V4/5/6 Literatuurgeschiedenis zestiende en zeventiende eeuw

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Literatuurgeschiedenis

Vorige keer: historische context 16de en 17de eeuw

Vandaag: even herhalen + meer over de cultuur 

Tachtigjarige Oorlog (1568-1648)
Leider van het verzet was:

1. Filips II
2. Willem van Oranje
3. Karel V
4. Willem de Zwijger

Wat heeft het Wilhelmus te maken met de Tachtigjarige Oorlog?

Betekende de ''Gouden Eeuw'' voor iedereen luxe en welvaart?

1. ja
2. nee

 Culturele context

Humanisme

Vanaf 14de eeuw -> geleerden gingen nadenken over de mens zelf 

Humanisme kwam op 
Humanisme is een levensbeschouwing die mensen voorop stelt en uitgaat van de waarde van mensen.

Erasmus (1466-1536) 
Verdraagzaamheid, gewetensvrijheid en gematigdheid 

 Antropocentrisme

<> theocentrisme

Menselijke prestaties waren niet langer ingegeven door God, maar kwamen uit de persoon zelf voort.

Antropocentrisch wereldbeeld = op de mens gericht wereldbeeld

Gr. anthroopos = mens

Kunst en cultuur

• Renaissance = wedergeboorte
• 14e eeuw, Italië

• Terugkijken naar het glorierijke verleden: de Romeinse tijd en de daaraan voorafgaande Griekse cultuur
• bestudeerd door de humanisten
  

Burgerlijke cultuur 

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 

- rijke burgers, stadsbesturen en stedelijke instellingen gaven opdracht voor kunst en cultuur

- burgerlijke cultuur 

Zag je een spreekwoord?

Schuttersstukken 

- schutters: getrainde en bewapende burgers
- groepsportretten
- De nachtwacht van Rembrandt 

Genreschilderij 
- gewone gebeurtenissen uit dagelijks leven 

- bekijker kon lachen om fouten van anderen en ze zelf niet maken 

Zestiende eeuw 

Twee belangrijke ontwikkelingen in West-Europa:

1. Hervorming (reformatie)

2. Streven van vorsten naar centralisatie en absolutisme 

Nu: filmpje over hervorming. Daarna paar vragen. 

Waarom ontstond er steeds meer onvrede over de rooms-katholieke kerk?

Wat waren ''aflaten''?

De hervorming (reformatie) had op de gewone burger weinig impact.

1. waar
2. niet waar

Wie schreef er 95 stellingen tegen de aflaathandel?

1. Erasmus
2. Reynaert de Vos
3. Johannes Calvijn
4. Maarten Luther

Streven van vorsten naar centralisatie en absolutisme 

- Nederlanden (of Lage Landen): aanduiding voor zeventien gewesten. 

- 16de eeuw: koning van Spanje Karel V werd landsheer over deze Nederlanden.

- Filips II werd zijn opvolger.

Karel V & Filips II:

- Wilden één centraal geregeerd rijk met een absolutistisch vorst aan het hoofd (die vorst had dan onbeperkte macht natuurlijk...)

- Eén geloof: rooms-katholiek 

Tachtigjarige Oorlog

De Nederlanden kwamen in opstand:
- tegen deze absolutistische politiek

- vervolging van hen die tot het nieuwe geloof waren overgegaan 

Tachtigjarige Oorlog (1568 - 1648) 

1648 einde: Vrede van Münster 
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd als onafhankelijke staat erkend 

Republiek der zeven verenigde Nederlanden (1586-1795)

- Gewest Holland maakte de dienst uit
- Kwamen regelmatig bijeen om gezamenlijk te vergaderen (De Staten Generaal).

Amsterdam

Centrum van de macht en welvaart

Willem van Oranje

- Edelman, tegenstander van Filips II

- Leider van het verzet 
- 'Vader des vaderlands'
- Wilhelmus 

Ken je het Wilhelmus eigenlijk een beetje?

Vul de eerste zin aan: Wilhelmus van ....
....
.... den dood.

‘Gouden eeuw’

Het noorden beleefde een gouden eeuw op het gebied van kunst, economie en wetenschappen.



De Tachtigjarige oorlog (1568-1648) eindigde met de vrede van Münster.

Amsterdam werd de belangrijkste havenstad. 

Wat heb je geleerd over de historische achtergrond van de 16de en 17de eeuw?

RENAISSANCE: DE KUNST

• Imitatio
• Variatio (minst gewaardeerd)
• Aemulatio (meest gewaardeerd)

Het overtreffen van de meester was het hoogste doel

Wat werd afgebeeld?
bijbelse taferelen, mythische 

voorstellingen (Griekse mythologie)

Individualisme

Ieder was een individuele persoonlijkheid die tot grootse dingen in staat was, niet dankzij de gemeenschap waarin hij leefde, maar door zijn eigen verstand en wilskracht

3

Empirisme

het zelf onderzoeken/willen uitvinden hoe de natuur en de wereld in elkaar zitten.

--> Bloei van de wetenschap

4

Homo universalis

Ultieme doel: uitblinken op alle gebieden van de menselijke cultuur

Voorbeeld: Leonardo Da Vinci (echte empirist)

6