18.1 Van polypeptideketen tot een werkzaam eiwit

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

18.1 Van polypeptideketen tot een werkzaam eiwit

Voorkennisvragen

1. Waar bevinden zich de ribosomen in de cel?

2. Wat is de functie van het ER en het golgisysteem ook al weer? 

Doel 18.1

☐ Je kunt beschrijven hoe een cel van een of meer polypeptideketens een werkzaam eiwit maakt (18.1)

☐ Je kunt verschillende voorbeelden geven hoe eiwitmoleculen bijdragen aan het functioneren van een organisme (18.2)

Ik gooi de volgorde van 18.1 en 18.2 een beetje door elkaar......

Polypeptide -> ER

1. Elke polypeptidestreng begint met een signaalpeptide (adreslabel)

BINAS 71J

Polypeptide -> ER

2. SignaalHerkenningsMolecuul (SHM) bindt aan het adreslabel en stopt tijdelijk de translatie

Polypeptide -> ER

3. SignaalHerkenningsMolecuul (SHM) bindt aan het SHM-receptoreiwit in het membraan van het ER

Polypeptide -> ER

4. Ribosoom bindt aan ribosoomreceptor op het ER, boven een eiwitpoort

Polypeptide -> ER

5. Met behulp van energie uit GTP molecuul (GTP -> GDP + P) koppels SMH los

Polypeptide -> ER

6. Enzym verwijdert signaalpeptide van de polypeptideketen

Polypeptide -> ER

7. Translatie gaat verder en polypeptideketen groeit nu ín het ER

Polypeptide -> ER

8. Als de translatie stopt koppelt het ribosoom los en zit de polypeptide los in het ER.

Polypeptide -> ER

9. In het ER wordt de polypeptideketen gevouwen tot een eiwit (3D structuur) en worden eventueel moleculen (suikers) toegevoegd

Polypeptide -> ER

10. Door afstulping van het ER membraan ontstaan transportblaasjes richting het Golgisysteem

Vragen:

• 1. Wat bepaald of een eiwit door een ribosoom in het cytoplasma wordt geproduceerd of door een ribosoom op het ER?
• 2. Bevat een eiwit nog steeds de adreslabel zodra het in het celmembraan zit?

Polypeptide -> ER

Door afstulping van het ER membraan ontstaan transportblaasjes richting het Golgisysteem

  

BINAS 79D

                                              Golgi

1. In het Golgisysteem wordt het eiwit helemaal afgemaakt, bijvoorbeeld:

Toevoeging fosfaatgroepen

Wijzigen suikergroepen

Koppelen ketens tot een groter eiwit

  

BINAS 79D

                                              Golgi

2. Eiwit wordt ingepakt in een blaasje voor de definitieve bestemming (ook op basis van adreslabels).

  

                                              Golgi

a. Eiwit is bedoeld voor buiten de cel: exocytose van de inhoud van een transportblaasje .

  

                                              Golgi

b. Eiwit is bedoeld voor celmembraan: eiwit wordt ingebouwd in de membraan van het transportblaasje, na fusie van het transportblaasje met de celmembraan zitten de eiwitten in de celmembraan.

  

                                              Golgi

c. Voor sommige eiwitten is de exocytose gereguleerd. Dit gebeurt dan alleen als een signaaleiwit is gebonden aan een receptor.

  

d. Soms vormt zich geen transportblaasje maar een lysosoom. Het eiwit heeft dan de functie van enzym om dingen af te breken.

  

Les 2

Juist of onjuist?

• 1. Ribosomen liggen zowel los in het cytoplasma als op het ER
• 2. Aan de aminozuren in een compleet afgewerkt eiwit kan men zien of het een eiwit is dat gevormd is in het ER of in het cytoplasma
• 3. Aan de nucleotidevolgorde van het DNA van een gen kan men zien of het codeert voor een eiwit dat gevormd moet worden in het ER
• 4. Aminozuurketens worden ook wel polypeptiden genoemd
• 5. Het golgisysteem dient als het distributiecentrum van de cel en bepaald waar de gevormde eiwitten heen moeten
• 6. Een lysosoom is een transportblaasje met opgenomen voedingsstoffen

Doel 18.1

☐ Je kunt beschrijven hoe een cel van een of meer polypeptideketens een werkzaam eiwit maakt.

☐ Je kunt verschillende voorbeelden geven hoe eiwitmoleculen bijdragen aan het functioneren van een organisme.

Eiwitstructuur

1. Primaire structuur: aminozuurketen
2. secundaire structuur: alpha helix of beta sheet
3. Tertiaire structuur: Driedimensionale structuur ontstaan door afwisseling alpha helix en beta sheets
4. Quataire structuur: Meerdere eiwit subeenheden aan elkaar vast

Vouwing van eiwitten

Komt tot stand door onderlinge chemische verbindingen tussen aminozuren.

Verschillende verbindingen:

- H-bruggen

- S-brug

- Vanderwaalsverbinding

- elektrostatische krachtverbinding

Chaperonne-eiwitten

Plaats in de cel:

Cytoplasma en vrijwel elk organel

Functie: 

Onjuist gevouwen eiwitten herstellen in juiste vorm

Benodigdheden:
ATP

Denaturatie

Door hoge temperatuur of pH wijziging worden H-bruggen en S-bruggen verbroken

Eiwit verliest daardoor zijn vorm en daarmee vaak ook zijn functie

Kleine lesafsluiter

1. Wat is de primaire structuur van eiwitten?

2. Waardoor komt de vorm van een eiwit tot stand?

3. In welke organellen vindt de vouwing en bewerking van eiwitten plaats?

4. Hoe noemen we de eiwitten die in staat zijn verkeerd gevouwen eiwitten te herstellen. 

5. Is denaturatie reversibel?