5.9 Kruisingen (2vwo) + 5.4 erbij

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Planning

• korte herhaling 5.3 + 5.8 met vraag 
• leerdoelen
• uitleg 5.9
• aan de slag met opdrachten 5.9
• nakijken opdrachten 5.9
• bij tijd over uitleg 5.4
• aan de slag met opdrachten 5.4

Een recessief alles komt tot uiting als er een dominant gen aanwezig is?

1. Juist
2. Onjuist

De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening die bepaalde delen van de hersenen aantast. Is het gen voor de ziekte van Huntington dominant of recessief?

1. dominant, dat kun je uit de afbeelding opmaken
2. recessief, dat kun je uit de afbeelding opmaken
3. dit kun je niet uit de gegevens opmaken

Welke combinatie basenparen is juist?

1. A - G & T - C
2. A- C & T - G
3. A - T & G - C
4. Alle combinaties

wat is een mutatie?

1. verandering in de fenotype
2. ontstaan van een organisme
3. verandering in de genotype
4. ontstaan van DNA

Wat heeft meer invloed? Een mutatie in een geslachtscel of een mutatie in een lichaamscel?

1. Geslachtscel
2. Lichaamscel
3. Beide evenveel
4. Geen van beiden

Noem nog een aantal mutagene invloeden:

Fenotype

Homozygoot

Een "onderdrukt" allel

De allelen voor een bepaalde eigenschap

Twee verschillende allelen voor een bepaalde eigenschap

Homozygoot dominant

Homozygoot recessief

Heterozygoot

De waarneembare eigenschap van een organisme

Twee gelijke allelen voor een eigenschap

Recessief allel

Gen

Heterozygoot

AA

aa

Aa

Leerdoel 5.9

Ik kan een kruisingsschema opstellen en daaruit de kans op een bepaald genotype bij de nakomelingen van de kruising afleiden.

Kruisingen

Bij een kruising krijgen twee ouders samen nakomelingen.

Een kruising is een overzicht van:

• Fenotypen en genotypen van ouders
  
• De allelen (AA/ Aa/ aa) in de geslachtscellen
  
• De mogelijke genotypen en fenotypen van de nakomelingen

Kruisingen

In een kruisingsschema worden de generaties aangegeven door:

• P: Ouders (... x ...)
• F1 : De 1ste generatie nakomelingen (kinderen)
• F2: De 2de generatie nakomelingen (kleinkinderen)

In een geslachtscel zit altijd:

• De helft van het aantal chromosomen uit een lichaamscel
• 1 allel van ieder gen
• 1 van de 2 geslachtschromosomen 

Stappenplan

1. Schrijf het fenotype van beide ouders op inclusief het geslacht.
2. Schrijf het genotype van beide ouders er onder (in gensymbolen)
3. Schrijf de allelen in de geslachtscellen (in gensymbolen) op.
4. Maak het kruisingsschema.
5. Schrijf onder het schema de verhouding in genotypen op
6. Schrijf ook de verhouding in fenotype erbij.

1:1

bruin - wit

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

Dit kun je in een kruisingschema zetten. 

opties man    = boven horizontaal

opties vrouw = verticaal zijkant

In het schema worden de opties samengevoegd.

kruisingsschema

P

Allel in de geslachtscellen

Allel in de geslachtscellen

P1 (man) heeft bruine ogen genotype AA

P2 (vrouw) heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

P1 (man) heeft bruine ogen genotype Aa

P2 (vrouw) heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

a

a

a

T

A

A

a

a

a

a

a

a

Klopt het kruisingsschema?
bruin = dominant
blauw = recessief
Rex (vader) = heterozygoot
Floor (moeder) = blauwe ogen

1. Juist
2. Onjuist
3. Snap hier niets van

Ga in je boek 

aan de slag met 5.9

opdracht 1 t/m 3

 

Ben je hier klaar mee, 

lees dan blz. 128 + 129 + 130

maak daarna een begin met  5.4 

opdracht 1 t/m 4 + 6 t/m 11

Nakijken 5.9 opdracht 1 t/m 3

Leerdoelen 5.4

• Ik kan beschrijven hoe transcriptie en eiwitsynthese
•  plaatsvinden in de cel.
• Ik kan benoemen dat de genetische variatie toeneemt door spontane mutaties.
• Ik kan omschrijven wat kanker is. 

Begrippenlijst: 

DNA-sequentie / transcriptie / RNA / eiwitsynthese / spontane (erfelijke) mutatie / tumor / kwaadaardig / kanker / uitzaaiing. 

DNA

• Bevat informatie voor hoe je eruitziet en voor het functioneren van je organen en cellen. 
• Voor elke eigenschap en elk proces zijn een of meer genen nodig.

DNA-sequentie

• Volgorde van de basenparen.
• DNA-sequentie bevat informatie over vormen van een eiwit (bijv. melanine -> pigment in huid en ogen).

genexpressie

Genen bevatten informatie voor maken van eiwitten en regelen processen.

• Eiwitten bepalen kleur, werking, vorm van je lichaam
  
• DNA-volgorde (sequentie) van een gen bevat het recept voor het maken van een eiwit

Transcriptie

• Wanneer een gen in een cel tot uiting komt (genexpressie) wordt de DNA-sequentie (recept) van dat eiwit afgelezen en verwerkt -> Eiwitsynthese (samenstellen).         
• het aflezen heet Transcriptie.

Ribosomen

• De afgelezen kopie heet RNA
  
• Het RNA wordt in het ribosoom (eiwitfabriekje in de cel) vertaald naar het juiste eiwit. 
• coronavaccin? 

Spontane mutatie

• Bij elke celdeling worden chromosomen gekopieerd.
• Fouten in kopie zorgen voor verandering basenvolgorde.
• Mutatie in geslachtscel of tijdens ontwikkeling embryo zorgt ervoor dat dit in alle lichaamscellen terecht komt.
• Genetische variatie.

Kanker

huiswerk voor volgende les = 

 

Maak in je boek van 5.9 opdracht 1 t/m 3

Maak online van 5.4 opdracht 1 t/m 4 + 6 t/m 11