Grammatica - woordsoorten - hst 1, 2 en 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

3 vwo - 12 dec

Nieuw klassikaal leesboek!!!!

Eric of het kleine insectenboek

Godfried Bomans

Grammatica H1 en H2

Tussenwerpsel

Verwijswoorden

woordsoorten wie, die en dat

Wat is het verschil tussen het woord gefeliciteerd in zin 1 en in zin 2?

1. Alle collega’s hebben Jolinde gefeliciteerd met haar benoeming tot chef.

2. Gefeliciteerd, u bent benoemd tot chef van de verkoopafdeling.

1. Alle collega’s hebben Jolinde gefeliciteerd met haar benoeming tot chef.

In zin 1 is gefeliciteerd een deel van het werkwoordelijk gezegde, een zelfstandig werkwoord. 

2. Gefeliciteerd, u bent benoemd tot chef van de verkoopafdeling.

In zin 2 is Gefeliciteerd een los woord, dat geen zinsdeel is van de zin die volgt. Het is geen werkwoord.

Tussenwerpsel

Uitroepen (hé, oef, shit) en klanknabootsingen (klats; pangpang; kedeng kedeng, kedeng kedeng, ooeh, ooeh) heten tussenwerpsels (tw). 

Naar betekenis kun je de tussenwerpsels indelen in woorden …

1. van bevestiging en ontkenning: ja, jawel, nee;
2. van emotie (verbazing, schrik, pijn): au, ach, hoera, bah, foei, hèhè, oei;
3. van sociaal contact: hoi, houdoe, goedenavond, halt, sorry;
4. van klanknabootsing: miauw, waf, tok(toktok), brrr, plof, tuut(tuut).

Tussenwerpsel

Let op: woorden als miauwen, blaffen, kakelen en toeteren, die ook (dieren-)geluiden weergeven, zijn werkwoorden.

Tussenwerpsel

Sommige woorden kunnen behalve als tussenwerpsel ook als een andere woordsoort voorkomen, meestal als bijwoord (bw) of als zelfstandig naamwoord (zn): 

1. ‘Heden (tw), wat is hier aan de hand?’ riep moeder, toen ze de puinhoop in      de woonkamer zag.
2. De roman speelt niet in de middeleeuwen, maar in het heden (zn).
3. Jarst van Wessen, neem je heden (bw) deze vrouw tot je wettige echtgenote?

Welk woord is het tussenwerpsel?
Oef, zuchtte ik nadat ik de hele zak chocoladekruidnoten op had gegeten.

1. oef
2. zuchtte
3. chocoladekruidnoten
4. nadat

Wat is het tussenwerpsel?
Dat mag je niet meer doen, hoor!

1. dat
2. niet
3. doen
4. hoor

H2 Verwijswoorden

Verwijswoorden wijzen terug naar een of meer woorden die eerder genoemd zijn, het antecedent.

Verwijswoorden

1. Het-woorden zijn onzijdig. Namen van landen, provincies, steden en clubs en ook verkleinwoorden zijn het-woorden: het Amsterdam van de 21e eeuw.
2. De-woorden zijn mannelijk of vrouwelijk. Als je aan een woord niet kunt zien dat het vrouwelijk is, mag je het beschouwen als mannelijk. Van sommige woorden kun je echter wel vaststellen dat ze vrouwelijk zijn:
3. vrouwelijke personen en dieren: de bibliothecaresse, de wolvin
4. de-woorden op de volgende uitgangen:

In het meervoud gebruik je zij en ze als onderwerp. Gebruik hen als lijdend voorwerp (lv) en na een voorzetsel (vz). Het verwijswoord hun gebruik je als meewerkend voorwerp (mv) zonder voorzetsel en als bezittelijk voornaamwoord: 

– Toen de soldaten terugkeerden van hun (bez.vnw) VN-missie, wachtte de minister hen (lv) op, praatte hij met (vz) hen en gaf hij hun (mv) een medaille.

Met het verwijswoord wat verwijs je naar dat en datgene, naar een onbepaald voornaamwoord (alles, iets, niets en het enige), naar een overtreffende trap (het leukste) en naar een hele zin.

– We gaan naar een pretpark over de Romeinse tijd, wat we heel leuk vinden.

Naar dieren en dingen verwijs je met daar/waar+voorzetsel (daarvan, waarover), naar mensen met voorzetsel + wie (van wie, over wie).

– De tovenaar Merlijn, van wie Arthur de krijgskunsten leerde, bezorgde de jonge koning ook het zwaard Excalibur, waarmee hij onoverwinnelijk werd.

1. Omdat de bibliotheek gaat verbouwen, stuurt .....
alle leden een brief.

1. hij
2. zij
3. ze
4. het

2. Volgend jaar mag de bevolking ........stem uitbrengen voor een nieuw parlement.

1. zijn
2. haar

Wat is juist?
wie deze zak heeft leeggegeten, is nu misselijk!

1. wie = vragend voornaamwoord
2. wie = betrekkelijk voornaamwoord
3. wie = betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.

Wie heeft die zak met drop leeggegeten?!

1. die = aanwijzend voornaamwoord
2. die = betrekkelijk voornaamwoord
3. die = betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.

Dat meisje heeft wel drie chocoladeletters in haar schoen gehad.

1. dat = aanwijzend voornaamwoord
2. dat = betrekkelijk voornaamwoord
3. dat = onderschikkend voegwoord

Wie heeft die zak kruidnoten door het lokaal gegooid?

1. wie = betrekkelijk voornaamwoord
2. wie = vragend voornaamwoord
3. wie = betrekkelijk voornaamwoord m.i.a.

Maken grammatica h1 en h2

H1  Samentrekking - opdracht 1 t/m 4 (vorige week)

H1 Tussenwerpsel  - opdracht 1 t/m 3

H2 Verwijswoorden - opdracht 1 t/m 3

H2 woordsoorten wie, die en dat  - opdracht 1 t/m 3