Hobbes

• Filosofie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hobbes en het sociaal contract

Spoorboekje

1. Hobbes en de onttovering van de wereld

2. Hobbes en de natuurtoestand

3. Hobbes en het sociaal contract

Leerdoelen

9. De leerling kan aangeven wat Max Weber met de onttovering van de wereld bedoelt
10. De leerling kan uitleggen hoe Thomas Hobbes, in onderscheid tot Aristoteles, over de relatie tussen taal en politiek denkt
11. De leerling kan uitleggen wat Thomas Hobbes verstaat onder de natuurtoestand en kan dit begrip toepassen
12. De leerling kan het onderscheid tussen natuurrecht en positief recht uitleggen
13. De leerling kan uitleggen wat Thomas Hobbes onder het sociaal contract verstaat
14. De leerling kan Hobbes zijn visie over het sociaal contract evalueren door een voordeel en een nadeel te noemen.

Gedachtenexperimentje: jullie worden als klas per boot naar een onbewoond eiland gebracht. Jullie worden van de boot gelaten en worden jullie geen verdere instructies gegeven. Geen wetten, geen regels, geen Meneer Hexspoor. Niets. Alleen de korte opmerking dat jullie niet moeten denken dat jullie weer van dit eiland af gaan komen. Wat zou er in dit geval gebeuren denken jullie? En waarom?

1. Hobbes en de onttovering van de wereld

• Griekse denkers: menselijke natuur is afspiegeling van de rest van de natuur. Deze natuur heeft een bepaalde betekenisvolle orde en harmonie.
• Bijvoorbeeld Aristoteles: alle beweging dient een bepaald inhoudelijk doel (entelecheia). De mens ontwikkelt zich tot een redelijk wezen.
  

• Moderne denkers: technologische ontwikkelingen --> de wereld is doelloos en onbezield
  
• Bijvoorbeeld Hobbes: de natuur gehoorzaamt aan doelloze natuurwetten. De mens wordt ook gedreven door dit soort wetten: angst voor de dood en de begeerte om te leven
  

• Weber: onttovering van de wereld. Wereld gaat van een bezield naar onbezield geheel.
  

2. Hobbes en de natuurtoestand

• Natuurtoestand: natuurlijke staat van mensen en dingen (zonder recht en staat enzovoorts)
• Hobbes (1588-1697): natuurtoestand = "A war of all men against all"

• Positief recht: recht zoals het in een bepaalde tijd op een bepaalde plek geld (bijvoorbeeld Nederland in de 19e eeuw)

• Natuurrecht: recht dat van nature gegeven is

• In de natuurtoestand hebben we volgens Hobbes twee natuurrechten. We moeten:

1. Streven naar zelfbehoud en dus ook onszelf verdedigen

2. Proberen om de vrede te bewaren, als dat mogelijk is

3. Hobbes en het sociaal contract

• We komen niet echt aan punt 2 toe, want:    

- waar de een sterk is, is de ander slim           

- we kunnen de ander nooit helemaal vertrouwen.

• Hobbes: het leven is naar, bruut en kort.

• Dit is niet zo leuk. Maar er is een oplossing, namelijk het sociaal contact.
  
• Sociaal contract: we dragen onze individuele wil over aan 1 persoon of instantie: de soeverein (Leviathan).
  
• De soeverein heeft absolute macht. Hij beslist wat er gebeurt en wat niet. En mag geweld gebruiken om vrede te handhaven. Legimiteit berust op maatschappelijk verdrag.
  
• De soeverein mag niet afgezet worden, ook al vinden we dat hij soms rare dingen doet en zegt, want dan krijg je weer die natuurtoestand...
  

Het recht om geweld te gebruiken uit zelfbehoud is volgens Hobbes:

1. Positief recht
2. Negatief recht
3. Cultuurrecht
4. Natuurrecht

Wat is volgens Hobbes de aard van een sociaal contract?

1. We kiezen 1 iemand die heeft alle macht
2. We beslissen samen welke regels er gelden in een land. Want overheden onderdrukken de arbeidsklasse
3. We kiezen vertegenwoordigers die stemmen voor wat er gebeurt in een land
4. Dat we samen afspreken dat de overheid zich zo min mogelijk men mensen bemoeit, want dat is slecht voor het zakendoen.

De onttovering van de wereld is volgens Max Weber

1. Dat steeds meer mensen van fantasiefilms houden
2. Dat de wereld steeds meer als ontzield en steeds minder als bezield wordt ervaren
3. Dat de wereld steeds minder als ontzield en steeds meer bezield wordt ervaren
4. Dat steeds minder mensen religieus zijn in de wereld

Wat is het verschil tussen hoe Aristoteles en Hobbes de relatie tussen taal en politiek opvatten?

Ben je het met Hobbes eens? Is de mens van nature slecht? Waarom wel of waarom niet?

Morgen

- Werken aan vragen bij pag 42 t/m 82 van Cohen

- 17 april: inleveren vragen bij pag. 1 t/m 42 Cohen via je powerpoint

- 6 mei: inleveren vragen bij pag 42 en 82