wwspelling tt, vt vdw, gebiedende wijs en bijvoeglijk gebruik dw en ovdw

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Werkwoordspelling

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je weer wat de spellingsregels voor tt, vt, vdw, bijvoeglijk gebruik dw, gw en  zijn en ovdw welke stappen je moet nemen om tot de juiste spelling te komen;
• heb je geoefend met werkwoordspelling: tt, vt, vdw, ovdw, bijvoeglijk gebruikt dw, gw en Engelse werkwoorden.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Werkwoordstijden

Werkwoordstijden

• Onvoltooid tegenwoordige tijd (ott) 
• Onvoltooid verleden tijd (ovt) 
• Voltooid tegenwoordige tijd (vtt)
• Voltooid verleden tijd (vvt) 

Alle werkwoordstijden

• OTT: onvoltooid tegenwoordige tijd - ik werk, ik lees 
  
• OVT: onvoltooid verleden tijd - ik werkte, ik las 
  
• VTT:voltooid tegenwoordige tijd - ik heb gewerkt, ik heb gelezen (hww = tt) 
  
• VVT: voltooid verleden tijd - ik had gewerkt, ik had gelezen (hww = vt)

Werkwoordsvormen

Werkwoordsvormen

• Infinitief (Inf) --> zitten
  
• Persoonsvorm tegenwoordige tijd (PVTT) --> ik zit, hij zit, wij zitten
  
• Persoonsvorm verleden tijd (PVVT) --> zat, zaten
  
• Voltooid deelwoord (VD) --> gezeten
  


• Gebiedende wijs (GW) --> zit!
• Onvoltooid deelwoord (OD) --> zittend

Persoonsvorm tegenwoordige tijd 

Is het tegenwoordige tijd (tt)?

1. Is het meervoud  (wij, jullie, zij)?   Ja -->  Infinitief = hele werkwoord  Wij lopen naar huis. - Lopen zij naar huis?

Nee, dan is het enkelvoud --> keuzes:  ik-vorm of ik-vorm+t

2. Staat  er ik? Ja --> ik-vorm  Ik loop naar huis

  Of  staat er Je/jij DIRECT ACHTER de persoonsvorm en JE KAN JE/JIJ NIET VERVANGEN VOOR JOU? 

Ja --> ik-vorm  Loop je naar huis. - Loop jij naar huis?

Nee, dan blijft ik-vorm+t over:

3. Jij/hij/zij/je/het/u VOOR het werkwoord staat  OFJE KAN JE/JIJ achter de pv VERVANGEN VOOR JOU : ik-vorm+t: Jij loopt naar huis.

Hoe vorm je de persoonsvorm in de verleden tijd?

Verleden tijd: zwak of sterk?

Zwak/regelmatig:

klank blijft gelijk

Sterk/onregelmatig:

 klank verandert

Persoonsvorm verleden tijd sterke werkwoorden

Sterke werkwoorden

Sterke werkwoorden zijn werkwoorden die in de verleden tijd onregelmatig worden vervoegd. Je krijgt een nieuwe vorm:

bijten    -  ik beet

kopen   -  ik kocht

lopen    -  ik liep

Sterke werkwoorden

Bij sterke werkwoorden kun je meestal schrijven wat je hoort. Als de vorm op een t-klank eindigt, kijk dan naar het hele werkwoord om te zien of je een t of een d moet schrijven. 

lijden        -   leed

smijten    -   smeet

rijden       -    reed

snuiten   -    snoot

Is het verleden tijd?

Is het een sterk (onregelmatig) werkwoord?

Bij sterke (onregelmatige) werkwoorden verandert de ik-vorm van klank als je het werkwoord in de verleden tijd zet. 

• De verleden tijd van een sterk werkwoord moet je weten. Daar komt een stukje taalgevoel bij kijken.
• Je schrijft de persoonsvorm van een sterk werkwoord in de verleden tijd zo kort mogelijk.

Eindigt het op een d of een t?

Je kunt erachter komen of de persoonsvorm op een d of een t eindigt door de verlengproef te doen. 

Pv tt  Meervoud omzetten naar pv vt meervoud -> 'en' eraf: staat er een t of een d?

Bijten = beten -->  dus: beet

Vinden = vonden --> dus: vond

De verleden tijd enkelvoud (jij/je/hij/zij/het) kan NOOIT op DT eindigen!!!

Persoonsvorm verleden tijd zwakke werkwoorden

Infinitief - stam - ik-vorm

werkwoord                 stam                   ik-vorm

lachen                           lach                     lach

lopen                             lop                        loop

zweven                         zwev                   zweef

reizen                            reiz                       reis

                        Let op bij s-z woorden en f-v woorden.

'T X KoFSCHiP

1)   Vind de stam van het werkwoord : haal -en van het                              werkwoord af 
2)  Kijk of de laatste letter van de stam een medeklinker uit                    't  X-KoFSCHiP is : t, x, k, f, s, ch, p

Let op:  Gebruik hiervoor de stam, niet de ik-vorm!

Is het verleden tijd?

Is het een zwak (regelmatig) werkwoord?

Regel: Ik vorm tt + de(n) of te(n) --> de n is voor meervoud

Eindigt de stam op een t of een d? Dan staat er dus dubbel t of dubbel d.

1. Staat de laatste letter van de stam (hele werkwoord -en) in 'T KoFSCHiP?

(infinitief = wachten - stam = wacht) 

Ja -->  ik-vorm +te    Blaffen - stam = blafT -  ik-vomr tt = blaf   --> de hond blafTE   Wachten - stam = wachT - ik-vomr tt = wacht --> zij wachtTE

Nee:

2. Staat de laatste letter van de stam niet in 't xkofschip?

(infinitief = blozen -stam = bloz) 

Ja --> ik-vorm +de     Blozen - stam = bloZ  - ik-vorm tt = bloos -->  u bloosDE   Branden - stam = branD    ik-vorm tt = brand --> hij brandDE de kaars

3. Is het meervoud?

Ja --> +n

Nee = klaar

Blaffen - blafTEN  Wachten - wachtTEN      Blozen - bloosDEN     Branden  -  brandDEN

Voltooid deelwoord

Voltooid deelwoord

• Hoort bij het gezegde.
• Kan nooit het enige werkwoord in de zin zijn.
• Kan achter hij heeft, hij is of hij wordt gezet worden.
• Begint meestal met ge-
• Kan ook beginnen met be-, ver-, ont-, her- of er-

Voltooid deelwoord

Twee trucjes:

1. Je hoort vaak of een voltooid deelwoord op een -t of -d eindigt door het woord langer te maken (er een -e achter te denken).  

spelen - speelde - gespeeld
maken - maakte - gemaakt
spellen - spelde - gespeld

2. Je kunt de regel van ‘T XKoFSCHiP toepassen. 

• Eindigt de stam op een letter uit 'T XKoFSCHiP? Dan schrijf je een t. Vissen - stam = vis - Ik heb gevist
  
• Eindigt de stam niet op een letter uit 't kofschip? Dan schrijf je een d.  Rennen - stam = ren - Ik heb gerend

Voltooid deelwoord eindigt op -en

 

Van verschillende sterke werkwoorden eindigt het voltooid deelwoord op -en. 

In deze gevallen eindigt ook het bijvoeglijk naamwoord op -en. 

dragen - de pet is gedragen (voltooid deelwoord) - de gedragen pet (bijv. naamwoord)

helpen - de klant is geholpen (voltooid deelwoord) - de geholpen klant (bijv. naamwoord)

vallen - de bal is gevallen (voltooid deelwoord) - de gevallen bal (bijv. naamwoord)

smelten - het ijsje is gesmolten (voltooid deelwoord) - het gesmolten ijsje (bijv. naamwoord)

Onvoltooid deelwoorden

 Voltooid of onvoltooid deelwoord?

Voltooid deelwoord : het is al gebeurd  ->  de geverfde deur

Onvoltooid deelwoord : het is nog gaande  ->  de dampende maaltijd staat klaar.

Onvoltooid deelwoord

• Geeft aan dat een handeling nog niet voltooid is, nog                    bezig is.
• Je schrijft ALTIJD en d achter het hele werkwoord.                                   Lachend loopt de jongen door school.                                                   Fietsend belde Eva naar huis.

• Soms ben je nog niet klaar met IETS doen.
  
• Het is dan nog onvoltooid.
• Onvoltooide deelwoorden eindigen op d(e).

Voorbeelden:

Lopend moet ik naar huis, fluitend kom ik binnen

Zwaaiend(e), lachend(e), fietsend(e), etc.

Onvoltooide deelwoorden kunnen bijvoeglijk gebruikt worden.

Het onvoltooid deelwoord (OD)

 Voltooid deelwoord, bijvoeglijk gebruikt

Bijvoeglijk naamwoord (BN)

Voltooid : het is al gebeurd

De geverfde deur.

De gewonnen wedstrijd.

Het verzonnen verhaal.

BN bij een voltooid deelwoord

Schrijf een voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk:

Ik verlichtte het tuinpad. -> het verlichte tuinpad

De vrouw verwachtte een kind. -> het verwachte kind

Deelwoorden als bijvoeglijk naamwoorden

Soms worden bijvoeglijk naamwoorden gemaakt van deelwoorden; voltooid deelwoorden en onvoltooid deelwoorden.

Voltooid deelwoord als bijvoeglijk naamwoord

• De opdrachten zijn gemaakt. = VDW
• De gemaakte opdrachten. = BN
• De wandelende kinderen. = BN
• De kinderen hebben gewandeld. = VDW

Voltooid deelwoord bijvoeglijk gebruikt

Als het voltooid deelwoord eindigt op -d of -t en het is bijvoeglijk gebruikt, dan schrijf je het zo kort mogelijk:

Verpesten - het feest is verpest (voltooid deelwoord) - het verpeste feest (bijv. naamwoord)

Dus niet zoals je zou spellen in de verleden tijd: hij verpestte het feest!

Zeven - die bloem is gezeefd (voltooid deelwoord) - de gezeefde bloem (bijv. naamwoord)

Zoeken - de sleutel is gezocht (voltooid deelwoord) - de gezochte sleutel (bijv. naamwoord)

Kopen - de trui is gekocht (voltooid deelwoord) - de gekochte trui (bijv. naamwoord)

Altijd zo kort mogelijk: 

Je schrijft het bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk, maar zorgt wel dat de uitspraak nog altijd klopt: geen tt of dd zoals in de verleden tijd gebeurt, behalve als de dd of tt al in het hele werkwoord staan (spelling/uitspraak) 

' De verbrede weg' in plaats van 'de verbreedde weg'.

 'De verpotte plant', anders staat er 'de verpote plant'.

Gebiedende wijs

1. Is een bevel.
2. In zinnen met gebiedende wijs zit geen onderwerp; je weet niet precies wie het zegt of doet.
3. Je schrijft de gebiedende wijs als de ik-vorm van een werkwoord.

Gebiedende wijs

Als in een zin een bevel of opdracht staat en die zin heeft geen onderwerp, dan staat de zin in de gebiedende wijs. De zin begint met een persoonsvorm die bestaat uit de stam of ik-vorm van het werkwoord.

Was je handen!

Doe je jas even uit.

Let op!Leg neer die bal!

Pak je boek!

Uitzondering:

Als na het werkwoord het persoonlijk voornaamwoord U wordt gebruikt, dan komt er wel een -t na de stam of de ik-vorm:

Gaat u maar voor, Noteert u dat even.

Loopt u alstublieft door!

Geeft u dat maar aan mij.

Lesdoel:

Aan het einde van deze les:

• weet je weer wat de spellingsregels voor tt, vt, vdw,, bijvoeglijk gebruik dw, gw en  zijn en ovdw welke stappen je moet nemen om tot de juiste spelling te komen;
• heb je geoefend met werkwoordspelling: tt, vt, vdw, bijvoeglijk gebruikt dw, gw en ovdw.

Blauw = kennen = kennis = leren

Oranje = kunnen = met de kennis de vaardigheid oefenen

Ik kan (weer) benoemen hoe ik werkwoorden (tt, vt, vdw, bijvoeglijk gebruik dw, gw en ovdw) moet spellen.

😒🙁😐🙂😃