5.3-2 Stambomenonderzoek deel 2 4V 2425

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

5.3 Stamboomonderzoek - deel 2

Lesdoel 5.3 deel 2

Herhalen vorige les (basis erfelijkheid)

Andere vormen van overerving 

(anders dan gewoon dominant-recessief)

Vraag

1. Wat is een monohybride kruising?
2. Wat is heterozygoot?
3. Wanneer is een eigenschap autosomaal?
4. Wat betekent dominant?
5. Wat betekent recessief?

In Engeland en Ierland komen dwergrunderen voor. Homozygoot dominante runderen heten Kerry, heterozygote runderen Dexter en homozygoot recessieve runderen heten Bulldog. Kruis je twee Dexter-runderen met elkaar dan is er een kans van 25% dat er een recessief Bulldogkalf ontstaat dat tussen de 5e en 9e maand van de zwangerschap wordt afgestoten.

Hoe groot is de kans op een voldragen Dexterkalf?

1. 25%
2. 33%
3. 50%
4. 67%

Leerdoel 8

Je kunt uitrekenen wat de kans op een bepaald genotype en/of fenotype is bij de nakomelingen uit een monohybride kruising met een codominant of intermediair fenotype.

Intermediaire overerving

Er is geen sprake van een dominant en een recessief allel. De allelen zijn onvolledig dominant (codominant). Beide allelen hebben evenveel invloed op het fenotype. 

Notatie BR en BW waarbij R de ene variant van eigenschap W is en B de andere variant.

Bijvoorbeeld bloemkleur rood en wit.

Rood                                Wit

  B^RB^R                            B^WB^W

     B^R                                         B^W

Roze                                Roze

  B^RB^W                            B^RB^W

Roze                                Roze

  B^RB^W                            B^RB^W

B^R  of B^W                          B^R of B^W

Roze                                Roze

  B^RB^W                            B^RB^W

B^R  of B^W                          B^R of B^W

                     B^R                  B^W

B^R                

B^W                

Roze                                Roze

  B^RB^W                            B^RB^W

B^R  of B^W                          B^R of B^W

                     B^R                  B^W

B^R                B^RB^R               B^RB^W

B^W                B^RB^W            B^WB^W

Roze                                Roze

  B^RB^W                            B^RB^W

B^R  of B^W                          B^R of B^W

                     B^R                  B^W

B^R                B^RB^R               B^RB^W

B^W                B^RB^W            B^WB^W

1/2 is roze

1/2 van 32 is 16

Leerdoel 9

Je kunt uitrekenen wat de kans op een bepaald genotype en/of fenotype is bij de nakomelingen uit een monohybride kruising met multipele allelen.

Multipele allelen

Voor sommige eigenschappen zijn er meer dan 2 allelen: multipele allelen.

Er kan dan ook sprake zijn van co-dominantie van 2 van de drie allelen, de ander is dan recessief.

Verschil tussen intermediair en co-dominatie?

Bij intermediair is het géén recessief allel, bij co-dominantie wel.

Bloedgroepen

Voor bloedgroepen zijn er 3 allelen.

IA, IB en i

IA en IB zijn beide dominant over i

IA en IB zijn even sterk (co-dominant): er is een intermediair fenotype.

Bloedgroepen g/fenotypes

I^AI^A en I^Ai Bloedgroep A

I^BI^B en I^Bi Bloedgroep B

I^AI^B Bloedgroep AB

ii Bloedgroep 0 (nul)

Leerdoel 10

Je kunt uitrekenen wat de kans op een bepaald genotype en/of fenotype is bij de nakomelingen uit een monohybride kruising met letale allelen.

Letale allelen

Soms zijn allelen zo afwijkend dat een individu die twee van deze allelen heeft niet levensvatbaar is.

Dit noem je letale allelen.

Letale = dodelijke.

Dit kan zowel gelden voor homozygoot dominant als voor homozygoot recessief.

Lesdoel 5.3 deel 2

• Je kunt uitrekenen wat de kans op een bepaald genotype en/of fenotype is bij de nakomelingen uit een monohybride kruising met een codominant of intermediair fenotype (leerdoel 8)
• Je kunt uitrekenen wat de kans op een bepaald genotype en/of fenotype is bij de nakomelingen uit een monohybride kruising met multipele allelen (leerdoel 9)
• Je kunt uitrekenen wat de kans op een bepaald genotype en/of fenotype is bij de nakomelingen uit een monohybride kruising met letale allelen (leerdoel 10)

Huiswerk

Opdrachten 5.3

Leerdoelen 8, 9, 10