20231102 Mask BASHAVOLJ4 en 5HK havo leerjaar 1 Thema's 2.6 Blik over de grens 2.7 Uitdagingen voor

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

BASHAVOLJ4 en 5HK

Maatschappijleer

David Lindenaar

Docent burgerschap en maatschappijleer & - kunde bij de afdelingen:

Zorg, Vavo en Educatie

[e-mail]

Maatschappijleer

AFSPRAKEN 

1. Kom op tijd.

2. Neem altijd jouw spullen mee. Je neemt elke les een opgeladen laptop, boek en pen mee.

3. Telefoon in de tas, dopjes uit, smartwatch verbinding uit.

4. Jas uit, tas van tafel en niet eten in de les.

5. Ben je er een les niet? Maak het huiswerk dan thuis. Gebruik de e-mail die ik elke les verstuur.

6. Sla geen vragen over en antwoord altijd met uitleg.

Planning

Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.1: Wat is maatschappijleer?

14-09: 1.2: De maatschappij onderzoeken

21-09: 1.3: Media en nepnieuws

21-09: Themales: Kunstmatige intelligentie: kans of risico

28-09: 2.1 Wat is een rechtsstaat?

2.2 Voorwaarden voor een rechtsstaat

05-10: 2.3 Criminaliteit en opsporing

12-10: 2.4 Rechtspraak en straffen

19-10: 2.5 Conflicten oplossen

02-11: 2.6 Blik over de grens

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

09-11: Opdracht en afronden 

13-11 t/m 17-11: Toetsweek 1

Terugblik op de les van 19-10: 

2.5 Conflicten oplossen

2.5 Conflicten oplossen

Centrale vraag van de paragaaf:

Hoe los je een (juridisch) conflict op als je er zelf niet uitkomt?

Conflicten oplossen:

• Juridisch advies
  
• Mediation
  
• Naar de rechter
  

2.5 Conflicten oplossen

Tot 23 jaar: Kinder- en Jongerenrechtswinkel

Hulp is gratis en bestaat uit o.a:

• advies;
  
• officiële brief opstellen;
  
• aanschuiven bij gesprek met 'tegenpartij'.
  

Volwassenen: rechtswinkel of juridisch loket

Mediation (bemiddeling)

Omdat rechtszaken vaak veel kosten en tijd met zich meebrengen wordt er steeds vaker gekozen voor mediation.

Mediation: wanneer partijen zelf hun conflict oplossen met hulp van een onafhankelijke bemiddelaar.

Een rechter stuurt tijdens een rechtszaak standaard aan op mediation. 

 

Naar de rechter

Rechtsregels over de relatie tussen burgers 

(en organisaties/bedrijven) onderling.

Burgerlijk recht betekent hetzelfde als 

privaatrecht en civiel recht.

Privaatrechtelijk conflict. Kan worden 

voorgelegd aan een (onafhankelijke) rechter.

Civiel recht / Burgerlijk recht

De partij die de zaak aan de rechter voorlegt.

De partij van wie iets wordt geëist en daarom voor 

de rechter wordt gedaagd.

Verloop civiele rechtszaak /

burgerlijke rechtszaak

• De gedaagde ontvangt een dagvaarding.
  
  
  
• De rechter beoordeelt de eis en het verweer.
  
  
  
• De rechter stuurt aan op mediation.
  
  
  
• Als partijen zelf niet tot een oplossing komen, dan spreekt de rechter een vonnis uit.
  
  
  
• In het vonnis staat hoe volgens de rechterhet geschil moet worden opgelost.
  
  
  
• Hierna is meestal nog hoger beroep mogelijk.
  

Een dwangsom opleggen

Wanneer een eiser wil dat de gedaagde zijn gedrag aanpast, kan de rechter een dwangsom opleggen. Bijvoorbeeld: een buurman wordt verboden om zijn auto op jouw erf te parkeren. Elke keer dat hij dit doet, kan een directe dwangsom van €50 worden opgelegd.

Dwangsom: een bedrag dat een van de partijen moet betalen 

wanneer hij nogmaals in de fout gaat.

Twee soorten schade

De rechter kan vonnissen dat een van de partijen een schadevergoeding betaalt. Er zijn twee soorten schadevergoedingen:

• Immateriële schade: emotionele en lichamelijke schade. (Bijv. geleden pijn door een auto-ongeluk). 
• Vermogensschade: schade aan spullen (Bijv. schade aan een auto na een auto-ongeluk).

Kort geding

Is er veel haast bij de zaak?

De eiser kan dan een kort geding aanspannen.

Kort geding: versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken.

Later kan er nog een bodemprocedure (uitgebreidere rechtszaak) volgen.

2.5 Conflicten oplossen

1. Bedenk twee voorbeelden van burgerlijke zaken. Geef bij elke zaak aan wie de eiser en wie de gedaagde is.
   
   
2. Bedenk twee andere situaties waarin een rechter een dwangsom oplegt.
   
   
3. Bedenk twee situaties waarin een eiser een kort geding aanspant.
   
   
4. Benoem een voordeel en een nadeel van een kort geding.
   

• HOE: schrijf alle zaken uit.
  
  
• WIE: een notulist, een voorzitter, een of twee algemene leden.
  
  
• WAT: benoem alle partijen in de zaak

2.6 Blik over de grens

2.6 Blik over de grens

Lesdoel 01-11: 

We leren:

2.6 Blik over de grens:

• Opsporing, rechtspraak en straffen in andere landen.
• Uitlokking en lokmiddelen.
• Juryrechtspraak.
• De doodstraf.

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat:

• Rechtvaardig en wenselijk.
• Botsende grondrechten.
• Over digitale technologie bij de overheid en 
  bij het bedrijfsleven.

havo:

2.6 Blik over de grens

Opdracht 1 - 2

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

Opdracht 1 - 15

vwo:

2.8: 

Opdrachten: 2, 3, 4, 5, 7, 8 en 12

2.6 Blik over de grens

Centrale vraag paragraaf:

Ben je er voorstander van om rechtspraak uit andere
landen ook in Nederland in te voeren?

Zelfwerktijd 01-11

havo: Les 2.6 pagina 56:
vraag 1 - 6

vwo: Les 2.8: vraag 2

Ben je klaar? Werk verder.

2.8: 

2

3

4

5

7

8

12

Ben je klaar? Werk verder.

2.6:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2.7:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

2.6 Blik over de grens

Hoe zijn de opsporing, rechtspraak en straffen in andere landen georganiseerd?

We zoomen in op de volgende deelonderwerpen:

• Opsporing: opsporingsmethode ‘uitlokking’
  
• Rechtspraak: juryrechtspraak
  
• Straffen: doodstraf
  

Opsporing: opsporingsmethode ‘uitlokking’

Een verdachte verleiden tot het plegen van een misdrijf waarvan niet vaststaat
dat hij dat anders ook had gedaan.

Uitlokking is verboden in Nederland; toegestaan in VS.

Lokmiddelen

In Nederland mag de politie wel lokmiddelen inzetten als:

  

• In een gebied bepaalde criminaliteit veel voorkomt;
  
• Gewone opsporing geen verdachte oplevert. Voorbeeld: grooming

Rechtspraak: juryrechtspraak

• In Nederland in 1813 afgeschaft.
  
• Wel juryrechtspraak in België, Frankrijk, VS.
  
• Jury beslist of verdachte schuldig is;
  rechter bepaalt in de meeste landen de straf.
  

Zelfwerktijd 01-11

havo: Les 2.6 pagina 57-59:
vraag 7 - 12

vwo: Les 2.8: vraag 3-4

Ben je klaar? Werk verder.

2.8: 

2

3

4

5

7

8

12

Ben je klaar? Werk verder.

2.6:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2.7:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

2.6 Blik over de grens

https://schooltv.nl/video/juryrechtspraak-de-jury-bepaalt-de-schuld-de-rechter-de-straf/#q=jury 

2.6 Blik over de grens

Opdracht: Benoem een voordeel en een nadeel van juryrechtspraak.

Voorstanders:

• Schrikt af.
• Dader kan niet recidiveren.
• Goedkoper dan langdurige celstraf.

Tegenstanders:

• Schrikt niet of nauwelijks af.
• Staat mag zich niet verlagen tot moordenaar.
• Bij vergissing is straf niet terug te draaien.

2.6 Blik over de grens

“De doodstraf kan niet worden opgelegd”

(Grondwet, artikel 114)

Zwaarste straf: levenslange gevangenisstraf 

Panopticum (koepelgevangenis in Breda)

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

Zelfwerktijd 01-11

havo: Les 2.7 pagina 60:
vraag 1 - 6

vwo: Les 2.8: vraag 5&7

Ben je klaar? Werk verder.

2.8: 

2

3

4

5

7

8

12

Ben je klaar? Werk verder.

2.6:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2.7:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

Centrale vraag paragraaf:

Wat is in deze situatie rechtvaardig en wenselijk?

We kijken naar twee onderwerpen:

• Botsende grondrechten
  
• Digitale technologie
  

Botsende grondrechten (I/II)

Deze grondrechten botsen vaak onderling:

Vrijheid van meningsuiting     < >     gelijke behandeling

Vrijheid van geloof                       < >                 gelijke behandeling

Vrijheid van onderwijs         < >           gelijke behandeling

Botsende grondrechten (II/II)

Soms komt het bij botsende grondrechten tot rechtszaken.

De rechter weegt dan af welk grondrecht in die specifieke situatie het zwaarst weegt.

Digitale technologie

We zoomen in op het gebruik van digitale tools door:

• Overheden
• Bedrijven

Digitale technologie - overheden

Slimme technologie (drones, slimme camera’s, algoritmen)
is nuttig bij de opsporing.

Digitale technologie - overheden

Maar digitale opsporing heeft ook risico’s; onschuldigen worden soms aangemerkt als wetsovertreder.

  

Bijvoorbeeld:

de Toeslagenaffaire, waarbij een algoritme om potentiële toeslagenfraudeurs op te sporen discrimineerde.

Zelfwerktijd 01-11

havo: Les 2.7 pagina 61 - 62:
vraag 7 - 10

vwo: Les 2.8: vraag 8

2.6:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2.7:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Ben je klaar? Werk verder.

2.8: 

2

3

4

5

7

8

12

Ben je klaar? Werk verder.

Uitlegvideo: Toeslagaffaire

Duur: 10 minuten

Digitale technologie: bedrijven

Bedrijven controleren personeel met digitale technologie

(digitale monitoring).

Redenen:

• Dienstverlening verbeteren
• Nagaan of personeel hard genoeg werkt

Voorwaarden digitale monitoring door werkgevers:

• Personeel moet vooraf geïnformeerd zijn
• Zwaarwegend belang

Wij zijn aan zet

Niet alles wat technisch kan, is wenselijk.

  

In een democratische rechtsstaat bepalen we samen wanneer we
welke technologie willen inzetten.

Zelfwerktijd 01-11

havo: Les 2.7 pagina 61 - 62:
vraag 11 - 15

vwo: Les 2.8: vraag 12

2.6:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2.7:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Ben je klaar? Werk verder.

2.8: 

2

3

4

5

7

8

12

Ben je klaar? Werk verder.

Terugblik 01-11:

We hebben geleerd:

2.6 Blik over de grens:

• Opsporing, rechtspraak en straffen in andere landen.
• Uitlokking en lokmiddelen.
• Juryrechtspraak.
• De doodstraf.

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat:

• Rechtvaardig en wenselijk.
• Botsende grondrechten.
• Over digitale technologie bij de overheid en 
  bij het bedrijfsleven.

havo:

2.6 Blik over de grens

Opdracht 1 - 2

2.7 Uitdagingen voor de rechtsstaat

Opdracht 1 - 15

vwo:

2.8: 

Opdrachten: 2, 3, 4, 5, 7, 8 en 12