Les 27 & 28

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Les 27 & 28

Hoe herken je het doel van een alinea?

Leerdoelen

Je leert welke bedoeling een schrijver heeft met elke alinea 

Ten eerste vind ik Amsterdam een mooie stad en verder vind ik het een gezellige stad.

1. Oorzaak en gevolg
2. Opsomming
3. Doel en middel
4. Tijd

Ik slik elke dag een vitaminepil om te voorkomen dat ik griep krijg.

1. Tijd
2. Doel en middel
3. Opsomming
4. Tegenstelling

Opruimen is niet mijn sterkste kant. Rotzooi maken kan ik daarentegen wel goed.

1. Tegenstelling
2. Voorbeeld
3. Opsomming
4. Conclusie

Als je komende zomer met je vrienden een week op vakantie wilt, heb je veel geld nodig; dus het is verstandig een baantje te nemen.

1. Tegenstelling
2. Opsomming
3. Conclusie
4. Doel en middel

Lesdoel

Je leert welke bedoeling een schrijver heeft met elke alinea.

Wat is de indeling/opbouw van een tekst?

Functie van een alinea

Elke alinea, of een groepje alinea's samen, heeft binnen de tekst een functie. De schrijver heeft er een bedoeling mee. Door signaalwoorden te herkennen in een alinea, zal je de functie van de alinea sneller herkennen.

Wat wordt bedoeld met de functie van een alinea?

1. bedoeling van de schrijver
2. indeling van een tekst

Inleiding

Doel: lezer nieuwsgierig maken

- Reden geven voor schrijven

- Voorbeeld geven

- Opbouw van de tekst aangeven

- Mening verwoorden

- Belangrijkste informatie geven

Kern

Alinea's die met elkaar te maken hebben.

- Opsomming

- Voorbeeld of tegenstelling

- Doel en middel

- Vraag en antwoord

- Oorzaak en gevolg

- Mening en argument

Slot

Verschillende functies

- Samenvatting geven

- Conclusie trekken

- Advies geven

- Vraag stellen

- Verwachting uitspreken

Let op: Soms heeft een alinea een dubbele functie

[1] Uit onderzoek blijkt dat voedselfabrikanten het steeds belangrijker vinden om meer te verkopen. De laatste jaren is de productie van voedsel dan ook sterk toegenomen en lijken vrijwel alle fabrikanten bezig te zijn met het verhogen van hun jaarlijkse omzet.  

 

[2] Om dit te bereiken hebben de meeste fabrikanten een aantal veranderingen doorgevoerd. Zo zijn er regelmatig kortingsacties en  gebruiken de fabrikanten aantrekkelijke termen, zoals ‘minder vet’  en ‘extra vitamine B’ om de verkoop te stimuleren.  

DOEL

MIDDEL

Welke functie vervult het slot van de alinea?

Wat is de functie van de inleiding?

De schrijver..

1. geeft een reden waarom hij de tekst schrijft
2. geeft een samenvatting van het probleem waarover de tekst gaat.
3. geeft zijn mening over de kwaliteiten van koks van nu.
4. geeft een voorbeeld bij het onderwerp van de tekst.

De kern van een tekst bestaat uit een aantal alinea's die met elkaar te maken hebben.
Er zijn verschillende tekstverbanden mogelijk, bijvoorbeeld opsomming. Benoem de signaalwoorden van dit tekstverband.

Instructie 

Les 28- woordspeling en beeldspraak

Vorige les... Noem twee functies die een slot kan hebben.

Woordspeling en beeldspraak

Eerst even een filmpje….

Woordspeling

Met een woordspeling probeert de schrijver op het verkeerde been te zetten en te laten nadenken. Hij wil er meestal een humoristisch effect mee bereiken. 

Woordspeling

Verschillende soorten woordspelingen:

1. Het gebruik van een dubbele betekenis: 

‘ Zegt de ene kaars tegen de andere:”Zullen we vanavond uitgaan?” 

2. Het aanpassen van (letters van een) woord, of de woordvolgorde: 

- Wie niet slim is, moet sterk zijn. 

- Iedereen heeft recht op mijn mening.

Voorbeelden

Word bokser; meer kans op slagen.

Uitleg

Betekenis 1: letterlijk kans op lichamelijk letsel (geslagen worden)

Betekenis 2: figuurlijk kans op goede carrièrevooruitzichten

Uitleg

Iemand van kant maken.

Letterlijke betekenis: kant is een soort stof.

Figuurlijke betekenis: iemand dood maken

Lees de tekst op het t-shirt. Van welke woordspeling is hier gebruik gemaakt?

1. Gebruik van dubbele betekenis
2. Het aanpassen van (letters van een) woord, of de woordvolgorde

Welke woordspeling wordt hier gemaakt?

Waar zie je woordspeling?

1. Dan weet ik op tijd hoe laat het is.
2. Draai dat ventiel maar dicht dan.
3. Je wordt overvallen door een nee gevoel.
4. Het welbekende hokje van meneer Pimpelmees.

Welke woordspeling wordt hier gemaakt?

Beeldspraak

Bij beeldspraak vergelijkt de schrijver de werkelijkheid met een 'beeld', iets wat hem aan die werkelijkheid doet denken.

Daarmee maakt hij zijn tekst mooier, sterker, duidelijker, opvallender of grappiger.

Beeldspraak

Beeldspraak kun je herkennen  aan de woorden die aan het beeld vooraf gaan: als, alsof, net of, lijken of zijn. 

Raoul voelt zich als een vis in het water.

Je kamer lijkt wel een zwijnenstal

Hij heeft een hart van goud

Ze is een schat van een meid.

Voorbeelden

1. Je kamer lijkt wel een zwijnenstal.
Je kamer is een rommel 

2. Jij voelt je hier als een vis in het water, of niet?
Jij bent helemaal op je plek hier; je voelt je goed

Tip

Je kunt de beeldspraak vaak herkennen aan de woorden die aan het beeld voorafgaan: 'als'; 'alsof'; 'net' of 'van' of door werkwoorden 'lijken' of 'zijn'.

Zegt de ene kaars tegen de andere: Zullen we vanavond uitgaan?

1. woordspeling
2. beeldspraak

Het is hier een zwijnenstal.

1. Woordspeling
2. Beeldspraak

Hij heeft een hart van goud.

1. woordspeling
2. beeldspraak

De cursus lassen voor beginners is afgelast.

1. Woordspeling
2. Beeldspraak

De oude brandweerman maakte een uitgebluste indruk.

1. Woordspeling
2. Beeldspraak

Zijn buik lijkt wel een luchtballon.

1. Woordspeling
2. Beeldspraak

1. Woordspeling
2. Beeldspraak

Waterfietsen na hoosbuien.

Waarom is waterfietsen hier een beeldspraak?

1. De foto laat een beeld zien van waterfietsen
2. Het fietsen door het water wordt vergeleken met fietsen op een waterfiets
3. Het fietsen door een tunnel met veel water erin heet waterfietsen

Welke zin bevat beeldspraak?

1. Ouders zitten de hele dag append in de kantine met XL rugzakken.
2. Die medewerkers komen hier aanlopen alsof er een rode loper ligt.
3. Mooie tasjes erbij, mooie kleren erbij: prachtig!
4. Het aantal kinderen met vier ouders is vele malen groter in deze tijd.

Medewerkers komen 's ochtends aan en bewegen zich meteen naar de kantine. Vervolgens komt de hele kudde in beweging om naar hun werkplaats te gaan. Waarom is kudde hier beeldspraak?

Welke beeldspraak zie je hier?

1. Zo trots als een pauw
2. Rood als een kreeft
3. Zo groen als gras
4. Zo groot als een pauw

Wat betekent de beeldspraak:

‘Je bent zo blind als een mol’?

1. Je kunt net zo goed voelen als een mol
2. Je kunt net zo goed graven als een mol
3. Je bent onhandig
4. Je kunt niets zien

Welke beeldspraak zie je hier?

1. Zo vies als een varken
2. Zo lui als een varken
3. Zo mooi als een varken
4. Zo pienter als een varken

De docent zei tegen de leerling: ’Je loopt als een kip zonder kop de klas binnen’.

Wat betekent deze beeldspraak?

1. De leerling loopt netjes de klas binnen
2. De leerling loopt tokkend de klas binnen
3. De leerling loopt de klas binnen zonder te kijken waar hij loopt
4. De leerling loopt de klas binnen met meerdere vrienden

In de kerstvakantie ben ik zo ziek geweest als een hond.

Wat zeg ik eigenlijk?

1. Ik ben niet ziek geweest
2. Ik ben ziek geweest
3. Ik ben erg ziek geweest
4. Ik ben heel erg ziek geweest