V6B 10e instructieles periode 1

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

WELKOM

            bij de les Nederlands 

                                      

     van 17 oktober

lesinhoud

• minipresentatie Frederik van Eeden
• korte aanvulling Kloos en Gorter
• nog iets over de Tachtigers
• nog iets over Forum
• korte herhaling WOII in de literatuur
• korte herhaling Indië in de Nederlandse letteren
• globaal overzicht toetsstof

Les 9 - 

Literatuurgeschiedenis - 

De Tachtigers

Nog iets over

De Tachtigers

De beuk erin

Denken in generaties is ook in deze tijd nog steeds een ding.

Als je iets anders wilt, is schoppen tegen de vorige groep een makkelijk begin.

De Tachtigers hebben dat 'generatieschoppen' tot een ware kunst verheven.

Het werk van Perk werd postuum uitgegeven, Perk overleed al op 22-jarige leeftijd.

Kloos heeft ervoor gezorgd dat dit nog uitgegeven werd, maar hij heeft het flink aangepast. 

In 1941 werd het uitgegeven zoals het bedoeld was.

106 sonnetten schreef hij, een enorm aantal.

Op de volgende dia een link naar een radio-uitzending waar veel verteld wordt over deze bijzondere 

sonnettenkrans,

De Taalstaat

9 april 2022

op NPO Radio 1

www.nporadio1.nl

De breuk

De Tachtigers breken met de oude poëzie, vooral met de domineedichters. Zij breken met de kunst die op de maatschappij gericht is, die moralistisch is. 

Kunst moet individueel zijn, subjectief en anti-moralistisch. 

Gebed

Genadig God, die in mijn boezem leest!

Ik vliet tot U, en wil, maar kan niet smeken.

Aanschouw mijn nood, mijn neergezonken geest,

En zie mijn oog van stille tranen leken!

Ik smeek om niets, hoe kwijnend, hoe bedroefd.

Gij ziet mij een prooi van bedwelmde zinnen:

Gij weet alleen hetgeen uw kind behoeft,

En mint het meer dan ’t ooit zichzelf kan minnen.

Geef, Vader, geef aan uw onwetend kroost

Hetgeen het zelf niet durft, niet weet te vragen!

Ik buig mij neer; ik smeek noch kruis, noch troost;

Gij, doe naar uw ontfermend welbehagen!

Ja, wond of heel; verhef, of druk mij neer:

‘k Aanbid uw wil, hoe duister in mijn ogen:

Ik offer me op, en zwijg, en wens niet meer:

‘k Berust in U, ziedaar mijn enigst pogen!

Ik zie U met kinderlijk ontzag:

Met christen-hoop, noch lauw noch ongeduldig.

Ach, leer Gij mij, hetgeen ik bidden mag!

Bid zelf in mij: zo is mijn beê onschuldig.

Bilderdijk

Romantiek

Kijk eens naar de verschillen met de Tachtigers.

IV Bij een geschenk (Twaalf geborduurde zakdoeken)

 

Lieve Truide, dit geschenk,

Klein, maar rein van zin,

Zegt u hoe ik aan u denk,

Hoe ik u bemin.

 

Reiner dan dit blank batist,

Blijv' steeds uw gemoed,

Want slechts zielereinheid is 't

Die ons heil behoedt.

 

O, gebruik ze lang en veel,

Teêr-beminde bruid,

Echte deemoed zij uw deel,

Als ge er u in snuit.

 

Want bedenk bij wát ge doet:

Wij zijn nietig stof-

God alleen geeft alle goed:

Hem zij alle lof

Frederik van Eeden

Tachtiger

steekt de draak met de

domineepoëzie 

Tijdschrift

Dit was de spreekbuis voor de Tachtigers, in 1885 opgericht door o.a. Van Eeden, Kloos en Verwey. 

Belangrijke publicaties in De Nieuwe Gids waren:

- 'Mei' - Herman Gorter

- 'De kleine Johannes' - Frederik van Eeden

- 'Het boek van kind en God' - Willem Kloos

- 'Sonnetten' Debuut - Henriette Roland Holst

Schrijvers en dichters

De Tachtigers waren de impressionisten van de taal. 

De weergave van het moment, het subjectieve, het individualistische 

en het anti-moralistische stond bij beide centraal. 

'Literatuur is de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie.'

Willem Kloos in een recensie over het werk van Gorter

Nog iets over

     Forum

Vorm of vent

Menno ter Braak

1902   -  1940

E. (Edgar of Eddy) du Perron 

1899  -  1940

De mannen sterven op dezelfde dag, op 14 mei 1940, de avond van de Nederlandse capitulatie.

Menno ter Braak had al eerder aangegeven zelfmoord te plegen als Nederland door nazi-Duitsland bezet zou worden.

Eddy du Perron stierf aan hartfalen na het radiobericht over de Nederlandse capitulatie.

Maurice Roelants

1895-1966

Derde oprichter:

de Vlaming Maurice Roelants,

in Nederland worden vooral Ter Braak en Du Perron genoemd.

Forum bestond van 1932 - 1935

Vier jaargangen

In 1933 splitsing tussen Nederlandse en Vlaamse redactie. Vlaanderen was nog katholieker, Nederland vrijzinniger.

Maatschappelijke tegenbeweging

• Ze verzetten zich tegen gevestigde orde.
• Ze waren fervente tegenstanders van het facisme, het nationaal socialisme en het communisme. Ze vonden ook dat er te weinig kritiek werd gegeven op de populistische stromingen.

Literaire (tegen)beweging

• Niet de vorm maar de vent: de persoon van schrijver stond centraal in de literatuur. Hiermee keren ze zich tegen de ideeën van                    De Tachtigers.
• Ze waren tegen verliteratureluren. Inhoud voorop!
• Ze waren fan van Multatuli: hij was het schoolvoorbeeld                   voor de combinatie persoonlijkheid en literair vernuft. 

Vorm of vent-discussie

'Vorm' staat voor de autonomieopvatting:
   - kunstwerk is een losstaand gegeven
   - het gaat om de schoonheid daarvan of l'art pour l'art.

'Vent' staat voor aandacht voor de levenshouding en de 
auteur achter en in het werk. 

Forum was uitgesproken voorstander van de Vent.

 vent-poëtica:

• Forum wilde persoonlijkheid van een schrijver (de vent) kunnen terugzien in zijn werk;
• de schrijver moet zich in zijn roman vooral een oorspronkelijke, onafhankelijke geest laten zien;
• auteur moest zich niet door collectieve bewegingen laten meevoeren, het draaide juist om het individuele bewustzijn;
• engagement was hierbij een pre. 

 Eisen van Forum

Zeer kritische redactie

• De redactie van Forum was zeer kritisch: ze vonden de meeste ingezonden kopij ‘totaal mislukt’ (Roelants) en ‘zeer zwak’ of ‘gelul’ (Ter Braak) 
• Teksten werden vaak in harde bewoordingen afgewezen vanwege 'te weinig diepgang', 'te weinig karakter' of 'een te nikszeggende, komische ondertoon'
• De commentaren op 'redactie-enveloppen' waren berucht.

Voorbij, maar niet vergeten

Het tijdschrift heeft veel betekend doordat het een brug probeerde te slaan tussen de Vlaamse en Nederlandse literatuur.

Maar nog meer waren het de verfrissende ideeën over literatuur van de oprichter, die ervoor zorgden dat tot op de dag van vandaag Forum als een belangrijke factor in de ontwikkeling van de moderne literatuur wordt gezien. 

In 1935 werd Forum opgeheven.

WOII in de literatuur

Harry 

Mulisch

Marga Minco

W.F. Hermans

Jan Campert

Joodse ouders

vader collaborateur, moeder joods

studie afbreken in de oorlog

verzetsstrijder

Indië in de Nederlandse letteren

- 19e eeuw al aanklacht tegen misstanden in Nederlands-Indië

- toch kolonie gebleven met 'betere' omstandigheden, tot 1949 (Indonesië)

- thema = onafhankelijkheid van Indonesië

- ook Japanse concentratiekampen

- tweede generatie

Adriaan

van Dis

Marion 

Bloem

De Vijftigers = de experimentelen

reactie op WOII

--> menselijke waarden niet meer geloofwaardig

--> tegenstelling goed-kwaad wankelt

Nederland burgerlijk --> veel kunstenaars naar Parijs

Parijs = stad van vernieuwers, van vrijheid en creativiteit

existentialisme

filosofische beweging (de mens zoekt houvast)

                    Sartre, De Beauvoir en Camus: 

Ieder individu is gedwongen zijn eigen weg te zoeken in een absurde en chaotische wereld.

Cobra

Karel Appel: 'ik rotzooi maar wat aan'

Corneille, Constant

Poëzie uit de dynamiek van de taal met beelden en associaties.

De lezer wordt bewust in verwarring gebracht.

De Vijftigers = de experimentelen

Gerrit Kouwenaar, Hans Andreus, Simon Vinkenoog, Jan G. Elburg, Hugo Claus

Fragment gedicht Lucebert:                        

                                                                Welke vormen van beeldspraak herken je?

toets

Kennen:

- poëzietechnieken: beeldspraak, stijlfiguren, rijmsoorten, metrum, strofenbouw

- 19e-eeuwse poëzie: domineepoëzie, genootschapspoëzie, luimige poëzie, poëzie met Weltschmerz

- kenmerken Tachtigers, Forum, WOII in literatuur, Indië in literatuur, Vijftigers

Toepassen:

- poëziekenmerken herkennen

- tijds-/stromingskenmerken herkennen