Leertekst 1 - Les 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 1

Welkom in de

Late Middeleeuwen

Inleveren: Monniken en Ridders

Deze les via Magister, anders een 1!

Deze periode:

• Boek is niet verplicht (kan handig zijn als je GS moeilijk vindt).
• We werken met leerteksten! Deze heb je elke les nodig (Mapje/dossier en/of aantekeningenschrift vergeten = HV in Magister).

• Afsluiten met een toets: donderdag 7 maart 2e lesuur!
• We gaan oefenen met samenvatten en hoe je voor de toets moet leren!
  

Wat zou er veranderen in de late ME?

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

Tijdvak 4: Late Middeleeuwen

1. Hoe konden door vernieuwingen in de landbouw rond het jaar 1000 steden ontstaan?
2. Waarom kregen steden stadsrechten? Hoe werden steden bestuurd? 
3. Hoe werden steden beschermd tegen gevaar? Waardoor stierven er in de 14e eeuw zoveel mensen door de pest?
4. Welke conflicten waren er tussen hoge en lage adel? Hoe gingen koningen om met ongehoorzame leenheren?

Veranderingen

• 1000: klimaatverandering
• Droger en warmer > beter voor landbouw.
• Er komen meer mensen en heren willen een groter domein.
• Nieuwe grond nodig... > Ontbossen en droogleggen moerassen.
• Dit is ontginnen.

Ontginnen = het bruikbaar maken van land voor landbouw.

Canon van Nederland: ontginning van het veen.

schooltv.nl

Uitvindingen

• Drieslagstelsel
• IJzeren keerploeg
• Arabisch halsjuk
• Paard als trekdier

Dit alles zorgt voor een veel betere oogst!

Meer eten = meer mensen (bevolkingsgroei).

Voor meer over het drieslagstelsel -> terug naar het vorige hoofdstuk.

IJzeren keerploeg: steviger dan van hout. Kan de grond beter bewerken.

Arabisch halsjuk: maakt het makkelijker voor het dier om een ploeg te trekken. Snijdt minder in de keel.

Paard als trekdier: in plaats van een os. Paarden zijn sterker. De grond kan zo beter worden bewerkt.

Dit zorgt allemaal voor meer landbouwopbrengst/betere oogst en dan ook weer meer mensen waardoor er meer grond nodig is (daardoor gaan ze nóg meer ontginnen).

Opdracht (huiswerk morgen)

Eerste deel van de leertekst aanpakken!

Eerste 10 minuten in stilte.

• Lees leertekst 1 goed door.
• Onderstreept de begrippen en belangrijke zinnen in de tekst. Wat is nu écht de hoofdzaak, wat is het belangrijkste?
• Als de timer is afgelopen mag je met je buur overleggen over de onderstreepte woorden en zinnen.
• Maar een samenvatting of mindmap van deze leertekst.

Opdracht

Doe zelf onderzoek naar een plek waar is gedaan aan ontginning in de Middeleeuwen. Het kan een plaats zijn waar is ontbost of waar moeras is drooggelegd. 

1. Leg kort uit (ongeveer 50 woorden) wat ontginning is en hoe dit is gegaan bij deze plaats. 

2. Kies een uitvinding voor de landbouw uit en leg uit hoe dit ervoor zorgde dat het beter ging met de landbouw / er grotere opbrengst was.

Moet in het dossier / mapje.

Late Middeleeuwen

EU, in het jaar 1000

• Klimaatverandering: droger, warmer.
• Nu betere oogst / beter met landbouw.
• Meer eten = gezondere mensen > meer baby's: bevolkingsgroei.

> dit teken gebruik ik als ik bedoel: gevolg of zorgt voor. 

Bijvoorbeeld: gezondere mensen > meer baby's = gezondere mensen zorgt voor meer baby's.

Let goed op de pijltjes en lijntjes! Dit is erg belangrijk.

• Meer mensen > meer grond nodig. 
• Oplossing: ontbossen en/of droogleggen = ontginning.
• Gedaan door horigen/horige boeren. Beloning = geen herendiensten meer.

• Uitvindingen landbouw:
• Drieslagstelsel
• IJzeren keerploeg
• Arabisch halsjuk
• Paard als trekdier

Het ging goed tijdens de les.

Leg in je eigen woorden uit wat ontginnen is en wie dit moesten doen.

Wat was de beloning die werd gegeven aan de horige boeren?

Noem 2 uitvindingen voor de landbouw uit de late Middeleeuwen.

Ondersteuning

Uitdaging