Gaswisseling en Uitscheiding Les 5: Nieren

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Uitscheiden

§13.4 Nieren

Vorige les

• Je weet wat we bedoelen met 'dynamisch evenwicht'.
• Je weet dat het lichaam let op bloeddruk en osmotische waarde (van het bloed).
• De nieren stoffen uitscheiden om bloeddruk/osmotische waarde in evenwicht te houden.  

Vandaag leer je:

• bouw van de nieren,
• functie van de nieren: filteren van je bloed en stoffen uitscheiden, 
• twee processen spelen een rol:

- ultrafiltratie

- terugresorptie

Urine

Elke dag produceer je  ±180 liter voorurine. Na terugresorptie blijft er maar 1% voorurine over: 1,5 - 2L urine.

Ong. 178L water, 1,5kg keukenzout en 270gr glucose teruggeresorbeerd. 

Nieren

Taak van de nieren:

• Afvalstoffen verwijderen uit het bloed (uitscheiding)
• Constant houden van de osmotische waarde van het bloed en interne milieu

Bouw van de nier

Nier is opgebouwd uit vier duidelijk te onderscheiden onderdelen:

• Nierkapsel
• Nierschors 
• Niermerg 
• Nierbekken

Bijnier = hormoonklier die bovenop elke nier ligt

Nieren

• In nierschors en niermerg liggen nefronen
• Nefronen bestaan uit nierbuisjes
• Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes en die weer in nierbekken
• Nierbuisje start met nierkapseltje (kapsel van Bowman), heeft twee gekronkelde delen en een lus (lis van Henle)
• Haarvaten uit nierslagader: glomerulus
• Diameter afvoerende arteriolen klein, zorgt voor hoge bloeddruk glomerulus
• Veroorzaakt ultrafiltratie naar nierkapsel

Niereenheid (nefron)

Nieren

Nieren filteren je bloed. 

Klinkt als 'ze halen de afvalstoffen uit je bloed'. 

Eigenlijk werken nieren anders. 

Ze gebruiken bloeddruk: bloedplasma uit je bloed geperst en opgevangen in de nieren. Dit noemen we de voorurine. Bevat dus ook nuttige stoffen. (zie BINAS 85B)

Lichaam wil veel van die stoffen graag terug! 

Nieren

De voorurine bevat ook nuttige stoffen, zoals:

• glucose
• mineralen (zouten)
• en héél veel water (per dag dus 178 liter)

Lichaam wil veel van die stoffen graag terug! 

Nieren wisselen stoffen uit tussen bloed en voorurine (zie BINAS 85C).

Doorbloeding nieren

Per minuut stroomt er ruim 1 liter bloed door de nieren.

Hart -> aorta -> nierslagader -> kleinere nierslagadertjes -> glomerulus -> haarvaten rond nierbuisjes  -> kleinere nieradertjes ->  nierader  ->

--> onderste holle ader --> Hart

Vorming van urine

Lichaam van Malpighi

Door bloeddruk wordt deel van het bloed uit glomerulus in de holte van het kapsel van Bowman wordt geperst: ultrafiltratie

Vocht in kapsel van Bowman: voorurine.

Lichaam van Malpighi

Door ultrafiltratie worden stoffen uit het bloed geperst: voorurine.

Vergelijk BINAS 85B.

> Wat is het verschil tussen stoffen in het bloedplasma en de voorurine?

> Verschil voorurine en urine:

Welke stoffen worden allemaal gereabsorbeerd? 

Vorming van urine

Lichaam van Malpighi

Door bloeddruk wordt deel van het bloed uit glomerulus in de holte van het kapsel van Bowman wordt geperst: ultrafiltratie

Vocht in kapsel van Bowman: voorurine.

Voorurine bevat:

water/glucose/aminozuren/opgeloste zouten/afvalstoffen

Voorurine bevat geen:

grote bloedeiwitten/bloedcellen/bloedplaatjes

Vorming urine

In een niereenheid (nefron) wordt urine gevormd.

De ultrafiltratie in lichaampjes van Malpighi --> vorming van voorurine

Terugresorptie heropname bruikbare stoffen in het bloed: lis van Henle, verzamelbuis en tubulus.

Vorming urine

De urine vorming hangt af van een aantal factoren:

• De hoeveelheid opgenomen vocht.
• De hoeveelheid opgenomen zouten.
• De hoeveelheid vocht en zouten die je verliest door transpiratie.
  

Terugresorptie

Terugresorptie vindt plaats in:

• Lis van Henle
• Tubulus,
• Verzamelbuis

Vergelijk BINAS 85C

Lus van Henle

Met name in lus van Henle vindt terugresorptie plaats.

In het dalende deel vooral water.

In het stijgende deel vooral zouten. 

Lus van Henle

Met name in lus van Henle vindt terugresorptie plaats.

In dalende deel vooral water (osmo waarde stijgt).

In stijgende deel vooral zouten (osmo waarde daalt). 

Urinewegen

Urine sijpelt vanuit de verzamelbuizen in de nierkelken.

Hier beginnen de urinewegen.

De volgende organen maken deel uit van de urinewegen:

• Nierbekken
• Twee urineleiders
• Urineblaas
• Plasbuis

Urineblaas (vesica urinae)