2D §11.4 Je lijkt op... - 2 lessen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

11.4 Je lijkt op...

§11.4 Je lijkt op... 

Herhaling

In het kort kijken we terug naar hoofdstuk: 

§11.1 Man en vrouw

§11.2 Bevruchting

§11.3 Zwangerschap

Vanaf welk moment zijn meisjes en jongens vruchtbaar?

1. Meisjes ongeveer vanaf eerste menstruatie. Jongens hun hele leven.
2. Meisjes en jongens hun hele leven.
3. Meisjes ongeveer vanaf eerste menstruatie. Jongens vanaf hun eerste zaadlozing.
4. Jongens vanaf hun eerste zaadlozing. Meisjes hun hele leven.

Tot wanneer zijn meisjes en jongens vruchtbaar?

1. Beide tot ongeveer 50, de overgang.
2. Dat ligt eraan hoeveel zaadlozingen een man heeft. Vrouwen tot de overgang.
3. Vrouwen en mannen tot ze dood gaan.
4. Vrouwen tot de overgang en mannen tot ze dood gaan.

Wat gebeurt er met een eicel als deze niet bevrucht wordt?

1. Die verlaat het lichaam via de menstruatie. Dat is het rode wat je ziet.
2. Die blijft in leven tot de volgende eicel gaat rijpen
3. Die verandert in het gele lichaam
4. Die sterft af en wordt opgenomen door het lichaam van de vrouw

De hoeveelheden zuurstof, koolstofdioxide en glucose in het bloed van een navelstrengader worden vergeleken met die in een navelstrengslagader.

Welke van de volgende stoffen komt of welke komen in het bloed van een
navelstrengslagader in hogere concentratie voor dan in het bloed van een navelstrengader?

1. Alleen zuurstof
2. Alleen koolstofdioxide
3. Zuurstof en glucose
4. Koolstofdioxide en glucose

§11.4 Je lijkt op... (les 1)

Leerdoelen - §11.4 deel 1

Ik kan vertellen over erfelijke eigenschappen:

- Chromosomen;

- Doorgeven;

- Geslachtschromosomen.

DNA

DNA: stof waaruit je chromosoom bestaat
DNA bevat alle informatie om jou te maken
De informatie op het DNA is verdeeld in stukjes: de genen. Bijv voor haarkleur, oogkleur, etc.

DNA

Chromosomen: draden in de kern van elke cel.

Je hebt 23 chromosomenparen, 23 van je vader en 23 van je moeder. Er zitten dus 46 chromosomen in elke cel.

Alle chromosomen samen noem je het genoom.

DNA bevat alle erfelijke informatie

Waar zit jouw bouwbeschrijving?

Alle chromosomen netjes gerangschikt per paar.

Waardoor lijk je op je ouders?

In voortplantingscellen  zitten 23 chromosomen,

Wanneer de kern van de eicel en de kern van de

zaadcel (de bevruchting) samensmelten,

heb je 2 x 23 = 46 chromosomen. 

Je krijgt dus de helft van de chromosomen van

je vader en de helft van je moeder.

Omdat de eigenschappen in deze chromosomen

zitten lijk je dus op je vader en op je moeder.

Geslachts-chromosomen

Eerste 22 chromosoomparen zijn ongeveer hetzelfde.

Het 23e paar kan 2 vormen hebben: 

een X-vorm en een Y-vorm.

XX = het een vrouw.

XY = het een man.

De X en Y chromosomen noem je geslachtschromosomen.

Jongen of meisje?

Maken deel 1

Zelf lezen:

- Waar zit jouw bouwbeschrijving?

- Waardoor lijk je op je ouders?

- Ben je een jongen of een meisje?

Maken:

1 t/m 13.

Klaar?

1. Inleveren;

2. Nakijken;

3. HW/leren/lezen!

§11.4 Je lijkt op... (les 2)

Herhalen vorige les 

Gewone cel

Eicel

Zaadcel

Gewone cel

Bevruchting

Bevruchte eicel

Waardoor wordt het geslacht van de baby bepaald?

1. De zaadcel
2. De eicel
3. Door zowel de zaadcel als de eicel
4. Geen idee

Lesdoel §11.4 - deel 2

Ik kan vertellen over erfelijke eigenschappen:

- Eigenschappen op chromosomen;

- Uiterlijk mens;

- Aangeboren aandoeningen.

Zelf lezen:

1. Heb je al je eigenschappen

van je ouders geërfd? blz. 51

2. Hoe ontstaan aangeboren 

aandoeningen? blz. 53

3. Hoe zitten de eigenschappen op

de chromosomen? blz. 55

Klaar? Maak alvast opdracht 14 + 15!

DNA, gen en allel

Van groot naar klein:

Chromosoom: draden van DNA in de celkern

Gen: stukje DNA dat codeert (informatie geeft) voor één erfelijke eigenschap (bijv. haarkleur)

Allel: variant van een gen (bijv. allel voor bruin haar)

Allel

Gen bestaat uit 2 allelen, want chromosomen komen voor in paren.

Allelen kunnen verschillen per chromosoom

Bijvoorbeeld: Gen voor haarkleur

Allel 1: blond, allel 2: bruin

Genotype en fenotype

De informatie op jouw genen (in je DNA) noem je je genotype.

Wat je ''ziet'' van een bepaalde eigenschap noem je je fenotype.

Bijv. blauwe ogen, bruine ogen, wel bepaalde ziekte of niet, etc.

genotype

fenotype

fenotype kun je veranderen

Erfelijke en niet-erfelijke eigenschappen

Erfelijke eigenschappen: eigenschappen als oog- en huidskleur worden door je chromosomen (dus je DNA) bepaald.

Aanleg: ergens heel erg goed in zijn, zoals voetbal is gedeeltelijk erfelijk.

Niet-erfelijke eigenschappen: worden helemaal bepaald door je omgeving.

Aangeboren aandoeningen

Aangeboren aandoeningen kunnen door verschillende oorzaken ontstaan:

• "Fout" in chromosomen of genen
• Te veel chromosomen: syndroom van Down (vader of moeder geeft 2x chromosoom 21. Hierdoor zijn er daarvan uiteindelijk 3 ipv 2)
• Genen zijn beschadigd

Prenataal onderzoek

Standaard: echo

Bij twijfels over de gezondheid van de foetus:

- vruchtwaterpunctie: cellen uit het vruchtwater worden onderzocht

- vlokkentest: cellen uit de placenta worden onderzocht 

Huidskleur

1. Erfelijk.
2. Niet-erfelijk.
3. Aanleg.

Paars haar hebben.

1. Genotype.
2. Fenotype.

Heel creatief zijn

1. Erfelijk.
2. Aangeboren.
3. Aanleg.

Welke geslachtschromosomen hebben jongens?

1. XX.
2. XY.
3. YY.

Welke van de vier beweringen over geslachtschromosomen is juist?

1. geslachtschromosomen komen voor in alle cellen.
2. Geslachtschromosomen komen alleen voor in voortplantingscellen.
3. Alle chromosomen in een voortplantingscel zijn geslachtschromosomen.
4. Alle chromosomen in alle cellen van de voortplantingsorganen zijn geslachtschromosomen.

Welke geslachtschromosomen kunnen niet voorkomen

Je ziet hier de chromosomen van een.....?

1. Gewone lichaamscel.
2. Geslachtscel.

Een allel is een variant van een.......

1. fenotype.
2. DNA.
3. gen.
4. chromosoom.

Welke stelling is juist?

1. Fenotype = genotype + milieu.
2. Milieu = genotype + fenotype.
3. Genotype = fenotype + milieu.

Hiernaast zie je een chromosomenportret. Heeft deze persoon het syndroom van Down?

1. Ja.
2. Nee.

Maken (deel 2)

Zelf lezen:

- Heb je al je eigenschappen

van je ouders geërfd?

- Hoe ontstaan aangeboren 

aandoeningen?

- Hoe zitten de eigenschappen op

de chromosomen?

Maken:

- 14 t/m 25.

Klaar?

1. Inleveren;

2. Nakijken;

3. HW / leren / lezen!