Samenvatting grammatica: lidwoord, zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, werkwoord, werkwoordsvormen, onderwerp, persoonsvorm, zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Samenvatting grammatica: lidwoord, zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord, werkwoord, werkwoordsvormen, onderwerp, persoonsvorm, zinsdelen

Lidwoord (lw)

Een lidwoord kan je voor een zelfstandig naamwoord zetten.

de, het en een

Engels	the , a, an
Frans	le, la, un, une
Duits	der, die, das, ein

Let op!

Let op! Het is niet altijd een lidwoord.

Het is laat. -> Het ≠ (is niet een) lidwoord.

Je kan er hier geen zelfstandig naamwoord achter zetten!

Engels	It is late.
Frans	Il est tard.
Duits	Es ist spät.

Zelfstandig naamwoord (znw)

Voor een znw kan je een lidwoord (de, het en een) zetten.

de fiets

het verhaal

Van een znw kan je een verkleinwoord of meervoud van maken.

het fietsje, de fietsen

het verhaaltje, de verhalen

Zelfstandig naamwoord

de fiets

Engels	the bike
Frans	le vélo
Duits	das Fahrrad

 Eigennaam

Een eigennaam is een zelfstandig naamwoord dat altijd een hoofdletter heeft.

Parijs

Efteling

Wintermans

Bijvoeglijk naamwoord (bnw)

Een bijvoeglijk naamwoord zegt iets over het zelfstandig naamwoord.

De mooie fiets.

Engels	the beautiful bike
Frans	le beau vélo
Duits	das schöne Fahrrad

Bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord hoeft niet altijd direct voor het zelfstandig naamwoord te staan.

De fiets is mooi.

Engels	The bike is beautiful .
Frans	Le vélo est beau .
Duits	Das Fahrrad ist schön .

Werkwoord (ww)

Een werkwoord vertelt wat iemand doet/ wat er gebeurt. 

loopt

pakt

wassen

zien

Soms heeft een zin meerdere werkwoorden:

Hij wordt vaak op straat herkend.

Let op!

Een zelfstandig naamwoord kan lijken op een werkwoord:

zelfstandig naamwoord	werkwoord
de vergadering	vergaderen
de toets / toetsen	toetsen (ik toets )
de kus / kussen	kussen (ik kus )

Werkwoordsvormen

Een werkwoord kan verschillende werkwoordsvormen hebben.

persoonsvorm: Hij loopt

infinitief/hele werkwoord: Hij wil lopen

voltooid deelwoord: Hij heeft gelopen

Persoonsvorm (pv)

Vandaag gaan mijn vrienden en ik gezellig naar de bioscoop.

Verander de zin van tijd. = tijdsproef

Vandaag gingen mijn vrienden en ik gezellig naar de bioscoop.

Verander het onderwerp van de zin van getal. =getalproef

Vandaag ga ik gezellig naar de bioscoop.

Let op!

 Sommige werkwoorden komen gescheiden voor in een zin. Dit zijn scheidbaar samengestelde werkwoorden.

De jongen let niet op.

Persoonsvorm = let op (hele werkwoord: opletten)

'op' is hier onderdeel van de persoonsvorm!

Infinitief (inf)

Het infinitief wordt ook wel het hele werkwoord genoemd.

Let op! Niet alle hele werkwoorden in een zin zijn een infinitief.

Een infinitief wordt altijd gecombineerd met een persoonsvorm. 

Infinitief

Wij willen = pv

Wij zouden dat willen weten = inf (2x)

Ik zou dat niet weten = inf

Infinitief 

Wij gaan een appeltaart maken.

De persoonsvorm van deze zin = 'gaan'.

'gaan' kan dus geen infinitief zijn.

'maken' blijft wel over, dit is wel een infinitief.

Dus:

'gaan' = persoonsvorm, 'maken' = infinitief.

Voltooid deelwoord (vdw)

- Het voltooid deelwoord is een werkwoordsvorm.

- Het voltooid deelwoord geeft aan dat iets is afgelopen 

   (voltooid).

- Het voltooid deelwoord is nooit de persoonsvorm. 

- In een zin met een voltooid deelwoord staat altijd een vorm 

   van hebben, worden of zijn. Bijvoorbeeld: Ik heb gelopen.

- Het voltooid deelwoord begint met ge-, be-, ver-, -her of ont-.

Voltooid deelwoord

Ik heb gedanst

Ik ben verrast

Jij was vergeten aan te bellen

Dus...

Wij pakken = pv

Wij willen dat pakken = inf

Wij hebben dat gepakt = vd

Let op!

Wij vergeten = pv

Wij willen dat vergeten = inf

Wij zijn dat vergeten = vd

Werkwoordelijk gezegde (wwg)

= alle werkwoorden in een zin

Wij zouden het antwoord op die vraag willen weten.

pv = willen

 wwg = zouden willen weten

Let op!

Soms staat er 'te' voor de infinitief. Dit woord hoort dan ook bij het werkwoordelijk gezegde.

Hij zit te dromen.

pv= zit

wwg= zit te dromen

Onderwerp (ow)

Wie/wat + wwg? = onderwerp

De boontjes worden gedopt door de jongen.

Wie/wat worden gedopt? De boontjes

De jongen dopt de boontjes.

Wie/wat dopt? De jongen

Zindelen

• Een zinsdeel is een stukje van de zin met een bepaalde functie: het vertelt wie, wanneer, hoe et cetera. Het kan een of meerdere woorden hebben.
• Je kan een zinsdeel in zijn geheel voor de persoonsvorm plaatsen.
• Voor de persoonsvorm kan altijd maar één zinsdeel.

Stappenplan zinsdelen

1. Vind de persoonsvorm. (tijd veranderen/getal veranderen)

2. Vind het werkwoordelijk gezegde. (alle ww in de zin)

3. Vind het onderwerp. (wie/wat+wwg?)

4. Kijk welk stukje van de zin je voor de persoonsvorm kan zetten./Wat al voor de persoonsvorm staat.

Voorbeeld

Marga gaat vrijdag met haar vrienden naar de bioscoop.

1. pv: gaat

2. wwg: gaat

3. ow: wie/wat+wwg? wie/wat gaat? Marga

4. Voor de persoonsvorm kunnen: vrijdag, met haar vrienden, naar de bioscoop. Allemaal zinsdelen.

Voorbeeld

Marga gaat vrijdag met haar vrienden naar de bioscoop.

Vrijdag gaat Marga met haar vrienden naar de bioscoop.

Met haar vrienden gaat Marga vrijdag naar de bioscoop.

Naar de bioscoop gaat Marga vrijdag  met haar vrienden.

Let op!

Sommige woorden zijn nooit in hun eentje een zinsdeel, zoals bijvoeglijke naamwoorden (mooie, lieve), omdat ze altijd bij andere woorden horen.

Mijn lieve moeder geeft mij een lekker ijsje.