1.5 Transport door membranen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

1.5 diffusie, osmose en transport door membranen

Leerdoelen

• Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
• Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
• Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

Vragen over opdrachten  Bs. 1.4 celorganellen?

36: Welke conclusie kan de onderzoeker op grond van dit resultaat trekken?

Membranen

• Fosfolipiden dubbellaag met hydrofiele kop (P) en hydrofobe staart (2 vetzuurmoleculen - 1 verzadigd + 1 onverzadigd)
• Eiwitmoleculen: transport stoffen in/uit cel
• Koolhydraatketens: herkenning
• Cholesterol: stevigheid

binas 79D, 67G2+3

Concentratie berekenen

• Oplossing: oplosmiddel (meestal water) + één of meer opgeloste stoffen 
• Concentratie: hoeveelheid opgeloste stof in een bepaalde hoeveelheid oplosmiddel

Eenheden: 

• g/L of g L-1
• g/dm³ of g dm-3
• percentage
• ppm (parts per million) -> 1 ppm = 0,0001%

Voorbeeld:

• Komt in bloedbaan van patiënt
  
• Oplossing van 0,9% keukenzout 
• 9 gram keukenzout oplossen in 991 gram water

Diffusie

• Moleculen bewegen van een hoge naar een lage concentratie
• De beweging van moleculen is willekeurig
• Dit noemen een vorm van passief transport omdat de energie van de moleculen zelf komt

Wat is het effect van hitte op diffusie?

Wat is het effect of afstand op diffusie?

The shorter the distance, the faster the molecules will have equal concentrations throughout the space

Wat is het effect van oppervlakte op diffusie?

The bigger the surface area, the faster the molecules will be evenly distributed over the available area

Wat is het effect van een concentratie gradiënt (verschil) op diffusie?

The bigger the difference in concentration, the faster diffusion will happen

biologielessen.nl

Misconcepties over diffusie

• Moleculen willen dat de concentratie gelijk is/proberen de concentraties gelijk te maken. Moleculen kunnen niet denken, ze bewegen willekeurig.
• Moleculen stoppen met bewegen nadat de concentraties gelijk zijn. Moleculen stoppen nooit met bewegen, maar als de concentraties gelijk zijn, bewegen er evenveel moleculen in alle richtingen.

Diffusie

Diffusie (BINAS 83)

Diffusie

• Verplaatsing van een stof van een plaats met een hoge concentratie naar een plaats met een lage concentratie van die stof 

• De moleculen verdelen zich gelijkmatig (homogeen) over de beschikbare ruimte -> de concentratie wordt overal gelijk

• Diffusiesnelheid: snelheid waarmee moleculen van een opgeloste stof zich homogeen over de ruimte verdelen (afhankelijk van temperatuur en medium)

• Permeabel membraan
• In cellen: CO2 en H2O

• Kost geen energie (ATP)

Osmose

• Diffusie van water door een semipermeabel membraan

• Semipermeabel/selectief permeabel membraan: hier kunnen kleine moleculen wel doorheen en grote niet

• De opgeloste stoffen 'trekken' water aan

• Watermoleculen verplaatsen van hoge concentratie naar lage concentratie -> hierdoor daalt waterniveau rechts en stijgt waterniveau links in oplossing, waardoor concentratie afneemt totdat LINKS = RECHTS

Vormen van transport

Passief

• Diffusie (klein en hydrofoob = door fosolipidelaag): vet, O2, N2, CO2, H2O (tráág)

Gefaciliteerde diffusie (groot of hydrofiel = door uniek eiwitpoortje): 

Na+, K+ en Ca+ (porie-eiwit), 
glucose (transporteiwit), 
H2O (aquaporine)

• Actief

• Osmotische waarde: de hoeveelheid opgeloste deeltjes per volume-eenheid
  
• Water verplaatsing door semipermeabel membraan: van oplossing met lage osmotische waarde naar oplossing met hoge osmotische waarde
  
• Osmotische druk: 'aanzuigkracht' door opgeloste deeltjes op het water
• Hoe hoger de osmotische waarde, hoe hoger de osmotische druk

De gevolgen van de verandering van de osmotische waarde in de omgeving van dierlijke cellen (rode bloedcel)

0

In hoeverre heb je de onderstaande leerdoelen begrepen?
- Je kunt de concentratie van een oplossing berekenen.
- Je kunt uitleggen wat diffusie en osmose is en toelichten welke rol osmose speelt bij de stevigheid van planten.
- Je kunt beschrijven hoe transport van stoffen via (cel)membranen plaatsvindt.

😒🙁😐🙂😃

Toets H1 gepland op di 27 sept. 

Aan de slag

Maken opgaven 40 – 60 + begrippenlijst BS5