4H 2.5 hormonale regeling en 2.6 kinderen krijgen of juist niet?

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

hoe werkt deze 'les op afstand'

1. zorg ervoor dat je voordat je start de paragrafen hebt gelezen

2. lees de leerdoelen en succescriteria

3. bekijk alle uitlegdia's en uitlegvideo's

4. controleer jezelf door de vragen en oefeningen tussendoor te doen

5. maak aan het einde de verwerkingopdrachten en controleer of je de leerdoelen hebt behaald (voldoe je aan de succescriteria)

6. nog niet behaald = terug naar de stof/ uitlegvideo's en/of zoek hulp

7. geef aan (vraag in laatste dia's) of er extra ondersteuning nodig is van mij tijdens een contactmoment

H2 VOORTPLANTING EN ONTWIKKELING BIJ DE MENS

2.5 leerdoelen

Ik kan

• de functie van de vrouwelijke geslachtshormonen uitleggen
• de hormonale aansturing van de menstruatiecyclus uitleggen
• de hormonale aansturing van de zwangerschap uitleggen

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: oestrogeen,  LH, FSH, mestruatiecyclus, gele lichaam, follikel, baarmoederslijmvlies, ovulatie (eisprong), HCG, progesteron, testosteron
  


• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken

vrouwelijke hormonen

LH en FSH is van invloed op de eierstokken

De eierstokken produceren oestrogeen en progesteron. 

In de eierstokken rijpen de eicellen.

oestrogeen

Binas 86C en 89A

Zorgt voor..

• primaire en secundaire geslachtskenmerken vrouw
  
• geproduceerd door cellen van follikel (zakje waarin eicel zit)
  
• stimuleert groei baarmoederslijmvlies
  
• stimuleert de hypofyse tot afgifte LH
  
• remt productie FSH

0

https:

https:

0

mannelijke hormonen

hypofyse produceert FSH en LH

FSH - stimuleert productie zaadcellen

LH - stimuleert productie testosteron

productie FSH en LH is constant van puberteit tot hoge ouderdom

negatieve terugkoppeling

Binas 89C

spermatogenese = vorming zaadcellen

ICSH = LH

cellen van Leydig = hormoonproducerende cellen (testosteron)

testosteron zorgt voor primaire en secundaire geslachtskenmerken en stimuleert spermatogenese

te veel testosteron = remmend op de hypothalamus en hypofyse

anabole steroïden

testosteron = vetachtige hormoon, een anabole steroïde (lijkt op cholesterol)

anabole steroïden (dus ook testosteron) stimuleren ontwikkeling spierweefsel

misbruik van deze stoffen in de sport = doping

Bekijk de vorige twee dia's. Mannen die veel doping gebruiken in de vorm van anabole steroïden kunnen onvruchtbaar worden. Leg met behulp van de afbeelding uit waarom.

aan de slag

1. Maak een begrippenlijst van 2.5

2. Maak de toetsvragen van 2.5, kijk ze na.

Controleer of je alle leerdoelen beheerst/ aan alle succescriteria voldoet. Zo niet: opnieuw door de stof/ opdrachten maken/ hulp vragen. 

2.6 leerdoelen

Ik kan

• de verschillende vormen van anticonceptie voor mannen en vrouwen uitleggen.
• uitleggen welke anticonceptiemiddelen mijn voorkeur hebben en waarom.
• uitleggen hoe en wanneer een zwangerschap kan worden afgebroken en wat mijn mening is hierover.
• uitleggen welke mogelijkheden er zijn voor hulp bij zwanger worden.

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: voorbehoedsmiddelen, anticonceptiepil, spiraaltje, pessarium, condoom, periodieke onthouding, coïtus interruptus, sterilisatie, morning-after pil, abortus, kunstmatige inseminatie, invitro-fertilisatie (ivf)
  


• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken

anticonceptiemiddelen

Beschermen je tegen zwangerschap, in sommige gevallen ook nog tegen SOA's (condooms).

de pil

'Net doen alsof je zwanger bent'.

Veel progesteron, beetje oestrogeen in de pil. Dit remt de productie van FSH en LH in de hypofyse. 

werking pil

1. hormonen (oestrogeen en progesteron) die eisprong remmen
   
2. baarmoederwand groeit niet waardoor (mocht er toch een bevruchting zijn) het embryo zich niet kan innestelen
   
3. de taaie slijmprop in de baarmoedermond blijft zitten (normaal gaat ie er op vruchtbare dagen uit), spermacellen kunnen hier niet doorheen
   

minipil?

De minipil is 'de pil' met de minste hoeveelheid hormonen. Er zijn ook zwaardere varianten mogelijk.

Nadelen:

- iedere dag slikken (de minipil)

- hormonen gaan door hele lijf dus redelijk hoge concentratie nodig

- mogelijke bijwerkingen zijn stemmingswisselingen, minder zin in sex, dikker worden, misselijkheid

alternatieven met hormonen

• Prikpil - om de zoveel tijd een injectie bij de huisarts 
  
• Hormoonstaafje - een kunststof staafje onder de huid plaatsen die geleidelijk hormonen afgeeft (duurt maanden tot jaren)
  
• Morningafter pil - alleen in noodgevallen - bevat hoge concentraties hormonen - slik je binnen 72 uur na onbeschermde sex - kans op zwangerschap nog maar 5 - 10% (heeft bijwerkingen door hoge dosis)

spiraaltje

Wordt door arts in de baarmoeder geplaatst.

Maakt baarmoeder ongeschikt voor innesteling.

Koperspiraaltje - eisprong en bevruchting zijn mogelijk, de koper doodt de zaadcellen

Mirenaspiraaltje - bevat ook hormonen die eisprong voorkomen, is er dan toch een bevruchting dan kan het embryo zich niet innestelen

Plaatsen kan erg pijnlijk zijn. Daarom afgeraden aan vrouwen die nog nooit zijn bevallen. 

pessarium

• Een kunstof of rubber kapje die op maat gemaakt moet worden (arts meet dit op). 
  
• Plaatst de vrouw rondom de baarmoedermond.
  
• Alleen betrouwbaar in combinatie met zaaddodende middelen.
  
• Kan wel even blijven zitten maar met de menstruatie moet het verwijderd worden.
  
• Herbruikbaar.
  

zaaddodende middelen

Schuim of pasta. 

Bevatten stoffen waar zaadcellen dood aan gaan. 

Alleen in combinatie (onvoldoende betrouwbaar als je het alleen gebruikt) met condoom of pessarium, voor extra bescherming. 

vrouwencondoom

• Beschemt zowel tegen zwangerschap als tegen SOA's.

• Een soort plastic tunneltentje die deels aan de buitenkant over de schaamlippen heen ligt. Niet heel populair in gebruik, gemakkelijker is het mannencondoom.
  

2.6.3 anticonceptie voor de man

• Er bestaat geen mannenpil.
  
• Condoom meest gebruikte vorm.
  
• Coïtus interuptus = vlak voor de zaadlozing terugtrekken (heel onbetrouwbaar omdat voorvocht ook zaadcellen bevat).
  

periodieke onthouding

• Tijdens en rondom de vruchtbare periode van de vrouw hebben de man en vrouw geen seks.
  
• Een onbetrouwbare methode omdat de cylus van een vrouw onregelmatig kan zijn waardoor je nooit zeker weet wanneer de vruchtbare dagen zijn.
  

https:

2.6.4. steriliseren 

Man -zaadleiders doorgesneden en afgebonden. Sperma bevat hierdoor geen zaadcellen meer (nog wel vocht).

Een man kan nog nog een erectie krijgen en klaarkomen, maar is nu onvruchtbaar.

Vrouw - eileiders doorgesneden en afgebonden. Hierdoor kunnen de eicel en zaadcellen nooit meer bij elkaar komen. Vrouw heeft nog een eisprong en menstruatie maar is nu onvruchtbaar.

2.6.4. steriliseren 

Bij vrouwen is de operatie is ingrijpender.

De operatie is definitief, je bent daarna voorgoed onvruchtbaar (dus bij jonge mensen zonder kinderen wordt deze operatie eigenlijk niet uitgevoerd). 

2.6.5 abortus

het kunstmatig afbreken van de zwangerschap (wettelijk toegestaan in NL)

• tot 12 weken - abortuskliniek
  
• 12 tot 24 weken - onder bepaalde voorwaarden in het ziekenhuis
  

Redenen kunnen zijn 

- het kindje heeft een zware handicap

- moeder is absoluut niet in staat het kindje op te voeden

2.6.7 ongewenst kinderloos

mogelijke oorzaken:

• te kleine zaadcellen of inactieve zaadcellen
  
• hele onregelmatige cyclus
• verklevingen eileiders (door ontstekingen zoals bij chlamydia)
• etc etc

De oplossing is afhankelijk van de oorzaak.

oplossingen

• met ovulatietest vruchtbare moment beter bepalen
  
• KI/ kunstmatige inseminatie = sperma (meestal eerst 'gewassen' en geconcentreerder) injecteren in de baarmoeder
  
• IVF/ in-vitrofertilisatie = sperma en eicel samenbrengen in schaaltje in het lab
  
• hormoonbehandelingen
  
• ICSI/ intracellulaire inseminatie (sperma injecteren in eicel)

(link naar overzicht)

draagmoederschap

Als de vrouw niet zwanger kan zijn door bijvoorbeeld een verwijderde baarmoeder (kanker) dan is een draagmoeder een mogelijkheid.

Een andere vrouw 'draagt' de baby. Bevruchting vindt plaats door IVF en het embyro van de ouders wordt in de baarmoeder van de draagmoeder geplaatst. In NL mag hier geen geld voor worden gevraagd/ gegeven. 

aan de slag

1. Maak een begrippenlijst van 2.6

2. Maak de basiskennisvragen en toetsvragen van 2.6, kijk ze na.

3. Bekijk de uitlegvideo's en maak de oefentoetsen.

Controleer of je alle leerdoelen beheerst/ aan alle succescriteria voldoet. Zo niet: opnieuw door de stof/ opdrachten maken/ hulp vragen. 

www.abc.net.au

https: