WEBB - H3 Marktresultaat en Overheidsinvloed (3.12 t/m 3.20)

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom

5 vwo ECONOMIE  ||  2024-2025

Lesdoelen

Aan het einde van de les

Overheidsmonopolies en particuliere monopolies onderscheiden.

Privatisering uitleggen. 

Principaal-agent probleem uitleggen. 

Berovingsprobleem uitleggen. 

Toezicht op de markt

Beleid maken en beleid uitvoeren wordt gesplitst. 

Toezicht nodig om twee economische problemen:

• Principaal-agentprobleem
• Berovingsprobleem

Principaal-agent probleem

Principaal- agent probleem 

Drie elementen

- Een principaal-agent relatie: er is een opdrachtgever en een opdrachtnemer

- Er is asymmetrische informatie: agent heeft meer info

- Er zijn tegengestelde belangen

Bedenk een voorbeeld van een agent-principaalrelatie hier op school. Wie is de agent en wie de principaal?

Gevolgen principaal-agentrelaties

Hogere transactiekosten

Averechtse selectie

Moral hazard

Vervoersmaatschappij Trains heeft het wettelijk monopolie op het verzorgen van het treinvervoer in een land gekregen. In een overeenkomst heeft de overheid opgenomen dat Trains voorafgaand aan een geplande prijsstijging eerst de noodzaak daarvan moet aantonen. Leg uit hoe deze overeenkomst het principaal-agent probleem vermindert.

Wat is het gevolg van contracten en prikkels op het principaal-agentprobleem?

Berovingsprobleem

• Hold-upprobleem
• Ontstaat als door verzonken kosten de machtsverhoudingen veranderen na het afsluiten van een contract. 

Bijvoorbeeld er wordt een hogere prijs berekent na de contract afspraken. Als het bedrijf niet betaalt zijn de investeringen kwijt. 

Een kleine gemeente in de Alpen wil een nieuwe skigebied aanleggen als economische impuls voor de regio. Een slimme ondernemer begint alvast met de bouw van een groot hotel en de aanleg van een eigen skilift. De investeringen kunnen alleen worden terugverdiend als de gemeente het skigebied ontwikkelt. Welk begrip past hierbij?

1. Verzonken kosten
2. Berovingsprobleem
3. Principaal agent probleem
4. Zelfbinding

Opdrachten maken

3.12 t/m 3.15

Als een particuliere aanbieder van producten overgenomen wordt door de overheid.

Bijv. De ABN-bank, ING-bank,

en SNS-Reaal (Volksbank) zijn

ge.... in 2009-2010 door de

overheid vanwege de bankencrisis.

Als een overheidsaanbieder van

producten losgemaakt wordt van

de overheid, en zelfstandig gaat

opereren op de markt.

Hierbij vind ‘liberalisatie’ (vrij maken van de markt), zodat concurrentie mogelijk wordt. Bijv. PTTpost, Eneco, Essent,

Vattenfall (Nuon)

Nationalisering

Privatisering

De principaal is de ...(1)..., de agent is de ...(2)...

1. (1) opdrachtgever, (2) uitvoerder
2. (1) uitvoerder, (2) opdrachtgever

Wat is het juiste verschil tussen een fusie en een kartel?

1. Een fusie is dat twee bedrijven één bedrijf worden en een kartel werken twee bedrijven alleen maar samen.
2. Een fusie is dat twee bedrijven samenwerken en een kartel is dat twee bedrijven één bedrijf worden.

Een fusie is een samenwerking, een overname is vijandig

1. waar
2. niet waar

In welke situatie wordt er een berovingsprobleem beschreven?

1. Philips investeert in Rosanna, een werknemer bij Philips, door middel van een cursus. Hierdoor kan Rosanna hogerop komen. Na een jaar neemt Rosanna ontslag.
2. Philips ontslaat Rosanna, een werknemer bij Philips, waardoor er bij Philips een personeelstekort ontstaat. Wel bespaart Philips op deze manier geld voor een nieuw project
3. Philips koopt een werknemer van het bedrijf Sony over.
4. Philips onderhandelt met Sony. Philips wil dat Sony nog een maand wacht met het uitbrengen van hun nieuwe televisie. Philips probeert een deal te sluiten door aan Sony geld te geven

I: Als er verzonken kosten zijn ontstaat automatisch ook een berovingsprobleem.
II: Als er geen verzonken kosten zijn, is er ook geen berovingsprobleem.

1. beiden juist
2. beiden onjuist
3. I: juist II: onjuist
4. I: onjuist II: juist

Aan de slag

Maken H 3.12 t/m 3.20

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!