4.1 Nederland geheel geordend

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Start H4

Wat valt je op aan deze nieuwbouwwijk?

Aan de slag 

Maak instaptoets 

4.1 Nederland geheel geordend

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je de volgende deelvragen beantwoorden:

1. Op welke manier heeft de overheid de inrichting van Nederland bepaald?
   
2. Wat zijn de gevolgen van de stedelijke migratie voor de samenstelling van de bevolking en de inrichting van de stad en de omgeving?
   
3. Op welke manier probeert de overheid stedelijke problemen op te lossen?
   

Openingsfoto

Wat zie je?

Waar komt dit voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de openingsfoto

Oosterheem, Zoetermeer

De bouwstart van de vinexwijk Oosterheem, aan de oostrand van Zoetermeer, ging in het jaar 2000 van start. Amper 20 jaar later wonen er ongeveer 26.600 mensen en is Oosterheem opgedeeld in de buurten Buythen, Tuindorp, Rietvaart, Parkeiland, Waterzicht, Heemburgh, De Wadi, De Hoven, Het Veld, De Watrerrand en Oosterheem Centrum. In deze laatstgenoemde buurt bevindt zich ook het winkelcentrum van de wijk, evenals een bibliotheek, een wijkpost, een kerkgebouw en een gezondheidscentrum. Sinds 2009 kunnen wijkbewoners en andere geïnteresseerden ook een bezoek brengen aan stadsboederij De Weidemolen, die aan de rand van de wijk ligt.

Urbanisatie (1850-1950)

• Stad groeide

• Woonwijken uit de grond gestampt

• Woonwijken waren niet vaak schoon, dicht op elkaar gebouwd en dichtbij de fabrieken
• Vrijwel niemand bezat auto, mensen moesten dicht bij werk wonen

Leven in de stad

- Vlakbij fabrieken

- Slechte voorzieningen

- Gevolgen voor gezondheid (epidemieën)

- Selectieve groep ontvlucht stad

- Na 1901 woning wet met eisen voor
woningkwaliteit

Suburbanisatie (1900-1950)

- Kleine groep rijke sub urbaniseerden

- Stad ontvluchtten op zoek naar een fijnere woonomgeving

Jaren 30 huis 

Suburbanisatie (1950-1970)

• Na WO2 steden breidden uit
•  economisch herstel (werk)
•   Natuurlijke bevolkingsgroei (babyboom)
•  Ruimtegebrek steden
•  Migratie vanuit stad naar platteland
• Sterke groei dorpen rond steden (agglomeratie ->stadsgewest)

Suburbanisatie (1950-1970)

Oorzaken:

- Toename autobezit, verbetering infrastructuur (relatieve afstand nam af)
- middenklasse gezinnen vertrokken uit de stad

Woonerven (bloemkoolwijken)

(1975 - 1990)

Voorbeeld: Utrecht - Lunetten

• Eengezinswoningen met voor- en achtertuin
• Veilig voor kinderen - woonerven 
• Openbaar groen
• Middeninkomens groep 

Bloemkoolwijk

Bloemkool

Bloemkoolwijken 

Wonen in het groen

Demografisch gevolg suburbanisatie:

• Vertrekoverschot
• Kapitaalkrachtigen trokken weg
• Studenten en ouderen bleven achter, 

• migranten vestigden zich sterk verwaarloosde wijken (goedkope huurwoningen)

Economisch gevolg suburbanisatie:

• Sociaal economisch lagere klasse/kansarmen blijven achter.
• afname belastinginkomsten
• minder investeringen in openbare ruimte= achteruitgang leefbaarheid
• Vandalisme
• bepaalde voorzieningen halen de drempelwaarde niet en gaan failliet= afnemen leefbaarheid.

Combineer de wijk met de juiste bouwperiode

historische binnenstad

oude arbeiderswijken

eengezinswoningen in  woonerf

hoogbouw

vooroorlogse woningen ('30)

vooroorlogse woningen ('30)

Meer woningen zijn nodig door:

-toename huishoudens (kleinere huishoudensgrootte) in grotere woningen

-Eenpersoonshuishoudens

- toename bevolking

Algemene regel: woningbehoefte wordt bepaald door demografische en economische ontwikkelingen

Overheidsbeleid (1970-1980)

De verstedelijking van de landelijke gebieden rond de grote steden had grote gevolgen voor de open ruimte  invoering ruimtelijk beleid.

Het maken van plannen over de (her)inrichting van de ruimte in een gebied heet ruimtelijke ordening.

● Er werden groeikernen aangewezen om de overloop van grote steden op te vangen. Groeisteden bundelden de rest van de groei van Nederland.

Reactie: Groeikernenbeleid: gebundelde deconcentratie en stadsvernieuwing

● Alle grote Nederlandse steden hadden groeikernen en lagen bij voorkeur buiten het Groene Hart.

- Bewoners bleven werken in centrale steden

- toename aantal files.

- Groeikernen werden slaapsteden  overdag waren er weinig activiteiten.

Stadsvernieuwing

Stadsvernieuwing

De kwaliteit van de sociale huurwoningen wordt verbeterd. Dit gebeurt door:

Renovatie

Sanering

De bevolkingssamenstelling (wie er wonen) blijft hetzelfde (daarom ook vaak geen oplossing voor de andere problemen: segregatie en lage leefbaarheid

Herstructurering

Vanaf de jaren 90 wordt er niet alleen stadsvernieuwing maar ook herstructurering toegepast. 

Vooral in 19 eeuwse arbeiderswijken, naoorlogse hoogbouwwijken en de voormalige industrie/haven tereinen

Herstructurering

Jaren 80

1. Stadsvernieuwing door renovatie

Bijv. Philipsdorp in Eindhoven 

Aan de slag

Maak opdracht van H4 paragraaf 1

2,4,5bc

Compacte stadbeleid

► Door de suburbanisatie in de jaren 1970 nam de bevolking van de steden af en daarmee ook de inkomsten. 

● Om selectieve migratie van mensen met hoge inkomens uit de stad te verminderen moesten er meer woningen in de stad komen voor hogere inkomensgroepen.

Woningbouw vond plaats door herstructurering: 

- oude fabriekshallen maakten plaats voor nieuwbouw

- nieuwe bewoners werden aangetrokken  de bevolkingssamenstelling veranderde.

Compacte stadbeleid

● Vanaf 1995 werden de steden uitgebreid met VINEX-locaties. Deze wijken liggen tegen de grote steden aan  compacte stadbeleid. De bevolking van de stad nam weer toe  re-urbanisatie.

■ In de stadsvernieuwingswijken waren door de concentratie van lagere inkomensgroepen sociaaleconomische problemen ontstaan: werkloosheid, schoolverzuim, vandalisme en criminaliteit.

Stijgend woningtekort

► Sinds 1960 stijgt de vraag naar woningen. Tot 2040 zijn er ruim een miljoen extra woningen nodig. Oorzaken woningtekort:

● Bevolkingsgroei (vooral door immigratie) en de toename van het aantal huishoudens is jarenlang onderschat.

● De huizenprijzen zijn sinds het begin van de 21e eeuw sterk gestegen.

● Het afgeven van bouwvergunningen en het wijzigen van bestemmingsplannen kost veel geld vertraging van nieuwbouw.

● Tekort aan bouwvakkers, schaarste van bouwmateriaal en regelgeving vanuit de overheid kan ook zorgen voor vertraging.

■ De laatste jaren wordt de bouw van woningen vertraagd door de stikstofcrisis minder bouwvergunningen en het stilleggen van projecten.

Bouwen voor de toekomst

► Er zijn steeds meer woningen nodig voor verschillende leeftijdsgroepen.

● 75-Plussers hebben vaker een aangepaste woning nodig vanwege mobiliteitsbeperking.

 - Jongeren hebben een betaalbare woning nodig.

● Naast nieuwbouw vindt er ook transformatie plaats van leegstaande kantoorpanden en winkels naar woningen. 

Flexibele woningbouw kan worden toegepast wanneer bv schoolwoningen, die tijdelijk gebruikt worden als extra gebouw voor basisscholen, kunnen worden omgebouwd tot woonruimte.  

Bouwen voor de toekomst

● Naast verdichting in de stad wordt er ook gebouwd in de randgemeenten en het landelijke gebied:

Voordelen:

- In het landelijke gebied kan sneller aan de vraag naar woningen worden voldaan.

- Wonen in een groene omgeving is gezonder.

Kleinschalige nieuwbouwprojecten met een lage woondichtheid hebben de voorkeur.

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je de volgende deelvragen beantwoorden:

1. Op welke manier heeft de overheid de inrichting van Nederland bepaald?
   
2. Wat zijn de gevolgen van de stedelijke migratie voor de samenstelling van de bevolking en de inrichting van de stad en de omgeving?
   
3. Op welke manier probeert de overheid stedelijke problemen op te lossen?
   

Aan de slag

Maak opdracht van H4 paragraaf 1

6,7,8,9

Twee type stedelijk beleid

• stadsvernieuwing ('60-'80):  vooral gericht op vernieuwing van woningen door renovatie en het opknappen van de woonomgeving (bewonerssamenstelling blijft onveranderd)
  

• herstructurering (vanaf jaren '90): verouderde en verloederde wijken worden planmatig aangepakt. Met name door herinrichting, saneren en functieverandering gericht op aantrekken sociaal economisch hogere klasse.

Gentrification

sociaal economisch lagere klasse maakt plaats voor sociaal economisch hogere klasse.

Waarom is dit gunstig voor:

voorzieningenniveau

drempelwaarde

Waarom is dit nadelig voor:

sociaal economisch lagere klasse

sociale cohesie

Hoe noemt men wijken die in 2007 aangewezen zijn door de toenmalige minister als probleemwijken.

1. Krachtwijken
2. Prachtwijken
3. Vogelaarwijken
4. Achterstandswijken

Hoeveel wijken zijn destijds aangewezen als probleemwijk?

1. 40
2. 50
3. 60
4. 70

Is het beleid dat sinds 2000 in de wijk Klarendal wordt gevoerd een voorbeeld van een vogelaarwijk?

1. Ja, want het was een achterstandswijk
2. Nee, het Vogelaarbeleid bestaat pas sinds 2007
3. Ja, want de problemen zijn nu opgelost
4. Nee, er speelde hele andere problemen

Wat is de oorzaak van de problemen zoals in Klarendal en Hillesluis?

1. Urbanisatie van sociaal economisch lagere klasse
2. Suburbanisatie sociaal economisch hogere klasse
3. Immigratie van allochtonen
4. Vertrek ondernemers

Na verpaupering heeft men de wijk opgeknapt, dit noem je.....

1. restaureren
2. herstructureren
3. stadsvernieuwing
4. renoveren

Winkels vertrokken uit Klarendal. Waardoor gebeurde dit?

1. Winkels haalde de reikwijdte niet meer.
2. Winkels haalde de drempelwaarde niet meer.
3. Winkels haalde het draagvlak niet meer.
4. Het verzorgingsgebied van winkels werd kleiner.

Welke sector werd de motor achter de wederopstandig van Klarendal?

1. Primaire sector
2. secundaire sector
3. tertiaire sectorc
4. creatieve sector

Welke begrippen zijn nu van toepassing op Klarendal?

1. sociaal economisch hogere klasse, gentrification, yup, dinki
2. Sociaal economisch lagere klasse, gentrification
3. Verpaupering, segregatie en criminaliteit
4. sociaal economisch hogere klasse, suburbanisatie, veiligheid

De oorspronkelijke bewoners vinden niet alle ontwikkelingen tof. De komst van mensen van buitenaf bevordert niet altijd de...................................

1. re-urbanisatie
2. werkgelegenheid
3. sociale cohesie
4. compacte stad