaanse plaat schuift langzaam onder de Euraziatische plaat (subductie), wat zorgt voor smelting van gesteente diep in de aarde en de vorming van magma.
  
  
• Door de continue opstijging van magma door scheuren in de aardkorst ontstonden er vulkanische uitbarstingen, die lagen van lava en as achterlieten. Deze lagen bouwden zich gedurende duizenden jaren op en vormden de vulkaan. Dit proces gaat nog steeds door, wat Etna steeds groter maakt.

Wat voor maatregelen kan je nemen om schade en slachtoffers te beperken bij natuurrampen?

Hazardmanagement

• onderzoek en modellen
• waarschuwingssysteem
• rampenplannen
• bouwtechnische maatregelen 

     Lesdoelen check

Aan het einde van de les...

• Kan je de ligging van gebergten en vulkanen, en het voorkomen van aardbevingen in het Middellandse Zeegebied verklaren
  
• Ken je maatregelen die genomen kunnen worden om de schade en het aantal slachtoffers van natuurrampen te beperken

Paragraaf 4.1

Schrijf 1 vraag over de les van vandaag die je volgende les als terugblik wil oefenen.

Bijv: Hoe is de uitbarsting op La Palma ontstaan? 

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Begrippen oefenen

https://quizlet.com/join/3pNVra7Rf?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com