BSR 15/5 2ha Grammatica WS tel- en voegwoord

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, t
• Leerjaar 2

Open alvast je boek op blz. 220-221.
en lees het groene blokje theorie.
Log alvast in op LessonUp!

§8: Telwoord

§10: Voegwoord

Voordat we beginnen:

WELKOM 2HA

GRAMMATICA

WOORDSOORTEN

Planning

Uitleg werkwoordspelling 

Zelfstandig met de oefeningen aan de slag

P L A N N I N G

Cursus 5 - Grammatica

1. Lesdoelen.

2. Herhaling van de woordsoorten tot nu toe.

3. Uitleg §8 en 10: Telwoord en voegwoord.

4. Klassikale check.

5. Tijd voor huiswerk (zelfstandig of in tweetallen).

6. Afsluiten

• Je kunt onderscheid maken tussen de vier verschillende soorten telwoorden.
• Je weet het verschil in functie tussen nevenschikkende en onderschikkende voegwoorden.

Lesdoelen

Grammatica woordsoorten

Zinnen bestaan uit woorden. Die woorden kun je indelen in soorten. Je kunt van elk woord in een zin bepalen bij welke woordsoort het hoort. Zo ontdek je hoe een taal is opgebouwd.

§6: Zelfstandig, koppel- en hulpwerkwoord

blz. 216-217

Zelfstandige werkwoorden

Een werkwoord is een woord dat je kunt doen: fietsen, leren, werken, eten. Maar een werkwoord kan je ook overkomen: vallen, struikelen, krijgen.

Als we weten wat er wordt bedoeld met een bepaald werkwoord, dan noem je dat een zelfstandig werkwoord.

Koppelwerkwoorden

Koppelwerkwoorden koppelen altijd een eigenschap aan het onderwerp in de zin. Ze zijn onderdeel van het naamwoordelijk gezegde (het onderwerp van de zin is of wordt iets). 

We kennen de volgende koppelwerkwoorden: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen.

Jullie presentatie is [heel grappig].

Olivia wordt [snel boos].

Bart blijft de hele dag op zijn kamer.

Hulpwerkwoorden

Let op: sommige werkwoorden hebben van zichzelf geen duidelijke betekenis: hebben, kunnen, mogen, moeten, willen, worden, zijn, zullen. Daarom 'helpen' deze woorden altijd een ander werkwoord. Dit is de reden dat we deze werkwoorden hulpwerkwoorden noemen.

 
Sommige opdrachten kunnen lastig zijn.

Vanavond zouden we pizza kunnen eten.

§8: Telwoord

blz. 220-221

Telwoorden

Bekijk de volgende zin:

• In de eerste pauze at Yessin drie boterhammen en wat druiven.

In deze zin zijn de vetgedrukte woorden telwoorden. Er zijn vier soorten telwoorden. Ze geven een hoeveelheid of een volgorde (een plaats in een reeks) aan.

Een bepaald hoofdtelwoord (bep.hoofdtelw) noemt een precies aantal of een precieze hoeveelheid: dertien (13), een vijfde (1/5). Alleen bepaalde hoofdtelwoorden kun je vervangen door cijfers.

Een onbepaald hoofdtelwoord (onbep.hoofdtelw) noemt een onduidelijk aantal of een onduidelijke hoeveelheid: enkele, weinig.

Een bepaald rangtelwoord (bep.rangtelw) noemt een duidelijke plaats in een volgorde, in een rij: eerste, negende.

Een onbepaald rangtelwoord (onbep.rangtelw) noemt een onduidelijke plaats in een rij: middelste, laatste.

§10: Voegwoord

blz. 224-225

Voegwoord

Een voegwoord verbindt twee woorden, woordgroepen of zinnen met elkaar.

• Twee woorden: aardrijkskunde of geschiedenis.
  
• Twee woordgroepen: een nieuwe tentoonstelling
  en een lezing van Freek Vonk.
• Twee zinnen:

– {Jongeren kijken vrijwel geen televisie}, maar {ze kijken wel filmpjes op TikTok}.

– {(Voordat Sarah naar Spanje emigreerde), heeft ze Spaans geleerd}.

Voegwoorden

Een nevenschikkend voegwoord (ns.vgw) verbindt meestal twee woorden, twee woordgroepen of twee hoofdzinnen:
 

– {hoofdzin Een tompouce is lekker}, maar {hoofdzin dit gebakje is lastig om te eten}.

Er zijn vijf nevenschikkende voegwoorden:
dus, en, maar, of en want.

nevenschikkend

Voegwoorden

Een onderschikkend voegwoord (os.vgw) verbindt meestal een bijzin met een hoofdzin.

– {hoofdzin Het treinverkeer naar Groningen is vrijdag ontregeld, (bijzin nadat onder het spoor bij Taarlo een bevergang werd ontdekt)}.

Onderschikkende voegwoorden zijn onder meer: aangezien, als, dan, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, of, omdat, opdat, tenzij, terwijl, toen, voordat, zodat en zodra.

onderschikkend

Uitlegfilmpje!

Aan het werk

Optie A: Huiswerk voor de volgende les	Klaar? Vooruitwerken
Wat? Cursus 5, §8: Telwoord. Opdracht 1 t/m 3 en 5 (blz. 220-221). Cursus 5, §10 Voegwoord. Opdracht 1 t/ m 3 (blz. 224-225). Kies zelf of je de opdrachten in je boek of in de online leeromgeving maakt.	Werk alvast verder aan Cursus 5, §12: Zelfstandig, koppel- en hulpwerkwoord in samengestelde zinnen (blz. 228-229). Kies zelf of je deze paragraaf in je boek of op je iPad maakt. Lees het groene stukje theorie goed door voordat je aan de opdrachten begint!

• Je kunt onderscheid maken tussen de vier verschillende soorten telwoorden.
  
• Je weet het verschil in functie tussen nevenschikkende en onderschikkende voegwoorden.

Lesdoelen

''Ik kan aan iemand anders uitleggen wat het verschil is tussen de drie soorten werkwoorden.''
0 = echt (nog) niet / 10 = zeker wel

0100

Welke werkwoordsoort vind je nog
lastig te benoemen?

Ongeveer een jaar geleden werd in dit dorp de *zoveelste* sportzaak geopend.

1. bepaald hoofdtelwoord
2. onbepaald hoofdtelword
3. bepaald rangtelwoord
4. onbepaald rangtelwoord

Op *tweede* Paasdag zijn de meeste Nederlanders vrij.

1. bepaald hoofdtelwoord
2. onbepaald hoofdtelword
3. bepaald rangtelwoord
4. onbepaald rangtelwoord

*Negentig* procent van alle jongeren heeft een smartphone.

1. bepaald hoofdtelwoord
2. onbepaald hoofdtelword
3. bepaald rangtelwoord
4. onbepaald rangtelwoord

*Voordat* Kevin naar school gaat, laat hij de hond uit.

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

Meester Maarten maakt voor elke les een Kahoot, *want* dat vinden zijn leerlingen leuk.

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

Als het mooi weer is, gaan we morgen naar het strand.

1. Nevenschikking
2. Onderschikking

Het woord 'trappen' kan zowel een zelfstandig naamwoord als een werkwoord zijn. Maak twee zinnen om dit verschil te laten zien:
Eén zin met 'trappen' als zelfstandig naamwoord en een één zin met 'kussen' als werkwoord.