taalkundig ontleden klas

• Nederlands
• Middelbare school

Er zijn maar vier vragende voornaamwoorden.
Noem ze allemaal!

Hint: ze beginnen allemaal met een 'w' en staan vooraan in vraagzinnen

Vragend voornaamwoord (VRV)

De vier VRV's: wie, wat, welk(e), wat voor (een)

- Staat vooraan een vraagzin.                   
  Welke boeken neem je mee naar school vandaag?
OF
- Je kunt ze vooraan een vraagzin zetten
   Kun je mij vertellen wat voor telefoon jij hebt?
   > Wat voor telefoon heb jij?

Hoofdtelwoord

Rangtelwoord

eerste

zoveelste

vijf

honderd

honderdste

veel

weinig

middelste

Telwoord (TW)

Geven een aantal of rangorde (volgorde) aan

veel, weinig, zes, zeven, acht, miljoen, verscheidene, alle, ...

eerste, laatste, middelste, zoveelste, hoeveelste

hoofdtelwoord (HTW)

rangtelwoord (RTW)

Wat zijn de werkwoorden in onderstaande zin?

De gebroken lamp is sinds gisteren verwoest.

Hoe wist je dat dat de werkwoorden waren?

De gebroken lamp is sinds gisteren verwoest.

Werkwoorden (WW)

Een werkwoord geeft een handeling aan. 

Het maakt duidelijk wat er gebeurt of wordt gedaan.

Een werkwoord kun je vervoegen, dus:
- Veranderen van getal of persoon (ik loop, hij loopt, wij lopen) 
- Veranderen van tijd (ik loop, ik liep)

! Zet alle werkwoord achter elkaar om je antwoord te checken !

Vanaf hier: alleen 2HV

Hij (zou) later piloot (willen) (worden).

De werkwoorden staan tussen haakjes. Maak nu onderscheid: wat is het hww, het zww en het kww?

HWW - ZWW - KWW

1. Wat zijn de werkwoorden in de zin?

2. Wat is het belangrijkste werkwoord?
     Voltooid deelwoord    Infinitief    Persoonsvorm


3. Is dat werkwoord een KWW of een ZWW?
4. De rest van de werkwoorden zijn HWW's!

Hij zou later piloot willen worden.
      hww                         hww     kww

Koppelwerkwoord (kww)

Zelfstandig werkwoord (zww)

- zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen

- Kun je vaak niet uitbeelden.

- Hoedanigheid of eigenschap

Hij is dokter.
Sneeuwwitje is koningin geworden.

- alle andere werkwoorden

- Kun je vaak wél uitbeelden. 

- Handeling of plaats

Hij is buiten.
De koningin heeft me gebeld.

Hoe vind je de eigenschap?

Stel de vraag die je bij redekundig ontleden ook stelt om het naamwoordelijk deel van het gezegde te vinden:
wie/wat + gezegde + onderwerp?

Hulpwerkwoord (HWW)

- Kunnen met meerderen in een zin staan.
- Kunnen niet zonder een koningin.
- Zijn nooit het belangrijkste (werkwoord) in het verhaal.

Wie zou dat gedaan kunnen hebben? HWW - ZWW - HWW - HWW
Hij zou daar ziek geworden zijn. HWW - KWW - HWW

Voegwoord (OV/NV)

Het woord dat zinnen (of woorden) aan elkaar voegt. 

Nevenschikkend voegwoord
- verbindt twee gelijke delen met elkaar
- en, maar, of, want, dus

Onderschikkend voegwoord
- verbindt twee ongelijke delen met elkaar
- aangezien, als, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, of, enz.

Aangezien we wilden winnen, stelden we de sterkste spelers op.

Hij is in gevaar, maar dat komt niet door jou en mij.

1. Samengesteld of enkelvoudig?

Extra stap voor samengestelde zin:

* Voegwoord (OV-NV) 

2. Werkwoorden    (HWW-ZWW-KWW)
3. Lidwoorden                         (OLW-BLW)

4. Zelfstandig naamwoord              (ZN)
5. Bijvoeglijk naamwoord                (BN)
6. Voorzetsel                                          (VZ)
7. Persoonlijk voornaamwoord    (PSV)
8. Bezittelijk voornaamwoord     (BZV)

9. Aanwijzend voornaamwoord     (AV)
10. Vragend voornaamwoord      (VRV)
11. Bijwoord                                            (BW)
12. Telwoord                            (HTW-RTW)
13. (andere voegwoorden)       (OV-NV)

Hoofdzin en bijzin zoeken

• Probeer een woord tussen het ow en de pv te zetten.
  Kan dat? Bijzin
  Kan dat niet? Hoofdzin

• Strategie 2:
  Maak een vraagzin. De hoofdzin komt vooraan te staan.