Les 5 - Realisme/impressionisme/postimpressionisme/japonisme - 6VWO

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Schilderkunst

c.a. vanaf 1830

Realisme

- naast romantiek tegenbeweging: realisme vanaf 1830

- werkelijkheid weergeven 

- beeld van het rauwe bestaan

- gewone mens centraal

- 'je moet in je eigen tijd leven'

Jean-Francois Millet - De Arenleesters (1857)

- zonder idealisme = naturalistische manier van weergave

-onderwerpen: moderne werkende lagere klasse

- uitbeelden alledaags leven

- opkomend socialisme

- Mensen worden nu ook rijk door handel, ipv adel

- realistische schilderkunst 

- gaat tegen de normen van de kustelite in (salon) 

- Salon wilt historische thema's en gladde schilderstijl

Honoré Daumier -derde klas treinwagon 1864 olieverf 65,4 x 90,2 cm

Afro-Amerikaans realisme

Hendry Ossawa Tanner

komt vanuit de VS naar Frankrijk

- schildert Bijbelse taferelen

- keert vanwege gezondheidsredenen terug naar VS

- armoede in VS onder afro-amerikanen is groots, ook nog na de afschaffing slavernij in 1865

- schildert bewoners van Amerikaanse platteland

Tanner toont realistische weergave van arme zwarte mensen met waardigheid die zelden werd vertoont

Henry Ossawa Tanner - The Thankful Poor -  1894

Courbet, de steenkloppers, 1849

John Brett, De steenbreker, 1857 

Beschrijf 3 aspecten van het schilderij die het bourgeois-publiek destijds als confronterend kan hebben opgevat. Laat de kleding buiten beschouwing.

Volkenkundige musea

- begin 19e eeuw geeft koning Willem 1 handelaren en wetenschappers de opdracht om collecties aan te leggen van kunst en gebruiksvoorwerpen uit Nederlandse koloniën en handelsposten

- Museum Volkenkunde in Leiden

- Tropenmuseum Amsterdam 

Fotografie

- sommige kunstenaars zetten zich ook in voor de nieuwe tijd

- experimenteren met nieuwe materialen en technieken

- 19e eeuw eerste foto's 

- handwerk van ambachtsman of kunstenaar wordt hoger gezien dan productie van apparaten en machines

- 1826 wordt de eerste foto gemaakt

- belichtingstijd meer dan 8 uur 

Daguerreotypie

- wordt op geprepareerde zilverplaten vastgelegd

- kan maar 1 keer gebruikt worden 

 

- sluimer tijd 10 minuten

Louis Daquerre - Boulevard du Temple Parijs (1838)

- Fotografie wordt vooral gezien als objectief hulpmiddel voor reisverslagen, etnografisch onderzoek etc. 

- vanaf 1950 fotografie krijgt steeds kortere belichtingstijd en handzamere camera's 

fotostudio's komen op

- gewone burgers laten zich massaal portretteren 

- fotografie wordt steeds meer erkend als zelfstandige kunstvorm

Een daglichtstudio, ca 1875

Fotocamera ca. 1859

Schilders gebruiken foto's als hulpmiddel voor schilderijen

- Afsnijdingen in schilderijen

-  Momentopname

- foto's werden gebruikt om te schilderen

- Schilderijen werden gebruikt voor creativiteit van fotografie

Breitner, Dam bij avond, 1890

momentopname

Afsnijdingen 

bewustwording 

kader

Edgar Degas, Balletles, ca. 1890

Welke kenmerken uit het schilderij zijn beïnvloed door de fotografie?

Bewegende foto's

- voorloper filmprojector

- zoöpraxiscoop = schijf met daarop foto's van verschillende fases van een dier of mens in beweging 

- voorloper: techniek renpaard in galop fotograferen

- paard komt met alle benen van de grond

Eadweard Muybridge - Ruiter op  galopperend paard (1878)

Impressionisme

- onder invloed van fotografie en Japanse prentkunst

- waarneming van het moment registreren 

- vlekken en kleuren 

- willekeurige onderwerpen 

Claude Monet - vrouw met parasol - 1886

Claude Monet

- Geïnspireerd door fotografie

- Objectieve benadering van kleur en licht

- Uitvinding verftube (buiten werken)

- snel werken door het veranderen van licht en en kleur door weersomstandigheden 

Claude Monet - Kathedraal Rouen, Westgevel, zonlicht', 1894, - 1872

Claude Monet

- spottend 'impressionistisch'

- kunstcritici vonden werken slordig en onafgewerkt

- 'schilderijen zijn verslagen hoe het oog het interpreteert'

Claude Monet - zonsondergang - 1872

Japanse kleurenhoutsnede

- inspiratiebron voor impressionisten

- in 19e eeuw, Japan handelsrelaties met Europa en & Amerika

- mislukte afdrukken werden gebruikt als pak en vulmateriaal

- voor weinig geld zijn de prenten op Europese markten en theewinkels te koop 

Henri Rivière, - Wasplaats in het bos van Loguivy - 1894

Katsushika Hokusai -  onder de golf voor de kust van Kanagawa (ca. 1830-1831)

Wat was er vernieuwend voor de impressionisten als je kijkt naar de houtsnede?

Japonisme

- compositie dynamisch door laag standpunt

- abrupt afgesneden kader

- scherpe contourlijnen

- sierlijke tekenstijl

- helderheid versterkt door beperkt aantal frisse kleuren

Katsushika Hokusai -  onder de golf voor de kust van Kanagawa (ca. 1830-1831)

Mary Cassatt

- sluit zich aan bij de impressionisten

- eerste beweging met meerdere vrouwelijke kunstenaars

- voorvechter gelijke rechten vrouwen

- Vrouwen de hoofdrol in de werken (welgestelde vrouwen)

- haar stijl word sterk beïnvloed door Japanse prentkunst

Mary Cassatt - jonge moeder naaiend - 1900

- compositie met abrupte afsnijdingen

- grote gele en blauwe kleurvlakken

-offert dieptewerking op

Mary Cassatt - boottochtje (1893-1894)

Postimpressionisme

- eind 19e eeuw, groep kunstenaars neemt afstand van impressionisme

direct waarneembare neemt plaats voor: interesse in gevoelens en symboliek

- moeilijk in hokje te plaatsen, vernieuwingen belangrijk voor kunst uit de 20e eeuw

Paul Cézanne

 

Cézanne vind dat kijken niet alleen maar een 'registratie van het oog is'

- Bij kijken spelen kennis en herinneringen een rol. 

bekende uitspraak: 'een dichte koekjestrommel moet je anders schilderen als een lege, ook al is in beide gevallen de deksel dicht'

- zoekt visuele ordening in schilderijen:

door zichtbare werkelijkheid aan te passen, geeft hij het schilderij evenwicht

- schilderij wordt structuur met vlakken van ongeveer dezelfde grootte

- combineren van standpunten en opdelen van vlakken, wordt in kubisme verder uitgewerkt

Paul Cézanne – Mont Saint Victoire, 1888-1890

Paul Cézanne - Gardanne - 1885-1886

Vincent van Gogh

- Penseelstreek kenmerkend voor zijn stijl

- werkelijkheid maakt plaats voor poëtische en symbolische herschepping van de werkelijkheid

- Combineert getekende lijnen met schilderachtige vlakken (Japonisme)

- legt gevoelens vast

- Sterrennacht is een collage van indrukken van verschillende plekken en momenten, zoals cipressen, het dorp en de sterren

- Van Gogh verkoopt maar 1 werk, maar wordt grote inspiratiebron voor expressionisten

Sterrennacht

Sterrennacht is een collage van indrukken van verschillende plekken en momenten, zoals cipressen, het dorp en de sterren

Van Gogh - Korenveld met Kraaien - 1890

Van Gogh - De sterrennacht - 1889

Camille Claudel

- kunst uitdrukking aan gevoel en gedachten

Symbolisme: gevoelens en symboliek staan voorop

- beelden zagen eruit alsof ze snel waren gemaakt

- oppervlakte ruw, ogen niet af, afdrukken van gereedschap goed zichtbaar

Camille Claudel - de rijpe leeftijd - 1902

Symboliek: oudere man wordt dringend meegenomen door oude vrouw, jonge vrouw wordt smekend achtergelaten

- betekenis onbekend.

Vragen?