Poëzie en rijm

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Poezie, hoe doe je dat?

Les gemaakt op basis van het boek 

Olijven moet je leren lezen  van Ellen Deckwitz

https:

Welk woord ontbreekt er in het raadgedicht?

Waarom heet dit filmpje 'De slechtste rapper van de straat'?

Soorten rijm

• Eindrijm
• Beginrijm 
• middenrijm

Welke woorden rijmen niet?

1. pet - bed
2. Schoen - doen
3. dame - game
4. cool - doel

Rijm en lettergrepen

Als een woord meerdere lettergrepen heeft, is het belangrijk dat de klemtoon op de juiste lettegreep ligt.

Welke woorden rijmen niet mooi?

1. halen - balen
2. balkon - ozon
3. gezin - kin
4. aardbeving - trouwring

Beginrijm (alliteratie)

• Rijm vindt plaats aan het begin van het woord. 
• Het gaat om de medeklinker

Voorbeeld: 

Liesje leerde lotje lopen

Hoe hard hij holde

Middenrijm (assonantie)

alleen de (beklemtoonde) klinkers rijmen

Voorbeelden:

rode boten varen stil

schuimend ruim 

rijmschema's

de manier waarop rijmwoorden (van eindrijm) ten opzichte van elkaar gerangschikt staan.

De eerste rijmklank krijgt de A en elke volgende: een volgende letter uit het alfabet.  

 

Rijmschema

IJspret

Het wordt echt koud, de sloten vriezen dicht

En dus verheug ik mij op winterpret

Ik haal mijn oude schaatsen uit het vet

Voor als er straks een flinke ijslaag ligt

Mijn kind moet dit natuurlijk ook beleven

Dus stel ik voor dat scholen ijsvrij geven

Rijmschema

IJspret

Het wordt echt koud, de sloten vriezen dicht     A

En dus verheug ik mij op winterpret                       B

Ik haal mijn oude schaatsen uit het vet                 B

Voor als er straks een flinke ijslaag ligt                  A

Mijn kind moet dit natuurlijk ook beleven             C

Dus stel ik voor dat scholen ijsvrij geven               C

Sonnet schrijven

• Dichtvorm uit de 13e eeuw
• Klinken mooi door eindrijm
• Vast vorm van 14 regels
• Vast rijmschema: abba abba cdc dcd
• Na de 8e regel vindt er een volta (wending) plaats. 

Hoeveel regels heeft een Sonnet?

1. 14
2. 10
3. 12
4. 6

Wat is een volta?

1. Iets wat niet rijmt
2. Een wending
3. Een dichtvorm
4. Een rijmschema

Als de eerste 8 regels van een sonnet gaan over de dood, dan gaat het daarna (waarschijnlijk) over:

1. de kleur rood
2. een dier
3. het leven
4. weer over de dood

Als de eerste 8 regels van een sonnet gaan over de zomer, dan gaat het daarna (waarschijnlijk) over:

1. een kerk
2. de kleur wit
3. de winter
4. een slak

SLAK

Soms gaat hij met zijn huis, soms gaat hij naakt,  

maar hoe dan ook, gestaag gaat hij naar voren.  

Ik zie hoe hij op slijmerige sporen  

toch altijd bij zijn einddoel weer geraakt.  

Ik zie hem door de bladeren boren.  

Ik zie dat slechts de nerf hem niet zo smaakt.  

Ook de moestuin is soldaat gemaakt.  

Zijn noeste arbeid kan mij niet bekoren.  

O, de mens in deze snelle tijd  

met uren die steeds sneller gaan verstrijken  

met hartinfarct en overspannenheid,  

je moet de slak toch beter gaan bekijken.  

Dan zie je wat volstrekt geen twijfel lijdt:  

elk doel kan men met slakkengang bereiken. 

Wat is de volta in het gedicht SLAK?

1. slak - mens
2. langzaam - snel
3. tuin - binnen
4. zekerweten - twijfel