Eerste Bioles Erfelijkheid na vakantie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Programma van deze les:

• Herhalen bas. 1 t/m 4 voor SO
• Uitleg bas. 5 over Stambomen 
• Uitleg over de opdracht: Onderzoek stambomen van jouw familie

Herhalen:

Bas 1 t/m 4 Thema 3 Erfelijkheid

Geslachtschromosomen

X-chromosoom --> vrouwelijk geslachtschromosoom

Y-chromosoom --> mannelijk geslachtschromosoom

XY --> jongetje

XX --> meisje

Herhaling Genenparen

Homozygoot = 2 genen van hetzelfde genenpaar  (AA of aa)

Hetrozygoot = 2 verschillende genen (Aa)

Genotype = welke erfelijke kenmerken krijgt je mee van je ouders

Fenotype = hoe zie je eruit, dus je uiterlijk

Dominante genen = bepaald het fenotype, is het sterkste (A)

Recessieve genen = aanwezig in het genotype maar bepaald alleen als het homozygoot is hoe je eruit ziet (a)

Intermediar fenotype = geen van de genen is dominant --> ArAr x AwAw --> ArAw bv leeuwenbekje (P vader rood x moeder wit wordt F1 roze)

Kruisingen

P : Moeder Bb x Vader Bb

F1 : BB  Bb  Bb of bb

25 % BB --> dominant fenotype

50 % Bb--> dominant fenotype

25 % bb--> recessief fenotype

P: de ouders (je opa en oma)

F1: de eerste generatie (je ouders)

F2: de tweede generatie (jij)

Pak een blaadje en pen

Bij cavia's is het gen voor zwarte vacht dominant (A) over het gen voor bruine vacht (a). Twee cavia's worden gekruist: het ene is homozygoot voor zwarte vacht en het andere is homozygoot voor bruine vacht.

Maak een kruizingsschema van de F1.

Welke kleur vacht hebben de dieren van de F1-generatie?

1. allemaal een bruine vacht
2. allemaal een zwarte vacht
3. sommigen hebben een bruine vacht, andere hebben een zwarte vacht

Pak een blaadje en pen

2 jonge cavia's uit hetzelfde nest worden per ongeluk bij elkaar gezet en gaan paren.

Maak een kruizingsschema van de F2.

Dus, kruis nu 2 cavia's uit je vorige schema.

Hoe groot is de kans dat het eerstgeboren jong in de F2-generatie zwart is?

1. 25 %
2. 50 %
3. 75 %

Uitleg Bas 5:

Bas 1 t/m 4 Thema 3 Erfelijkheid

lesdoel

• Weten hoe je een stamboom opzet
• Weten hoe je eigenschappen af kunt lezen uit een stamboom

V2

Onderzoek naar erfelijkheid in de familie

Stambomen

Een stamboom

stamboom

tekens: vierkantjes of bollen

kleuren: met of zonder eigenschap

Gegevens halen uit een stamboom

Uit een stamboom haal je in de volgende situatie wat dominant is en wat recessief is:

Zoek twee gelijke ouders qua fenotype (uiterlijk). Krijgen zij een kind met een ander fenotype, dan:

* hebben de ouders het dominante fenotype 

* zijn de ouders allebei heterozygoot 

* Heeft het kind  het recessieve fenotype.

Drager

Als een aandoening recessief overervend is:

Dan heb je de aandoening alleen, als je het gen 2 keer hebt (aa)

Heb je Aa, dan ben je DRAGER, je hebt het gen wel, maar je bent niet ziek.

Als 2 dragers nakomelingen krijgen, dan hebben zij 

25% kans op een kind met die aandoening (aa).

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

Welke drie conclusies trek je uit deze stamboom?

1. De eigenschap van de ouders is dominant
2. De beide ouders zijn heterozygoot
3. Nummer 2 is homozygoot voor de recessieve eigenschap

Hoe kan je alle genotypes invullen in een stamboom?

(probeer het in te vullen op een kladblaadje)

Tip 1:  zoek twee ouders met hetzelfde fenotype en een kind met een ander fenotype

Hans en Karin hebben allebei donker haar, maar hun zoon Stefan heeft rood haar. 

Dit betekent dat:

Hans en Karin heterozygoot zijn.

Donker haar dominant is

Rood haar recessief is

schrijf nu eerst op wat je weet

Donker haar is dominant

Rood  haar is recessief

AA  donker haar, homozygoot

Aa  donker haar, heterozygoot

aa  rood haar, homozygoot

Tip 2:  Je kunt nu de recessieve eigenschap invullen 

Daar is het genotype aa van

Hans en Karin hebben allebei donker haar, maar hun zoon Stefan heeft rood haar. 

Dit betekent dat:

Hans en Karin heterozygoot zijn.

Donker haar dominant is

Rood haar recessief is

Tip 3:  Nu kan je stap voor stap de andere genotypes invullen. Soms weet je gewoon niet zeker welk genotype een persoon heeft!!

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

aa rood haar

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 kind dat rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Je hebt te weinig gegevens om te bepalen of het AA is of Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

Donker haar

Heeft 1 ouder die rood haar heeft (aa)

Dus heeft deze persoon a

Maar donker haar dus Aa

In een stamboom staat een vierkantje voor:

1. De man
2. De vrouw
3. De kinderen

Wie zijn mannen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

Het gen voor taaislijmziekte is ...

1. Dominant
2. Recessief
3. Kan ik niet uit deze stamboom halen
4. Nog nooit van die woorden gehoord

Uitleg opdracht:

• Je gaat onderzoek doen naar een eigenschap in jouw familie.
• Hiervan maak je een stamboom.
• Deze stamboom lever je, voor een cijfer, in via Teams. 

Huiswerk staat in Magister!

Succes