H3 Marktresultaat en overheidsinvloed (3.8 t/m 3.15)

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H3 Marktresultaat

V5 - ECONOMIE  - 2023-2024

(3.8 t/m 3.15)

Lesonderwerpen

Wettelijke monopolies en natuurlijke monopolies. 

Privatisering. 

Principaal-agent probleem. 

Berovingsprobleem. 

Wat is het verschil tussen een natuurlijke en een wettelijke monopolie?

Wettelijke monopolies en natuurlijke monopolies

Spoorwegen, post, telefoon, water, gas elektriciteit in handen van de overheid of geweest. Wat is hier de reden voor?

Staatsbedrijven en nationalisering

Privatiseringen en liberalisering

Leg het verschil uit tussen de doelstellingen maximale winst & break-even. Welke doelstelling past goed bij staatsbedrijven?

Staatsbedrijven

Winst maken is niet het doel.

Gevolgen voor efficiëntie en innovatie --> prikkel ontbreekt. 

Maximale winst --> bij mo = mk --> de extra opbrengst van een product is gelijk aan de extra kosten van een extra product.

Break-even --> bij GO = GTK of TO = TK --> de opbrengst is gelijk aan de kosten.

GO = GTK --> staatsbedrijven.

Veranderingen overheidssector

Oorzaken hoge werkloosheid & hoge staatsschuld. Hoge kosten en een slechte dienstverlening. 

Slecht draaiende overheidssector. 

• Marktwerking levert het beste product voor de laagste prijs.

Wanneer is er sprake van marktfalen?

Marktfalen

Aanbieders te grote macht --> surplus verloren.

Te hoge prijzen voor basisproducten --> niet toegankelijk voor iedereen.

Kosten van vervuiling niet bij de prijs inbegrepen

Toezicht op de markt

Toezicht nodig om twee economische problemen:

• Principaal-agentprobleem
• Berovingsprobleem

Principaal-agent probleem

Principaal- agent probleem 

Drie elementen

- Een principaal-agent relatie: er is een opdrachtgever en een opdrachtnemer

- Er is asymmetrische informatie: agent heeft meer info

- Er zijn tegengestelde belangen

Bedenk een voorbeeld van een agent-principaalrelatie hier op school. Wie is de agent en wie de principaal?

Gevolgen principaal-agentrelaties

Hogere transactiekosten

Averechtse selectie

Moral hazard

Vervoersmaatschappij Trains heeft het wettelijk monopolie op het verzorgen van het treinvervoer in een land gekregen. In een overeenkomst heeft de overheid opgenomen dat Trains voorafgaand aan een geplande prijsstijging eerst de noodzaak daarvan moet aantonen. Leg uit hoe deze overeenkomst het principaal-agent probleem vermindert.

Wat is het gevolg van contracten en prikkels op het principaal-agentprobleem?

Berovingsprobleem

• Hold-upprobleem
• Ontstaat als door verzonken kosten de machtsverhoudingen veranderen na het afsluiten van een contract. 
  

Bijvoorbeeld er wordt een hogere prijs berekent na de contract afspraken. Als het bedrijf niet betaalt zijn de investeringen kwijt. 

Een kleine gemeente in de Alpen wil een nieuwe skigebied aanleggen als economische impuls voor de regio. Een slimme ondernemer begint alvast met de bouw van een groot hotel en de aanleg van een eigen skilift. De investeringen kunnen alleen worden terugverdiend als de gemeente het skigebied ontwikkelt. Welk begrip past hierbij?

1. Verzonken kosten
2. Berovingsprobleem
3. Principaal agent probleem
4. Zelfbinding

Aan de slag

Maken H 3.8 t/m 3.15

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!