Patientvoorlichting

Patiëntvoorlichting in de stervensfase
Achraf Boughalab
Charlotte Bogaard
 
24 april 2024

1 / 45
suivant
Slide 1: Diapositive
GeneeskundeWOStudiejaar 6

Cette leçon contient 45 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 1 vidéo.

time-iconLa durée de la leçon est: 45 min

Éléments de cette leçon

Patiëntvoorlichting in de stervensfase
Achraf Boughalab
Charlotte Bogaard
 
24 april 2024

Slide 1 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoelen
  • De AIOS weet welke onderwerpen nuttig zijn om bespreekbaar te maken rond het levenseinde
  • De AIOS weet waar foldermateriaal te vinden is 
  • De AIOS weet rondom ICD: impact in terminale fase; redenen en gevolgen van uitzetten; communicatie en uitvoering

Slide 2 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Inhoud
  • De stervensfase
  • Opioïden
  • ICD
  • Spiritualiteit

Slide 3 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

De stervensfase

Slide 4 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Welke zaken maken jullie standaard bespreekbaar rondom het sterfbed t.a.v. het overlijdensproces?

Slide 5 - Question ouverte

Voor zichtbaar maken antwoorden citaat benoemen.

Het ademen ging steeds minder regelmatig. Daarna stopte ze met ademen en ik dacht: ‘Het is wel rustig gegaan, zo zonder strijd’. Ik schrok toen ze weer begon te ademen. (Landelijk expertisecentrum sterven)
Bron: tvvtotaal.nl
Even opfrissen...

Slide 6 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Bron: tvvtotaal.nl

Slide 7 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat vind jij meer voorbehouden aan de zorg om te bespreken?

Slide 8 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat wil de zorg dat je bespreekt?

Slide 9 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat wil zorg dat je bespreekt?
  • Hoe ziet het overlijdensproces eruit; wat kan men verwachten?
  • Inschatting duur mogelijk?
  • Moet gemeentelijk lijkschouwer eraan te pas komen? 

Slide 10 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Mooie materialen
  • Folder 'De stervensfase' (PZNL, 2020)
  • Infographic 'Sterven... hoe gaat dat?' (ZBVO, 2021)
  • Brochure 'De laatste zorg in het verpleeghuis' (WZH Hoge Veld)
  • Praatkaarten van Pharos (doodgaan, pall sed) 2021

Slide 11 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 12 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 13 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Hebben jullie weleens van een waakkoffer gehoord?

Slide 14 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Opioïden

Slide 15 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Opioïden als pijnstiller kunnen verslavend zijn
A
Juist
B
Onjuist

Slide 16 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Van opioïden is steeds meer nodig
A
Juist
B
Onjuist

Slide 17 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Opioïden veroorzaken ademhalingsmoeilijkheden
A
Juist
B
Onjuist

Slide 18 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Kortwerkend is ongeschikt om in te nemen tegen pijn als langwerkend is uitgewerkt
A
Juist
B
Onjuist

Slide 19 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Mooi materiaal deel 2
  • Fabels en feiten over morfine en andere opioïden (Takeda, 2019)

Slide 20 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

ICD
Wie van jullie heeft weleens te maken gehad met een ICD tijdens de stervensfase?

Slide 21 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 22 - Vidéo

Cet élément n'a pas d'instructions

Achtergrondinformatie
  • Jaarlijks krijgen 80.000 patiënten een pacemaker en 30.000 een ICD. De gevolgen van het uitzetten van een ICD of pacemaker​
  • Implanteerbare Cardioverter Defibrillator
  • Geleidingsdraden naar het hart monitoren het hartritme
  • Hartritmestoornissen opsporen en indien nodig elektrische pulsen of een schok toedienen.​
  • Een pacemaker kan alleen ingrijpen als het hartritme te laag is
  • Indien een levensbedreigend hartritme, kan overpacing of elektrische shocks (pijnlijk/stressvol) worden toegepast
  • Tijdens het overlijdensproces kunnen kamerritmestoornissen optreden die door de ICD worden gedetecteerd, resulterend in het afgeven van >1 shock






Slide 23 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Gevolgen deactiveren ICD
  • ICD (tachytherapie) ​

Overlijdensproces verstoren door afgeven van shocks​
Deactivering van de ICD -> geen directe cardiale klachten (mits geen aritmie)​
Klachten: ritmestoornis met palpitaties, achteruitgang van klinische toestand, verminderd bewustzijn en eventueel een cardiogene shock​

  • pacemakerfunctie (bradytherapie) ​
Niet pacing-afhankelijk -> hoeft niet uitgeschakeld te worden -> geen invloed op stervensproces en geen directe toename van cardiale klachten​
Pacing-afhankelijk -> inadequaat of geen onderliggend hartritme -> direct starten met palliatieve sedatie





Slide 24 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

(Contra-)indicaties deactiveren ICD
Indicaties voor het deactiveren van een ICD (tachytherapie):​

  • de wens van de patiënt of diens vertegenwoordiger
  • te verwachten shocks welke stervensproces negatief beïnvloeden​
  • ongewenste levensverlenging


Slide 25 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat zijn de contra-indicaties voor het deactiveren van ICD?
A
De aanwezigheid van frequente ventriculaire tachycardieën​
B
Het volledig afwezig zijn van hartritmestoornissen
C
De patiënt verkeert in het eindstadium van een ziekte
D
Er zijn geen contra-indicaties voor het deactiveren

Slide 26 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Hoe wordt het deactiveren van een pacemaker of ICD juridisch gekwalificeerd onder de Wet Toetsing Levensbeëindiging (euthanasiewet)?
A
Als het staken van een behandeling
B
Als een vorm van actieve levensbeëindiging

Slide 27 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Betekent een niet-reanimeerverzoek of -verklaring automatisch de deactivering van een ICD?
A
Ja, dat betekent automatisch deactivering
B
Nee, dat hoeft niet automatisch deactivering te betekenen

Slide 28 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

Wat gebeurt er als de technicus of arts die de deactivering van een ICD moet uitvoeren, daar ethische of persoonlijke bezwaren tegen heeft?

Slide 29 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Deactivering
Reguliere procedure ​

  • Ziekenhuis na overleg met de behandelend cardioloog. Hierbij herprogrammeert de ICD. ​
Noodprocedure ​
  • Deactiveringsprocedure (acute verslechtering buiten kantooruren​) -> middels het fixeren van een sterke magneet. 



Slide 30 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Slide 31 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Na het overlijden
  • Het wordt aanbevolen de ICD of pacemaker na overlijden uit het lichaam te verwijderen
  • Door begrafenisondernemer ​

Slide 32 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Spiritualiteit

Slide 33 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Spiritualiteit
  • Zingeving = spiritualiteit​
  • European Association for Palliative Care: ...is hoe mensen alleen of samen betekenis, doel en overstijging ervaren en uitdrukken. Het gaat ook over hoe zij zich verbinden met het moment, zichzelf, anderen, de natuur en wat zij belangrijk of heilig vinden.​
  • Let op de onderliggende levensvragen en spirituele behoeften van de patiënt. Problemen kunnen zich presenteren als lichamelijke of psychische symptomen
  • Geconfronteerd met de eindigheid van het bestaan​
  • Kleine groep -> specialistische begeleiding nodig​




Slide 34 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Waar staat de afkorting ABC in het ABC-model in de palliatieve geneeskunde voor?​
(Doel: Afgrenzen van de eigen rol versus de rol van de gespecialiseerde zorgverleners)
A
Aandacht, Begrip, Communicatie​
B
Attitude, Behandeling, Comfort​
C
Aanpak, Begeleiding, Comfort​
D
Aandacht, Begeleiding, Crisisinterventie

Slide 35 - Quiz

Cet élément n'a pas d'instructions

ABC-model
(A) Aandacht
Dit kan twee vormen aannemen: ​

  • Open luisterende houding​
  • Korte diagnostische verkenning waardoor de spirituele dimensie

(B) Begeleiding
  • Lopen in elkaar over​
  • Begeleiding gaat een stap verder en vindt alleen plaats als de patiënt dit op prijs stelt


Slide 36 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

ABC-model
(C) Crisisinterventie
Let voor het herkennen van een spirituele crisis op signalen als: ​

  • Diepgaande vragen over de betekenis van het eigen leven​
  • Verlies en rouw over het verlies van verbinding met zichzelf, anderen of een hogere macht​
  • Een ingrijpende persoonlijke verandering​
  • Wanhopig zoekproces naar evenwicht zonder dit te vinden



Slide 37 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

In gesprek
  • Stem af met de patiënt of deze behoefte heeft aan een gesprek​
  • Schep een sfeer van rust, ruimte en niet oordelende aandacht
  • Stem met de patiënt af wat gerapporteerd wordt en wat vertrouwelijk blijft
  • Gebruik de verkenningsvragen van het Mount Vernon Cancer Network (MVCN):​

- wat houdt u in het bijzonder bezig op dit moment?​
- aan wat of wie had u steun in eerdere situaties?​
- wie zou u op dit moment graag bij u willen hebben ter ondersteuning?​





Slide 38 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Wanneer verwijzen?
  • Bij herkenning of vermoeden van een spirituele crisis is doorverwijzing gewenst, mits de patiënt akkoord gaat ​
  • De eerste stap is verwijzing naar de geestelijk verzorger, tenzij specifieke expertise (van bijv. een psycholoog) nodig is
  • Verwijs bij een psychiatrische component indien nodig naar een psychiater


Slide 39 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Spiritualiteit - persoonlijke verhalen
Wie heeft te maken gehad met bijzondere persoonlijke verhalen tijdens het stervensproces of na het verlies (symbolische onsterfelijkheid)?

Slide 40 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Verhalen van Verlies
Radboud Universiteit, 2021

Slide 41 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Vragen?

Slide 42 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Leerdoelen
  • De AIOS weet welke onderwerpen nuttig zijn om bespreekbaar te maken rond het levenseinde
  • De AIOS weet waar foldermateriaal te vinden is 
  • De AIOS weet rondom ICD: impact in terminale fase; redenen en gevolgen van uitzetten; communicatie en uitvoering

Slide 43 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Bronvermelding
  • Stichting ICD dragers Nederland, https://richtlijnendatabase.nl/richtlijn/icd_pacemaker_in_de_laatste_levensfase/gevolgen_van_deactiveren_icd.html, geraadpleegd 21-04-2024​
  • Nambisan et al. (2004) beschrijven een case report over onwenselijke ICD-shocks tijdens het sterfproces van een patiënt met terminale gemetastaseerde longcarcinoom. De auteurs adviseren om de mogelijkheid van deactivering van de ICD al in een vroeg stadium te bespreken om noodprocedures te vermijden.​
  • Kramer et al (2012) adviseren om bij vervanging van de ICD stil te staan bij de mogelijkheid van deactivering van de ICD.​
  • Richtlijn voor postmortale handelswijze omtrent ICD patiënten” van Vesalius/NVVC (via www.nvvc.nl onder “richtlijnen”



Slide 44 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions

Bronvermelding
  • Themabestanden op Palliaweb, Zingeving & geestelijke verzorging – Palliaweb, geraadpleegd op 22-04-2024​
  • Patiënteninformatie op Overpalliatievezorg , Geestelijke verzorging (overpalliatievezorg.nl) , geraadpleegd op 22-04-2024​
  • MVCN. Spiritual support steering group. Final report on spiritual support. Stevenage, UK: Mount Vernon Cancer Network​



Slide 45 - Diapositive

Cet élément n'a pas d'instructions